∞ آیه شب بیست و پنجم ماه مبارک رمضان ∞

بنام خدا

، آیه مورد بحث، در حقیقت دلیلى براى آن محسوب مى شود; چرا که از روزى دادن خداوند به همه موجودات سخن مى گوید، همان کارى که بدون احاطه علمى کامل به همه جهان امکان پذیر نیست!
نخست مى گوید: «هیچ دابّه اى در روى زمین نیست، مگر این که رزق و روزى آن بر خدا است، قرارگاه او را مى داند، و از نقاطى که از قرارگاهش به آن منتقل مى شود (نیز) باخبر است» و در هر جا باشد روزیش را به او مى رساند (وَ ما مِنْ دَابَّة فِی الأَرْضِ إِلاّ عَلَى اللّهِ رِزْقُها وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها).
«تمام این حقائق، با همه حدود و مرزهایش در کتاب مبین و لوح محفوظ علم خداوند ثبت است» (کُلٌّ فی کِتاب مُبین).
 
براى فهم معنى آیه نکات زیر را مورد توجه قرار مى دهیم:
1 ـ گر چه «دابّة» از ماده «دبیب» به معنى آهسته راه رفتن، و قدم هاى کوتاه برداشتن است، ولى از نظر مفهوم لغوى، هر گونه جنبنده اى را شامل مى شود، اما گاهى به خصوصِ اسب و یا هر حیوان سوارى اطلاق مى گردد، بنابراین آیه مورد بحث، تمام موجودات زنده و همه جنبندگان را شامل است.
2 ـ «رزق» به معنى عطاء و بخشش مستمر است، و از آنجا که روزى الهى عطاى مستمر او به موجودات است، به آن «رزق» گفته مى شود.
این نکته نیز لازم به تذکر است که، مفهوم آن تنها در نیازهاى مادى خلاصه نمى شود، بلکه هر گونه عطاى مادى و معنوى را شامل مى گردد، لذا مى گوئیم: أَللّهُمَّ ارْزُقْنِى عِلْماً تامّاً: «خداوندا علم کامل به من روزى کن» و یا مى گوئیم: أَللّهُمَّ ارْزُقْنِى الشَّهادَةَ فِى سَبِیْلِکَ: «خداوندا شهادت در راهت را نصیب من بگردان».
البته، در آیه مورد بحث، ممکن است نظر بیشتر روى ارزاق مادى بوده باشد، هر چند اراده مفهوم عام، نیز چندان بعید نیست.
3 ـ «مُسْتَقَر» در اصل، به معنى «قرارگاه» است; زیرا ریشه این لغت از ماده «قُرّ» (بر وزن حُرّ) به معنى «سرما»ى شدید مى باشد، که انسان و موجودات زنده را خانه نشین مى کند، به همین جهت به معنى سکون و توقف نیز آمده است.
«مُسْتَوْدَع» و «ودیعه» از یک ماده است، و در اصل، به معنى رها کردن چیزى است.
و از آنجا که امور ناپایدار رها مى شوند، و به حالت اول باز مى گردند، به هر امر ناپایدار، «مُسْتَوْدَع» گفته مى شود، «ودیعه» را نیز به خاطر این که، سرانجام باید محل خود را رها کند، و به صاحب اصلى باز گردد «ودیعه» گفته اند.
در حقیقت آیه فوق، مى گوید: تصور نشود خداوند تنها به جنبندگانى که در جایگاه اصلى قرار دارند، روزى مى بخشد، و به اصطلاح سهمیه آنها را در خانه هایشان مى آورند، بلکه هر کجا باشند و در هر وضع و شرائطى قرار گیرند، سهم روزى آنها را به آنان مى بخشد; چرا که هم جایگاه اصلى آنان را مى داند، و هم از تمام نقاطى که به آن نقل و مکان مى کنند، باخبر است.
از حیوانات غول پیکر دریائى گرفته، تا جنبندگان بسیار کوچکى که به زحمت به چشم دیده مى شوند، هر یک مناسب حالشان آنچه را لازم دارند مقرر کرده است.
این روزى به اندازه اى حساب شده و مناسب حال موجودات است که، از نظر «کمیت» و «کیفیت» کاملاً منطبق بر خواسته ها و نیازهاى آنها است، حتى غذاى کودکى که در رحم مادر است، هر ماه بلکه هر روز، با ماه و روز دیگر تفاوت دارد، هر چند ظاهراً یک نوع بیشتر نیست، و نیز کودک در دوران شیرخوارگى با این که ظاهراً ماه هاى پى در پى غذاى واحدى دارد، اما ترکیب این شیر هر روز با روز دیگر متفاوت است!.
4 ـ «کِتاب مُبین» به معنى نوشته آشکار است، و اشاره به مرحله اى از علم وسیع پروردگار مى باشد، که گاهى از آن تعبیر به «لوح محفوظ» مى شود.
ممکن است این تعبیر، اشاره به آن باشد که، هیچ کس نباید براى به دست آوردن روزى خود کمترین نگرانى به خویش راه دهد، و تصور کند ممکن است در گرفتن سهم خویش، به اصطلاح، از قلم بیفتد; چرا که نام همگى در کتاب آشکارى ثبت است، کتابى که همه را احصاء کرده و آشکارا بیان مى کند.
آیا اگر در یک مؤسسه، نام تمام کارمندان و کارکنان در دفترى به روشنى ثبت شده باشد احتمال از قلم افتادن کسى مى رود؟!

منبع : تفسیر نمونه جلد 9