شرط رسیدن امداد الهی چیست؟

این روزها زندگی برای خیلی از ما سخت شده است. مشکلات فراوانی پیرامون بسیاری از ما را فرا گرفته است که گاه جانمان را به لبمان می رساند. بیماریهای مختلف، مشکلات اقتصادی، اختلافات خانوادگی، تنهایی و ... در شمار مسائلی است که هر یک از ما ممکن است تجربه کرده باشیم.

 فشار بر روی برخی تا حدی زیاد می شود که گاه ممکن است از ادامه زندگی ناامید گشته و آرزوی مرگ کنیم. اما اگر نیک بیاندیشیم خواهیم دید که این ناامیدی ریشه در بی اعتمادی به خدای متعال دارد. خدایی که در قرآن با دو بار تأکید گفته است: "إن مع العسر یسرا"؛ "بی شک همراه هر سختی آسانی است" و فرمان داده است: "لا تقنطوا من رحمة الله"؛ "از رحمت خداوند ناامید نشوید".

ناامیدی ممنوع !

 اگر اندکی بهتر و دقیق تر به اطراف خویش بنگریم خواهیم دید که نشانه های رحمت، قدرت و بخشایش الهی در نقطه نقطه گیتی گسترده شده است. خدایی که تدبیر تمامی امور عالم را در دست داشته و به بهترین شکل ممکن اداره می کند. خدایی که نعماتش قابل شمارش نیست و از هیچ چیز در این جهان غافل نبوده نیست و نخواهد بود.

پروردگاری که بی هیچ منتی می بخشد و حضورش در لحظه لحظه زندگی هایمان قابل رویت است. البته اگر چشم دیدن داشته باشیم. آری! او همیشه و همه جا هست. قدرتش لا مکان و لا زمان بوده و دامنه رحمتش بی انتهاست.

 به چنین خدایی باید اعتماد داشت. باید از او خواست. باید مطمئن بود که جز نیکی برایمان نخواهد و جز خیر برایمان طلب نکند. نباید اجازه داد که هجمه مشکلات ما را از رحمتش ناامید ساخته و از درگاهش دور سازد. آن چنان که مولا و مقتدایمان امام علی (علیه السلام) در مناجات شعبانیه فرمودند: "إلهی لم أُسَلِّط عَلَی حُسنِ ظَنَّی قُنُوطَ الإَیَاسِ، وَلا انقَطَعَ رَجَائِی مِن جَمِیلِ کرَمِک"؛ "الهی! نومیدی و یأس را بر گمان نیکم (به تو) چیره نمی کنم و امیدم را از بزرگواری و بخشش زیبای تو، نمی بُرم". (بحار الأنوار، ج 94، ص 99) از دیدگاه این امام بزرگوار، ناامیدی از خدا بزرگ ترین بلایی است که می تواند آدمی را دچار خویش سازد: "أَعظَمُ البَلاءِ اِنقِطَاعُ الرَّجَاءِ"؛ "بزرگترین بلا, ناامیدی است". (غرر الحکم، ح 2860)

 فشار بر روی برخی تا حدی زیاد می شود که گاه ممکن است از ادامه زندگی ناامید گشته و آرزوی مرگ کنیم. اما اگر نیک بیاندیشیم خواهیم دید که این ناامیدی ریشه در بی اعتمادی به خدای متعال دارد. خدایی که در قرآن با دو بار تأکید گفته است: "إن مع العسر یسرا"؛ "بی شک همراه هر سختی آسانی است" و فرمان داده است: "لا تقنطوا من رحمة الله"؛ "از رحمت خداوند ناامید نشوید".

انسان ناامید انگیزه و نشاط زندگی را از دست خواهد داد. شوق زیستن در او فروکش کرده و برای رهایی از مشکلات دست به هر کاری خواهد زد. ریشه بسیاری از جرائم چون قتل نفس، دزدی، فحشا و بزهکاری را می توان در بی اعتمادی به خدا دانست. انسانی که قدرت لایزال الهی را با تمام وجود بپذیرد، می داند که دیر یا زود سختی ها پایان یافته و گشایش فراخواهد رسید. او دست نیاز به سوی بی نیاز بلند کرده و جز او یاوری برای خویش نمی داند.

امام علی (علیه السلام) در بخشی از وصیت خویش به امام حسن (علیه السلام) می فرمایند: "بدان آن کسی که خزانه های آسمان ها و زمین در دست اوست به تو اجازه دعا کردن داده است و اجابت نمودن آن را ضمانت کرده است ... پس، مبادا تأخیر در اجابت او تو را نومید گرداند؛ زیرا که بخشش به قدر نیّت بستگی دارد". (نهج البلاغه، نامه 31)

