آشنایی با پهپاد ایرانی ابابیل و انواع آن

ابابیل

ابابیل در زمان جنگ ایران و عراق و در سال 1365 توسط صنایع ساصد طراحی شد. ابتدا قرار بود که این پرنده با کلاهک 40 کیلویی صرفا به عنوان پهپاد کامیکازه مورد استفاده قرار گیرد. مشرق از ساخت غیر اصولی آن در زمان جنگ خبر می دهد و اطلاعات زیادی درباره ی استفاده از آن ها در جنگ در دسترس نیست.  به هر حال با پایان جنگ، با استاندارد سازی و طراحی دوباره ی این پهپاد، تولید انبوه آن در کشور شروع شد.
نمونه های زیادی از این پهپاد وجود دارد که اسامی گیج کننده و ضد و نقیضی برای هر کدام ارائه شده. اما همه ی نمونه ها بدنه ای استوانه ای و بلند دارند که دو بال کم عرض در پشت و دو کانارد (پیش بال) در جلو به آن متصل شده اند. در تمام نمونه ها روی کانارد ها صفحات کنترلی دیده می شود. این سبک طراحی عموما برای پرنده هایی که ساخت آن ها ساده است اما مانورپذیری نسبتا بالایی دارند، استفاده می شود. شکل سطح مقطع بال ها و پیش بال ها از استاندارد NACA-4412 بهره می برد و سطح مقطع پایدار کننده عمودی از استاندارد NACA-0012 تبعیت می کند. موتور در پشت آن قرار دارد و ملخ ها باعث هل دادن پهپاد به جلو می شوند. همه ی انواع دیده شده ی این پهپاد از سکو و با استفاده از راکت یا نیروی باد از زمین بلند می شوند. این سکو ها را میتوان روی زمین، پشت کامیون ها، روی عرشه ی کشتی ها و حتی در قسمت بار وانت های نه چندان بزرگ نصب کرد. فرود با استفاده از چتر نجات صورت می گیرد.

پلتفورم های مختلف ریلی ابابیل

بسته به مدل، ابابیل می تواند یک، یا دو پایدار کننده ی عمودی داشته باشد که در حالت اول، پایدار کننده روی بدنه نصب می شود و در حالت دوم، هر کدام روی قسمت انتهایی یک بال. گفته شده که حالت دوم برای افزایش سطح مقطع راداری در نمونه های هدف هوایی استفاده می شود. اما پهپاد ابابیل حزب الله که توسط اسرائیل مورد هدف قرار گرفت نیز دارای دو پایدار کننده بود. از این رو این کار می تواند برای افزایش پایداری پرنده نیز باشد.

دو مدل ابابیل کنار هم یکی با دو پایدار کننده ی عمودی

بدنه ی بعضی از مدل های ابابیل، آلومینیومی و برخی دیگر از انواع جدیدتر، کامپوزیتی است. دو نوع موتور برای این پرنده در نظر گرفته شده است. اولین مدل موتور WAE-342 با قدرت 25 اسب بخار و دومی موتور Vanckle Engine P-73 با قدرت 30 اسب بخار است. میدانیم که پهپاد ابابیل 2 که در نمایشگاه IDEX سال 1999 به نمایش در آمد از موتور P-73 استفاده می کرد. اما تا به حال پهپاد ابابیل مجهز به این موتور در ایران دیده نشده است.

نمایی از موتور WAE-342 بر روی ابابیل

نکته ی بسیار جالب موتورهای ابابیل این است که هر دو عینا در پهپاد هدف انگلیسی Meggitt Banshee استفاده می شوند. از آنجایی که شرکت Meggitt که سازنده ی موتور WAE-342 نیز هست، شاید بتوان دلیل این شباهت را درک کرد. شاید این شرکت خود موتور P-73 (که سازنده ی آن شرکت انگلیسی موتورسیکلت سازی Norton است) را به ایران پیشنهاد کرده، یا این که ایران از پهپاد بنشی آگاهی داشته و خود به سراغ خرید این موتور رفته است. احتمال دیگری هم وجود دارد و آن این است که ایران در سال 1369 تازه در ابتدای راه پهپاد سازی خود بوده و برای استاندارد سازی ابابیل از شرکت Meggitt کمک گرفته. حتی شباهت هایی نیز از نظر ظاهری بین بنشی و ابابیل وجود دارد. در هر صورت شکی نیست که این شرکت با ایران همکاری داشته است.

