اُتْلُ مَآ أُوْحِىَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ
وَلَذِكْرُ اللهِ أَكْبَرُ وَاللهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ
آیه 45، سوره ی مبارکه ی عنکبوت
آنچه را از كتاب (آسمانى قرآن) به تو وحى شده تلاوت كن و نماز را به پادار، كه همانا نماز
(انسان را) از فحشا و منكر باز مى دارد و البتّه یاد خدا بزرگتر است
و خداوند آنچه را انجام مى دهید مى داند.
نکته ها
در این آیه خداوند به پیامبرش دستور تلاوت قرآن و نماز را در كنار هم داده و این به خاطر آن است كه قرآن و نماز دو منبع نیروبخش مى باشند. خداوند كه به پیامبرش از یك مسئولیّت سنگین خبر مى دهد، «انّا سنلقى علیك قولاً ثقیلاً»(آیه 5، سوره ی مبارکه ی مزمل) به او مى فرماید: براى انجام این مسئولیّت سنگین، از دو منبع نیروبخش كمك بگیر:
یكى تلاوت قرآن. «و رَتّل القرآن ترتیلا»(آیه 4، سوره ی مبارکه ی مزمل)
و دیگرى نماز شب. «اِنّ ناشئة الیل هى اَشدّ وَطاً و أقوم قیلاً»(آیه 6، سوره ی مبارکه ی مزمل)
البتّه علاوه بر این آیه، نماز و قرآن، بارها در كنار هم آمده است؛ از جمله: «یتلون كتاب الله و اقاموا الصّلاة»(آیه 29، سوره ی مبارکه ی فاطر) و «یمسّكون بالكتاب و اقاموا الصّلاة»(آیه 170، سوره ی مبارکه ی اعراف)
براى جمله «لذكر الله اكبر» چند معنا بیان شده است:
الف: نماز، بزرگترین ذكر الهى است.
به دلیل آیه ى «أقم الصّلاة لذكرى»(آیه 14، سوره ی مبارکه ی طه) كه نماز را ذكر خداوند مى داند.
ب: یاد خدا (و حضور قلب)، بالاتر از ظاهر نماز است.
ج: یاد خدا براى انسان از همه كارها برتر است.
د: یاد خدا، براى جلوگیرى از فحشا و منكر بالاتر از هر اهرم دیگر است.
ه: یاد خدا از شما، بزرگتر از یاد شما از خدا است.
(البتّه این معنا با توجّه به روایات در ذیل آیه «فاذكرونى اذكركم»(آیه 152، سوره ی مبارکه ی بقره) برداشت شده است.(تفسیر نور الثقلین))
به پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله گفته شد: فلانى هم نماز مى خواند و هم خلاف مى كند، فرمود:«انّ صلاته تنهاه یوماً»(تفسیر نور الثقلین) بالاخره نمازِ او، روزى نجاتش خواهد داد.
امام صادق علیه السلام فرمود: هر كسى دوست دارد قبولى یا ردّ نمازش را بداند، ببیند نمازش او را از فحشا و منكر باز داشته است یا نه. سپس امام علیه السلام فرمود: «فبقدر ما منعته قبلت منه»(تفسیر نور الثقلین) به اندازهاى كه نماز، انسان را از منكرات باز مى دارد، به همان اندازه قبول مى شود.
پیام ها
1- تنها آشنایى با مفاهیم، تلاوت و آموزش قرآن كافى نیست، بلكه عمل لازم است. «اُتلُ - أقِم»
2- قرآن و نماز، در رأس برنامه هاى تربیتى است. «اُتلُ - أقِم»
3- رابطه پیامبر با مردم از طریق تلاوت آیات قرآن و ابلاغ اوامر خداوند به آنان
و رابطه او با خدا از طریق عبادت و نماز است. «اُتلُ - أقِم»
4- در تبلیغ و ارشاد، حكمت و آثار دستورها دینى را بیان كنیم.
«أقِم الصّلاة انّ الصّلاة تنهى عن الفحشاء و المنكر»
5 - در پیشگاه خداوند، نماز از عظمت و جایگاه خاصّى برخودار است.
« أقم الصّلاة اِنّ الصّلاة » (تكرار كلمه ى «صلاة»)
6- نقش اصلاحى نماز در فرد و جامعه حدسى و پیشنهادى نیست، بلكه قطعى است.
«اِنّ الصّلاة» (كلمه ى «انّ» و جمله ى اسمیه)
7- اگر نمازِ انسان، او را از فحشا و منكر باز نداشت، باید در قبولى نماز خود شك كند.«اِنّ الصّلاة تنهى»
8 - گسترش كارهاى نیك و معروف، به طور طبیعى مانع رشد منكر است. «الصّلاة تنهى»
9- علم خداوند، ضامن اجراى صحیح دستورهاى اوست. «والله یعلم ما تصنعون»
10- در نماز، انواع راز و رمزها، هنرها و سلیقه ها نهفته است. «ما تصنعون»
