اقسام راویان احادیث معصومین (ع) از زبان امام علی (ع)

اقسام راویان احادیث معصومین (ع) از زبان امام علی (ع) *

آیا می توان ادعا کرد که حدیث های موجود در کتاب های حدیث تماما حجت و قابل اعتمادند ؟

برای پاسخ دادن به این سوال بهتر است قبل از هر چیز به سخنی که حضرت علی (ع) درباره وضعیت روایات دارد توجه کنیم و آن را مقیاس و معیاری برای نگاه به روایات به طور عام قرار دهیم .

امیرالمومنین در جواب کسی که از احادیث حاوی بدعت ، و اختلاف اخباری که در دست مردم است سوال کرد فرمود : ¹

الف ) اقسام احادیث رواج یافته

احاديثى كه در دسترس مردم قرار دارد ، هم حق است هم باطل ، هم راست هم دروغ ، هم ناسخ هم منسوخ ²، هم عام هم خاص ³، هم محكم هم متشابه ⁴، هم احاديثى كه به درستى ضبط گرديد و هم احاديثى كه با ظن و گمان روايت شد .

در روزگار پيامبر (ص) آنقدر دروغ به آن حضرت نسبت داده شد كه ايستاد و خطابه ايراد كرد و فرمود:

(هر كس از روى عمد به من دروغ نسبت دهد جايگاه او پر از آتش است .)

ب ) اقسام راويان حديث

افرادى كه حديث نقل مى كنند چهار دسته اند ، كه پنجمى ندارد .

 اول- منافقان نفوذى

نخست منافقى كه تظاهر به ايمان مى كند ، و نقاب اسلام بر چهره دارد ، نه از گناه مى ترسد و نه از آن دورى مى جويد و از روى عمد دروغ به پيامبر (ص) نسبت مى دهد .

 دوم- اشتباه كار

دوم كسى كه از پيامبر (ص) چيزى را به اشتباه شنيده ، و سخن آنحضرت را درست حفظ نكرده است ، و با توهم چيزى را گرفته ، اما از روى عمد دروغ نمى گويد ، آنچه در اختيار دارد روايت كرده و به آن عمل مى كند و مى گويد ، من از پيامبر (ص) آن را شنيده ام .

 سوم- ناآگاهانى كه حديث شناس نيستند.

و سومى شخصى كه شنيده پيامبر (ص) به چيزى امر فرمود ، ( اما ) سپس از آن نهى كرد و او نمى داند ، يا شنيد كه چيزى را نهى كرد ، سپس به آن امر فرمود و او آگاهى ندارد ، پس نسخ شده را حفظ كرد ولى ناسخ را نمى داند ، اگر بداند كه حديث او منسوخ است تركش مى كند ، و اگر مسلمانان نيز مى دانستند روايت او نسخ شده آن را ترك مى كردند .

چهارم- حافظان راست گفتار

دسته چهارم ، آنكه نه به خدا دروغ مى بندد و نه به پيامبرش دروغ نسبت مى دهد ، دروغ را از ترس خدا ، و حرمت نگهداشتن از رسول خدا (ص) دشمن دارد ، در آن چه از پيامبر (ص) شنيده اشتباه نكرده ، بلكه آن را با تمام جوانبش حفظ كرده است . و آن چنانكه شنيده بدون كم و كاست نقل مى كند .

نتیجه :

می بینیم که حضرت علی (ع) از چهار دسته روایات منقول از رسول خدا فقط یک دسته را معتبر می داند و سه دسته دیگر را بی اعتبار می شمارد و باید دانست که این روایات بدون این که پاکسازی شوند در بین روایات منقول از پیامبر وجود دارند و در کتاب های حدیث ثبت شده اند و تشخیص صحیح از ناصحیح آن تلاش کارشناسانه وسیعی را می طلبد که تا کنون انجام نشده است و بر علمای متعهد است که این کار مهم و ضروری را انجام دهند .

بسیاری از این روایات در بحار الانوار آمده است بدون این که صحیح از نا صحیح جدا گردد و کسانی به صرف اینکه در بحار نقل شده است آنها را مبنای سخنرانی خود قرار می دهند .

( و البته ) این تقسیم بندی در مورد روایات منقول از رسول خدا که در سخن حضرت علی (ع) آمده است در مورد روایات منقول از ائمه (ع) نیز جاری است .

منبع : کتاب " حدیث های خیالی در مجمع البیان " – ص 81 تا 83 – صالحی نجف آبادی **

محمد صالحی – 20 / 1 / 89