پهپاد بنشی

ابابیل میتواند برای مأموریت های عکس برداری و جمع آوری اطلاعات به کار رود، یا این که به عنوان پهپاد هدف برای تمرین پدافند و نیروی هوایی استفاده شود، به عنوان دیکوی و برای گیج کردن دشمن پرواز کند یا این که با کلاهکی 40 کیلویی مسلح شود و اهداف از پیش تعیین شده را نابود سازد.
ابابیل می تواند با سیستم خلبان خودکار شهید نوروزی تا 30 کیلومتر و در صورت استفاده از سامانه ی پایدار کننده 123 و جی پی اس تا 150 کیلومتر برد عملیاتی داشته باشد. برد را در صورت افزایش توان خروجی سامانه مخابراتی در سیستم شهید نوروزی به 120 کیلومتر نیز می توان رساند. معلوم نیست که برد سیستم های هدایت مستقیم این پهپاد چقدر است. به گفته ی مشرق اگر ارتباط با مرکز کنترل قطع شود، پرنده با اتکا به سیستم خلبان خودکار خود به پرواز خود بر فراز منطقه ادامه می دهد.

مرکز کنترل ابابیل

اسم های مختلفی برای مدل های ابابیل ذکر شده که بعضی از آنها گیج کننده و ضد و نقیضند. در اینجا به ذکر چند مورد از آن ها می پردازیم.

ابابیل-بی
نمونه ای که بیشتر منابع از آن به عنوان هدف هوایی ساده نام می برند. می توان بر روی آن بازتاب دهنده های راداری و فلیر نصب کرد تا سامانه های ضد هوایی راحت تر بتوانند آن را رهگیری کنند.

ابابیل بی

ابابیل-اس
نمونه ی شناسایی مجهز به سامانه ی پایدار کننده خودکار 123 و جی پی اس است. بنابر منابع مختلف وضعیت پهپاد در هر لحظه به مرکز کنترل فرستاده می شود و برای همین این نمونه، نمونه ی ایده آل برای عملیات های شناسایی است. به غیر از این می توان برای آن مسیری با استفاده از نقاط از پیش تعیین شده تعریف کرد و آن را به خارج از محدوده ی برد سامانه های مخابراتی فرستاد. از عکس ها این طور به نظر می رسد که دوربین ابابیل-اس، بسیار شبیه دوربین مهاجر 2 و 4 است.

ابابیل-2

گفته شده که به دلیل وجود نداشتن هر گونه دوربین روی آن، این مدل نیز به عنوان هدف هوایی مورد استفاده قرار می گیرد. این با نمونه ای که در نمایشگاه IDEX 1999 به نمایش در آمده تناقض دارد چرا که دلیلی ندارد که ایران برای ساخت یک پهپاد هدف از موتور قدرتمند تر و گران تر P-73 استفاده کند. این نکته نیز نباید فراموش شود که شاید در عکس ها دوربینی روی این مدل سوار نشده باشد، اما دلیل نمی شود که نمونه ی اصلی فاقد سیستم های نظارتی باشد.
احتمال دیگر آن است که ابابیل 2، نام صادراتی کلی برای این پرنده باشد و در ایران به مدل های مختلف نام های متفاوت داده شده باشد. یعنی ممکن است که ابابیل 2 نامی باشد که گستره ی بزرگی از مدل های مخصوص صادرات را در بر بگیرد. این موضوع که نام ابابیل 2 تنها در نمایشگاه های تسلیحاتی دیده شده و حتی گزارش مشرق نیز نامی از این گونه نمی برد، احتمال آخر را تقویت می کند.

