مبحث 101 طرح صالحین: «روانشناسی زنان و مردان»

قرآن كريم در عصرى كه زن در برخى ملل از حقّ مالكيّت بر اموال برخوردار نبود، و استقلال اقتصادى نداشت; با صراحت، حقّ مالكيّت و استقلال اقتصادى آنان را اعلام كرد و فرمود: (وَلاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْض لِّلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَآءِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبْنَ وَسْـَلُواْ اللَّهَ مِن فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَىْء عَلِيمًا) سوره نساء، آيه 32
مرحوم علامه طبرسى در شأن نزول اين آيه آورده است: «امّ سلمه (يكى از همسران رسول خدا) به پيامبر عرض كرد: چرا مردان به جهاد مى روند، ولى زنان جهاد نمى كنند؟ و چرا براى ما نصف ميراث مردان مقرر شده است؟ سپس افزود: «اى كاش ما هم مرد بوديم و همانند آنان به جهاد مى رفتيم و به كارهاى مردان مبادرت مى كرديم؟» در پاسخ به اين سؤالات، اين آيه نازل شد. مجمع البيان، ج 3، ص 73
در اين آيه، نخست به اين نكته تصريح شده است كه برخى از برترى ها، با توجه به شرايط خاص و براساس نظام احسن در وجود مردان و يا زنان نهاده شده است و اين تفاوت ها هر كدام اسرارى دارد كه پايه نظام اجتماعى بشر است و مطابق عدالت و قانون ارزشمند الهى است.
بنابراين، آرزو كردن امورى كه خداوند در طبيعت افراد نهاده است و براساس آن، قوانين متفاوتى تشريع كرده، نادرست است.
برخى از اين برترى ها در دو طايفه زنان و مردان است. مرحوم علامه طباطبايى مى گويد: «مراد از «فضل» مزيت هايى است كه خداوند روزى هر يك از زنان و مردان كرده است و احكامى متفاوت را درباره دو گروه، تشريع كرده است. مثل اين كه مردان را بر زنان در تعدّد زوجات، برترى بخشيد و سهم ميراث آنان را بيشتر قرار داد و از سوى ديگر، زنان را بر مردان به سبب دريافت مهر و نفقه، برترى داد. لذا خداوند از تمنّا و آرزوى به چنگ آوردن مزيتى كه هر يك از دو صنف دارد، نهى كرده است. الميزان، ج 3، ص 336
قرآن كريم در ادامه مى فرمايد: هر يك از مردان و زنان از كوشش ها و تلاش هاى خود بهره اى دارند. بدين معنا كه هر چند تفاوت هاى طبيعى ميان زن و مرد وجود دارد. ولى هرگز اين تفاوت مانع تلاش هر يك از اين دو صنف، براى به دست آوردن پيروزى ها و بهره گيرى از كوشش هاى اختيارى نخواهد بود. بخشى از كوشش ها، همان تلاش هاى مالى و مادى است. كه مردان مالك تلاش هاى خود و زنان نيز مالك تلاش هاى خويش اند و هر چه را از اموال به دست آورند، متعلّق به خودشان است.
در پايان نيز مى فرمايد: به جاى آرزو كردن برخى از امور كه بى فايده است و از اختيار شما بيرون است، از فضل و لطف و كرم خدا تمنّا كنيد كه شما را از موفقيت ها و پاداش هاى فراوان بهره مند سازد. بدانيد كه خداوند به همه امور داناست و مى داند براى ساختن نظام احسن، چه تفاوت هاى طبيعى و حقوقى لازم است.
اين آيه، به موضوعات مختلفى در خصوص بحث زن مربوط است; ولى آنچه ما درصدد استفاده از آن هستيم، جمله (لِّلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَآءِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبْنَ) است، كه بر حقّ مالكيّت زنان بر اموال و دارايى ها و نتيجه تلاش هاى اقتصادى آنان ـ همانند مردان ـ تأكيد دارد.