محمود دولت ابادی
دوشنبه 11 آبان 1394 8:40 AM
صحبت درباره نویسندگان بزرگ ایران را بامعرفی استاد محمود دولت ابادی نویسنده رمان کلیدر اغاز میکنیم،رمان کلیدر بزرگترین رمان ایرانی است که در ده جلد نگارش یافته است،محمود دولت ابادی در سال ۱۳۱۹در روستای دولت اباد خراسان به دنیا امد، روزهای پرشور تحصیل در دبستان را در روستای محل تولدش گذراند،درنوجوانی به کارهایی چون کشاورزی،حروف چینی و...اشتغال داشت.تحصیلات خودرادرهنرستان هنرپیشگی تهران به اتمام رساند ووارد حرفه ی بازیگری تیاتر شد.مدتی نیزباسمت کتابدار در دانشگاه ازاد مشغول کار بود.«دولت ابادی اغاز اشنایی جدی خود راباادبیات معاصر،باجنگ اصفهان،ودیدن فیلم های سرنوشت یک انسان شولوخف،و «وقتی که لک لک ها پرواز میکنند»،وبه ویژه اثار چخوف وهدایت می داند.اشنایی وتجربیات تیاتری دولت ابادی درمقام تماشاگر،باتیاتر عروسکی درتماشاخانه باغ کوه سنگی درروزهای جمعه وبازی اصغر قفقازی درتیاتر گلشن مشهد اغاز شده وبه گونه ای جدی در۱۳۳۹با کار در پارس تهران ادامه یافت،» ۱ «من از سال ۱۳۳۷تقریبا شروع به نوشتن کردم .اما ان چه راکه تاسال ۴۲نوشته بودم،به استثنای یک داستان-ادبار-سوزاندم.چون احساس کردم خواندن ان چه من درطول این چند نوشته ام برای دیگران بهره ای جزکشتن وقت نخواهد داشت.پیش از ان یادر همان حدود زمانی داستان «ته شب»را در مجله اناهیتا چاپ کرده بودم.اماازسال ۴۲به این سو،تقریبا برایم یقین شد که باید داستان بنویسم.»۲ «یکی از رخدادهای تعیین کننده در حیات ذهنی وهنری دولت ابادی ،بازداشت وی در سرصحنه نمایش وبه هنگام اجرای نمایش نامه «در اعماق»ماکسیم گورکی ،از جانب ساواک در اسفندماه ۱۳۵۳است.»۳. «از سال ۱۳۶۸ به بعد،دولت ابادی برای ایراد سخنرانی وپاسخ به دعوت برخی مراکز ومراجع دانشگاهی وادبی ودوستداران خود،به یک رشته مسافرت به غرب پرداخته اند که ازسفربه هلند ،المان وانگلیس وفرانسه وسخنرانی در سمپوزیوم امستردام در سال ۱۳۶۸ونیز سفر به المان به دعوت خانه فرهنگ های جهان در برلین درسال۱۳۷۹،سفربه امریکاوسخنرانی دردانشگاه میشیگان امریکاو...اگاهی داریم»۴. ان چه دولت ابادی رانویسنده ای محبوب ومشهور ساخت، چاپ رمان عظیم کلیدر بود.کلیدر که به زیباترین وبلدترین رمان ایرانی شهرت یافته،با الهام از حوادثی واقعی که در دوران کودکی نویسنده رخ داده نوشته شده است.ایده این داستان ،سالها در ذهن دولت ابادی وجود داشته است تا اینکه دولت ابادی درحین نوشتن یک داستان،متوجه می شود که این نوشته ها،درواقع جزیی ازرمانی است که سالهادرذهن او شکل گرفته است.سپس به تحقیق وپژوهش درباره زندگی گل محمد ها می پردازد وباسفربه قلعه چمن ،به جستجوی بستگان گل محمد می رود.حتی به گفته خودش،شخصیت مارال،بادیدن زنی که در کنارچشمه نشسته وصورتش رابه استثنای چشم ها،بادستاری بسته،درذهن اوجان می گیرد.بارها خوانندگان علاقه مند کلیدر،ازدولت ابادی پرسیده اندکه ایا شخصیت های داستانش حقیقی هستندیاخیر؟ودولت ابادی در جایی گفته است که همه ی این شخصیت ها،از خیال وذهن وی جان گرفته اند ،اماتنها عکسی که از گل محمدویارانش باقی است -وبعدازکشته شدن انها برداشته شده-نشان میدهد که رمان کلیدر ریشه در حقیقت نیز دارد.هرچند بسیاری از ان زاییده ذهن وخیال شگفت انگیز دولت ابادی است. «در اثارداستان نویسان پیش از دولت ابادی ،تصویرهایی از روستاومردم روستایی می توان پیدا کرد،وداستان هایی اززندگی سخت وفلاکت بار انها نوشته شده،اماهرگزبه صمیمیت وعمق وبرد عاطفی اغلب داستان های دولت ابادی نیستند.دولت ابادی رمان نویسی است بامضامین وموضوع های بدیع روستایی وصحت و صحت وسلامت نفس درزمانی در رمان های کلیدر وجای خالی سلوچ چهره می نماید که نویسندگان دیگر ،اگرهم به روستاوروستانشینان می پرداختند تصویرهای دگرگونه ای از انها ارایه می دادند وچهره واقعی روستایی هادراثارشان مسخ میشد.»۵ «شالوده مجموعه دستان های دولت ابادی ،براساس خاطره ای بنیادی وابتدایی که در ذهن او نهفته گذاشته می شود وبه همین دلیل برخلاف ظاهرمتنوعی که دارند وطیف های گوناگونی که ازخودنشان می دهند،اغلب ازمعنا ودرون مایه های مشترک برخوردارند،جهان داستانی دولت ابادی،مثل هر نویسنده بزرگی،خاص خود اوست.جهان ارباب های جبار و کارگزارهایشان ومامورهاوکارمندان وژاندارم های دولتی،وجهان روستا وروستازادگان،مردمان پرتلاش وزحمت کش وعاصی،رعیت ها، خوش نشین ها،مردمان زیردست ستم کشیده ساکن دهات،دهستان ها وشهرک ها» ۶ «دولت ابادی ،به تعمد زبان گفتار رابه زبان نوشتار نزدیک می کند وبرغنای ادبی رمان می افزاید.زبان کلیدر ،گاه بعدی شاعرانه وتمثیلی پیدامی کند واغلب رنگی ازحماسه به خود می گیرد...
