به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، احمد نیک گفتار سرپرست فصل هفتم کاوش در شهر تاریخی بلقیس اسفراین با اعلام این خبر گفت: فصل هفتم کاوش شهر تاریخی بلقیس اسفراین به همت پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی بلقیس اسفراین به مدت دو ماه در دو بخش یکی درمحدوده شارستان با تاکید بر تپه منار و بخش داخل ارگ انجام شد.
او افزود: کاوش در محدوده شارستان باهدف مشخص کردن کاربری وتکمیل فضاهای کاوش شده در فصل‌های گذشته و در بخش داخل ارگ با هدف شناخت و آگاهی از ساختار معماری داخلی ارگ و فضاهای مسکونی موجود در آن انجام شد.
نیک گفتار مهمترین کشفیات شارستان در بخش معروف به تپه منار را یک صحن بزرگ با رواق‌های پیرامونی با یک ورودی آجر فرش اعلام کرد که ایوان آن مزین به گچبریهای از نوع برهشته بود که در نوع خود از بی‌نظیرترن گچبریهای دوران اسلامی در دوره ایلخانان به شمار می‌رود.
او تصریح کرد: از کشفیات دیگر در تپه منار می‌توان به ادامه تالار ستون دار(شبستان مسجد) ویک ساختار آبرسانی (قنات) اشاره کرد.
سرپرست فصل هفتم کاوش در شهر تاریخی بلقیس اسفراین خاطر نشان ساخت که تالار ستوندار از دوجهت شمالی و جنوبی با دیواری ضخیم احاطه شده و گستردگی آن به سمت شرقی و غربی است.
این باستان شناس با اشار به اینکه داخل این تالار 16 ستون آجری به ابعاد یک در یک متر قرار گرفته تصریح کرد که تشخیص کاربری این سازه به دلیل گستردگی، نیاز به کاوش‌های باستان شناسی بیشتر دارد.
به گفته وی ساختار آبرسانی (قنات) که از جبهه شرقی تالار ستوندار کشف شد یکی از کشفیات مهم در تپه منار است.
او اظهار داشت: این ساختار آبرسانی به سمت شمالی-جنوبی با تنبوشه‌های بزرگ (کول) به ابعاد 16 سانتی‌متر عرض و 5 سانتی‌متر ضخامت گسترش دارد.
نیک‌گفتار خاطر نشان ساخت که به منظور مقاوم سازی بیشتر این سازه اطراف تنبوشه‌ها با ملاتی از گل که بسیار سخت و محکم است پوشانده شده.
سرپرست فصل هفتم کاوش در شهر تاریخی بلقیس اسفراین افزود: برای مقاومت در مقابل فشار وارده از سطح زمین ابتدا روی کول‌ها را با کول‌های شکسته و قطعات آجر پوشانده و سپس روی آن را با یک ردیف آجر با ملات گل کار کرده‌اند.
به گفته نیک‌گفتار، در وسط این ساختار آبرسانی یک دریچه ای به صورت نیم دایره وجود دارد که با آجرهای به ابعاد 5*13*25 ساخته شده که محلی برای لایروبی و برداشت آب بوده است.
او با اشاره به کاربری این سازه اظهار داشت: احتمالا این ساختار در گذشته یکی از قنات‌های شهر کهن اسفراین به منظور تامین آب شهر محسوب می‌شده که در متون تاریخی به این قنات‌ها اشاره شده است.
این باستان شناس در گفتگو با خبرنگار سایت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری (richt.ir)درباره مهمترین کشفیات در در داخل ارگ به یک حیاط مرکزی اشاره کرد که تمام درگاهی‌های منازل مسکونی که در فصل ششم بدست آمد به این فضا منتهی می‌شود.
به گفته وی، در این حیاط یک ساختار آبرسانی پیچیده و منظم وجود دارد که شامل یک حوض انباربه ابعاد 270در320با ارتفاع 150 سانتی متر می‌شود.
نیک گفتار تصریح کرد که این حوض انبار دارای دیواری از جنس شفته آهک به ضخامت 25 سانتی‌متر باسطح مزین به اندود ساروج بوده که کف آن آجر فرش است.
این باستان شناس گفت: با توجه به شواهد موجود، آب این حوض انبار از طریق یک ساختار آب رسانی از نوع تنبوشه‌ای که داغ‌هایی از تنبوشه در مسیر آب رسانی باقی‌مانده تهیه می‌شده است.
او اظهار داشت: درمورد منبع تامین آب این حوض انبار به دلیل نبود گستردگی کاوش هیچ اظهار نظری قطعی نمی‌توان کرد اما می‌توان احتمال داد آب از طریق خندق موجود دراطراف ارگ از طریق تنبوشه‌هایی از جنس سفال وارد یک برکه می‌شده و پس ازرسوب گذاری گل و لای و زلال شدن از طریق تنبوشه دیگر وارد حوض انبار می‌شده است.
سرپرست فصل هفتم کاوش در شهر تاریخی بلقیس اسفراین اظهار داشت: این حوض انبارعلاوه‌برمنبع تامین آب ساکنین با توجه به قرارگرفتن در مسیر جهت وزش باد و درگاهی‌ها منازل می‌توانسته به عنوان خنک کننده منازل هم کاربری داشته باشد.
او افزود: با توجه به شواهد موجود و آثار بدست آمده اطراف حوض انبار و محوطه حیاط با آجرهای به ابعاد5*21*21سانتی‌متر پوشانده شده بود.
این باستان شناس تصریح کرد علاوه‌بر موارد یاد شده چند منزل مسکونی با کف گچی و کوبیده با دیوارهای از خشت با پی چینه ای، سنگی که با خشتهایی به ابعاد 5*25*25 سانتی‌متر با ملاط گل ساخته شده اندکشف شد که در این سازه‌ها برای اندود دیوار‌ها از گچ، کاه گل و گل اخری استفاده شده است.
کاوش باستان شناسی در شهر تاریخی بلقیس اسفراین که با مجوز رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از تاریخ 5/ 2شروع شده بود به پایان رسید.
کشف بی‌نظیرترین گچ‌بری دوره اسلامی در شهر تاریخی بلقیس
