مبحث 106 طرح صالحین: «اسراف و آسیب‌شناسی مصرف»

بنام خدا

آثار منفی و زیانبار اسراف از دیدگاه قرآن بخش سوم

11. حسرت و پشیمانی

ولا تَجعَل یَدَکَ مَغلولَةً اِلی عُنُقِکَ ولا تَبسُطها کُلَّ البَسطِ فَتَقعُدَ مَلومًا مَحسور(12)
نه هرگز دست خود را در احسان به خلق، محکم بسته دار و نه بسیار باز و گشاده (اسراف) که هر کدام کنی به نکوهش و حسرت خواهی نشست.

12. گناه و فحشا

حضرت لوط علیه السلام در خطاب به قومش، روحیه اسرافکاری و تجاوز را عامل گناه و فحشای آنها برشمرده است. ولوطًا اِذقالَ لِقَومِهِ اَتَأتونَ الفاحِشَةَ ما سَبَقَکُم بِها مِن اَحَدٍ مِنَ العالَمین * اِنَّکُم لَتَأتونَ الرِّجالَ شَهوَةً مِن دونِ النِّساءِ بَل اَنتُم قَومٌ مُسرِفون(13) اِذ قالَ لَهُم اَخوهُم لوطٌ اَلا تَتَّقون * اَتَأتونَ الذُّکر انَ مِنَ العالَمین * وتَذَرونَ ما خَلَقَ لَکُم رَبُّکُم مِن اَزواجِکُم بَل اَنتُم قَومٌ عادون(14)

13. قحطی و گرسنگی

وضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً قَریَةً کانَت ءامِنَةً مُطمَئنةً یَأتیها رِزقُها رَغَدًا مِن کُلِّ مَکانٍ فَکَفَرَت بِاَنعُمِ اللّهِ فَاَذاقَهَا اللّهُ لِباسَ الجوعِ والخَوفِ بِما کانوا یَصنَعون(15)
خداوند (برای آنها که اهل کفران و اسراف هستند) مثلی زده: منطقه آبادی را که امن و آرام و مطمئن بوده و همواره روزیش بطور فراوان از هر مکانی فرا می رسید، اما نعمت خدا را کفران کردند و خداوند به سبب اعمالی که انجام می دادند لباس گرسنگی و ترس را در اندامشان پوشانید.
در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شد که فرمود: گروهی از بنی اسرائیل آن قدر زندگی مرفهی داشتند که حتی از مواد غذایی مجسمه های کوچک می ساختند و گاهی با آن (آلودگی) بدن خود را نیز پاک می کردند، اما سرانجام کار آنها به جائی رسید که مجبور شدند همان مواد غذائی آلوده را بخورند و این همان است که خداوند در قرآن فرموده وضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً قَریَةً...(16)
امام باقر علیه السلام فرمود: ... جمعیتی پیش از شما زندگی می کردند که خداوند به آنها نعمت فراوان داد اما ناشکری کردند و مواد غذائی را بی جهت از میان بردند و خداوند برکات خود را از آنها گرفت و به قحطی گرفتارشان ساخت.(17)

14. زندگی سخت

ومَن اَعرَضَ عَن ذِکری فَاِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنکًا ونَحشُرُهُ یَومَ القِیامَةِ اَعمی* قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرتَنی اَعمی وقَد کُنتُ بَصیرا* قالَ کَذلِکَ اَتَتکَ ءایتُنا فَنَسیتَها وکَذلِکَ الیَومَ تُنسی* وکَذلِکَ نَجزی مَن اَسرَفَ ولَم یُؤمِن بآیاتِ رَبِّهِ ولَعَذابُ الآخِرَةِ اَشَدُّ واَبقی(18)
هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور می کنیم می گوید: پروردگارا! چرا نابینا محشورم کردی؟ من که بینا بودم! می فرماید: آن گونه که آیات ما برای تو آمد، و تو آنها را فراموش کردی؛ امروز نیز تو فراموش خواهی شد و این گونه جزا می دهیم کسی را که اسراف کند، و به آیات پروردگارش ایمان نیاورد و عذاب آخرت، شدیدتر و پایدارتر است.
مرحوم علامه طباطبایی در این مورد، فرمودند: کسی که همه چیزش از آن خداوند است، اگر او را فراموش کند، در حقیقت از مسیر اعتدال و حق خارج شده و چنین فردی اسرافکار و متجاوز است لذاست که خداوند آنان را به عذاب شدید و دردناک دنیوی مبتلا می کند.(19)

15. زیبا پنداشتن زشتی ها

... کَذلِکَ زُی¨ِّنَ لِلمُسرِفینَ ما کانوا یَعمَلون(20) همین (کفران و غفلت است) که اعمال زشت اسراف کاران را در نظرشان، زیبا نموده است.

پی نوشت ها::
12. سوره اسراء، آیه 29.
13. سوره اعراف، آیه 80 و 81.
14. سوره شعراء، آیه 161 و 165 و 166.
15. سوره نحل، آیه 112.
16. تفسیر نورالثقلین، ج 3، ص 91.
17. همان.
18. سوره طه، آیه 124 و 127.
19. المیزان، ج 14، ص 341.
20. سوره یونس، آیه 12.