مبحث 108 طرح صالحین: «نذر، چرا و چگونه؟»

جایگاه نذر

نذر، از سنت هاى نيكوى اسلامى است. در نذر، شخص نذركننده با اعتقاد مذهبى، با خداوند پيمان مى بندد كه چنانچه حاجتش روا شود يا بيمارى اش شفا يابد و يا براى شكر به درگاه خدا و امورى ديگر از اين قبيل، مقدارى معين از مال خود را در راه رضاى او براى مسكينان، يتيمان، اسيران و ديگر امور خيريه خرج كند يا عمل راجح و مطلوبى را انجام دهد و يا از عمل ناپسندى دست بردارد.

علاقه‏مندان به اهل بيت و امام حسين  علیه السلام گاهى انجام برخى از امور را نذر مى‏كردند تا ملزم شوند آن را ادا كنند، از قبيل: نذر زيارت امام حسين‏ علیه السلام، عزادارى براى آن حضرت، برپايى مجالس و تعزيه و ذكر مصيبت، اهداى وسيله يا پولى‏ براى حرم يا زوار، اطعام، شركت در دستجات زنجيرزنى و عزادارى، ساختن تكيه يا حسينيه و...

اين گونه نذرها به طور طبيعى تامين كننده بخشى از هزينه‏هاى احياى عاشورا و ترويج ‏خط اهل بيت‏ علیهم السلام است و به كمكهاى مالى و جنسى يا انجام خدمات مربوط به  سيد الشهدا علیه السلام جنبه معنوى و قداست مى‏بخشد و افراد با افتخار به چنين كارهايى اقدام ‏مى‏كنند.

در ميان مردم، سنت هايى همچون آش نذرى، سفره نذرى، گوسفند نذرى، شله‏زرد، ترحلوا و... متداول است كه اغلب با نذر، بر خود واجب مى‏سازند و در كنار آن ‏مرثيه‏خوانى انجام مى‏گيرد و اين اطعامها به ياد اهل بيت علیهم السلام است.

شرايط نذر

• - صيغه : در نذر بايد صيغه خوانده شود، ولى لازم نيست آن را به عربى بخوانند. پس اگر بگويد: «چنانچه مريض من خوب شود، براى خدا بر من است كه صد تومان به فقير بدهم»، نذر او صحيح است.

• 2- توانايى ادا: كسى كه نمى تواند كارى انجام دهد اگر آن را نذر كند، صحيح نيست.

• 3- نداشتن منع شرعى : اگر نذر كند كه كار حرام يا مكروهى انجام دهد يا كار واجب يا مستحبى را ترك كند، نذر او صحيح نيست.

• 4- شرايط عمومى : نذركننده بايد بالغ، عاقل، مختار و مصمم باشد و از تصرف در مال خود ممنوع نباشد. بنابراين، نذركردن كسى كه او را مجبور كرده اند، يا به واسطه عصبانى شدن بى اختيار نذر كرده، صحيح نيست.

نكته: نذر زن بى اجازه شوهرش باطل است، ولى چنانچه با اجازه شوهر نذر كند شوهرش نمى تواند نذر او را به هم بزند، يا او را از عمل كردن به نذر جلوگيرى نمايد.

انواع نذر

• - نذر بر: نذرى است براى شكرگزارى نعمت دنيوى يا اخروى؛ مانند نذر براى بچه دار شدن يا توفيق تشرف به حج

• 2- نذر استدفاع : نذرى است براى رفع بلا، بيمارى و گرفتارى؛ مانند اين كه بگويد: اگر خداوند بيمارم را شفا دهد فلان كار را براى خدا انجام مى دهم.

• 3- نذر زجر: نذرى است كه به انجام كار حرام يا مكروه و يا بر ترك مكروه  يا مستحب تعلق مى گيرد و به خاطر بازداشتن نفس از ارتكاب حرام يا مكروه و نيز ترك واجب يا مستحب منعقد مى گردد، مثل اين كه انسان نذر كند اگر فلان كار حرام يا مكروه را انجام دادم به خاطر زجر و منع نفس خودم از انجام آن، فلان كار را به خاطر خدا انجام دهم و يا اگر فلان كار واجب يا مستحب را ترك كردم به خاطر زجر نفس خود از ترك آن، فلان كار را به خاطر خدا انجام دهم.

4- نذر تبرع : نذر مطلق است و مشروط به چيزى نيست؛ مثلاً شخصى نذر مى كند كه فردا روزه  بگيرد.

كفاره نذر

• - اگر انسان از روى اختيار به نذر خود عمل نكند، بايد كفاره بدهد. كفاره نذر، مانند كفاره افطار روزه ماه رمضان است. كفاره افطار روزه رمضان عبارت است شصت روز روزه كه سى و يك روزش پى در پى است يا غذا دادن به شصت فقير و يا آزاد ساختن اسير.

2- هرگاه نذركننده، از اداى نذر خود در وقت مقرر باز بماند، نذرش ساقط مى شود ولى چنانچه نذرش روزه باشد، بايد افزون بر قضا، براى هر روز ده سير به فقرا غذا بدهد.

احكام نذر

• - هرگاه فرزند نذرى كند، اگر چه بدون اجازه پدر هم باشد بايد به آن نذر عمل نمايد.

• 2- اگر نذر كند عملى را انجام دهد، بايد همان طور كه نذر كرده به جا آورد. پس اگر نذر كند كه روز اول ماه صدقه بدهد، يا روزه بگيرد و يا نماز اول ماه بخواند، چنانچه قبل از آن روز يا بعد از آن به جا آورد كفايت نمى كند. و نيز اگر نذر كند كه وقتى مريض او خوب شد صدقه بدهد، چنانچه پيش از آن كه خوب شود صدقه را بدهد كافى نيست

3- اگر براى حرم يكى از امامان يا امامزادگان چيزى نذر كند، بايد آن را به مصارف حرم برساند. از قبيل فرش، پرده و روشنايى و اگر براى امام عليه السلام يا امامزاده نذر كند، مى تواند به خدامى كه مشغول خدمت هستند بدهد. چنان كه مى تواند به مصارف حرم يا ساير كارهاى خير برساند و ثواب آن را هديه آن امام يا امامزاده نمايد