شرط رسیدن امداد الهی چیست؟!! خداوند یکتا وعده داده است که اگر از او کمک و یاری خواسته شود بی شک یاری رسان بندگانش خواهد بود. اما باید دانست که این امدادرسانی یک شرط مهم و اساسی دارد که عدم تحقق آن برابر با عدم یاری از سوی خداوند است: امام صادق علیه السلام فرمود: "خداى عز و جل به داوود (علیه السلام) وحى فرستاد كه: هیچ یك از بندگانم بدون توجه به احدى از مخلوقم به من پناهنده نشود كه من بدانم نیت و قصد او همین است، سپس آسمان ها و زمین و هر كه در آن هاست با او نیرنگ بازند، جز آنكه راه چاره از میان آن ها را برایش فراهم آورم و هیچ یك از بندگانم به یكى از مخلوقم پناه نبرد كه بدانم قصدش همانست، جز آنكه اسباب و وسائل آسمانها و زمین را از دستش ببرم و زمین زیر پایش را فرو برم و به هر وادى هلاكتى افتد باك ندارم". (أصول الكافی / ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص: 104)

آری! شرط تحقق وعده الهی، دل بریدن از هر چه غیر اوست. اگر کسی از خداوند متعال طلب یاری می کند باید دیگران را از یاد برد. برای بسیاری از ما اتفاق افتاده است که با مشکلی بزرگ یا کوچک مواجه گشته ایم. در چنین زمان هایی معمولا ارتباطمان با خدا بهتر می شود. نمازهایمان رنگ و بویی دیگر پیدا می کند. قرآن و مفاتیح الجنان از کتابخانه منزل و محل کار خارج می شود و پس از مدت ها ورق می خورد. تسبیح ها در دست و بیش از گذشته صدقه کنار گذاشته می شود و در صورت بزرگ بودن مسئله نذر و نیازهایی نیز صورت می گیرد. اما با وجود تمام این ها، که ان شاءالله مقطعی نبوده و با رد شدن مشکل کنار گذاشته نشود، کورسوی امیدی نیز به دیگران داریم. دیگرانی که گاه وضع مالی خوبی دارند یا از منصب اجتماعی بالایی برخوردارند. افرادی که به طریقی می توانند مشکل ما را رفع نمایند و اینجاست که کار خراب می شود و خدا رویش را از ما برمی گرداند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: "چون یكى از شما خواهد هر چه از پروردگارش سوال كند، به او عطا كند، باید از مردم مأیوس شود، و امیدى جز به خدا نداشته باشد، چون خداى عز و جل این را از دلش داند، هر چه از خدا خواهد به او عطا كند". (أصول الكافی / ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص: 219)

انسان ناامید انگیزه و نشاط زندگی را از دست خواهد داد. شوق زیستن در او فروکش کرده و برای رهایی از مشکلات دست به هر کاری خواهد زد. ریشه بسیاری از جرائم چون قتل نفس، دزدی، فحشا و بزهکاری را می توان در بی اعتمادی به خدا دانست. انسانی که قدرت لایزال الهی را با تمام وجود بپذیرد، می داند که دیر یا زود سختی ها پایان یافته و گشایش فراخواهد رسید. او دست نیاز به سوی بی نیاز بلند کرده و جز او یاوری برای خویش نمی داند.

 همچنین از على بن الحسین (صلوات الله علیهما) نقل شده است: "تمام خیر و نیكى را دیدم كه در بریدن طمع از دست مردم است، و هر كه هیچ امیدى به مردم نداشته باشد و امرش را در هر كارى به خداى عز و جل واگذارد، خداى عز و جل در هر چیزى او را اجابت كند". (همان) امام باقر (علیه السلام) نیز اعتماد به خدا را با در نظر گرفتن این شرط بزرگ ترین سرمایه انسان دانسته اند: "بهترین سرمایه، اعتماد به خداست و ناامیدی به آنچه در دست مردم است." (وسائل الشیعه، ج 6، ص 315)

البته توجه به این نکته ضروری است که اعتماد به خداوند متعال و درخواست یاری ساختن از او، به معنای نشستن در کنج خانه و دست روی دست گذاردن نیست. این وظیفه انسان است که برای رفع نیازها و مشکلات خود تلاش کرده و از هر اقدامی که در راستای موازین اسلامی و اخلاقی است غفلت نورزد. لکن در تمام این اقدامات تنها و تنها باید چشم امید به درگاه حضرتش داشته و جز به او امید نبندد و از عمق جان بداند دیگرانی که او را یاری داده اند تنها واسطه هایی هستند که از سوی حق تعالی در مسیرش قرار گرفته اند که اگر او نمی خواست آنان نیز با تمام قدرتشان نمی توانستند کاری از پیش برند.

نتیجه

بر اساس فرمایش معصومین (علیهم السلام) ناامیدی از رحمت الهی بزرگ ترین بلایی است که در زندگی گریبان گیر انسان خواهد شد و در مقابل اعتماد به خداوند بزرگ ترین سرمایه برای فرد تلقی می گردد. خداوند متعال وعده داده است که اگر بنده ای چشم امید به رحمتش داشته باشد بی شک به خواسته اش خواهد رسید اما این امر شرطی لازم دارد و آن اینکه انسان تنها و تنها خدا را در نظر داشته و از دیگران به معنای واقعی ناامید گردد.