ابابیل-3

گونه ای که به گفته ی آمریکایی ها در 6 اسفند 1385 در عراق منهدم شد. معلوم نیست که آمریکایی ها چگونه فهمیده اند که این پهپاد از نوع ابابیل-3 بوده است. آیا این عبارت عینا روی پرنده نوشته شده بوده؟ اگر این طور است، تفاوت آن با ابابیل-5 و ابابیل-اس چیست؟ مشرق کلا از این گونه نام نمی برد.

ابابیل-5

نمونه ای دیگر که باز هم منشأ خبر وجود آن معلوم نیست. گفته شده که مدل نظارتی برد متوسط است.

ابابیل-سی-اچ

این نمونه تنها در رژه دیده شده است. از دو پایدار کننده ی عمودی استفاده می کند و بدنه ی آن کمی قطورتر از نمونه های دیگر است. مشرق از آن به عنوان ابابیل-تی یاد می کند. بر اساس نوشته ی روی آن به عنوان هدف هوایی مورد استفاده قرار می گیرد.

ابابیل سی اچ

ابابیل-تی
نمونه ای که مانند مدل سی-اچ دارای دو پایدار کننده است. گفته شده که به جز محموله ی عادی (دوربین) قابلیت تجهیز به کلاهک 40 کیلوگرمی را نیز دارد. حزب الله لبنان در سال های 1383-1385 از ابابیل-تی برای نفوذ به آسمان اسرائیل استفاده می کرد. اگر گزارش مشرق درست باشد، با نمونه ی سی-اچ یکسان است. در غیر این صورت به احتمال زیاد، بسیار به هم نزدیکند.

ابابیل-آر(؟)
نمونه ای که چندین بار در نمایشگاه ها دیده شده است. در این مدل دوربین بر روی نوک پرنده نصب شده است که قابلیت دید 360 درجه در جلو را با آن می دهد و از مقاومت هوا می کاهد. اما دیگر نمیتواند از پشت پهپاد فیلم بگیرد. شاید نوعی نمونه ی کامیکازه است که به طور دستی کنترل می شود.

تاریخچه ی عملیاتی
ابابیل یکی از قدیمی ترین و پر تبراژ ترین پهپاد های ایران است. از این رو شاید معروف ترین آنها نیز باشد. این پرنده به خاطر برد نسبتا زیاد آن تا سال 2003 برای هر گونه عملیات تجسسی در برد بیشتر از 50 کیلومتر استفاده می شده. از جمله این عملیات ها می توان به پرواز های مکرر ابابیل بر فراز کمپ اشرف، اردوگاه سازمان مجاهدین خلق، در عراق اشاره کرد. طبق گفته ی مشرق، همین پهپاد بود که برای اولین بار از ناو آمریکایی در خلیج فارس تصویر برداری کرد. پرواز های شناسایی حزب الله در خاک اسرائیل نیز توسط همین پرنده صورت گرفت. این موارد باعث شد که ابابیل، معروف ترین پهپاد ایرانی شود.

بررسی کلی
پهپاد های ابابیل چند منظوره، ارزان قیمت، ساده و کارآمدند. از آنجایی که نحوه ی بلند شدن و نشستن آن ها مستقل از باند فرود است، در جنگ های چریکی و نامتقارن تجهیزات ارزشمندی محسوب می شوند. طراحی نسبتا ساده ی آن ها باعث می شود که تولید این پرنده کم هزینه و سریع باشد به طوری که تا سال 1385 حدود 360 فروند ابابیل ساخته شده که 1.5 برابر تولید انواع مهاجر تا همین سال است. در هر کدام از سال های 84 و 85 حدود 70 ابابیل تولید شده که رقم قابل ملاحظه ایست. اگر این روند به همین شکل ادامه داشته، تعداد پهپاد های از این نوع ایران 780 فروند می شود.
نکته ای که قابل تأمل است، نبود عکس های پهپاد ابابیل خصوصا انواع شناسایی آن در رژه های به مناسبت روز ارتش است. گرچه مدرکی وجود ندارد که نشان بدهد این پهپاد صرفا توسط  سپاه پاسداران استفاده می شود، نمیتوان کم بودن تعداد بی سرنشین های ارتش را نادیده گرفت. با توجه به خصوصیات ویژه ی ابابیل می توان از آن برای حل این مشکل استفاده کرد.