«گره‌ گشو» آیینی باستانی در استان بوشهر

به گزارش خبرگزاری فارس از بوشهر، بسیاری از آیین‌ها و سنت‌ها تجلی نحوه نگرش و زندگی مردمان یک سرزمین است، پایداری و مانایی سنت‌ها و آیین‌ها در دنیای کنونی بسیار سخت و دشوار به نظر می‌رسد، از رهگذر فناوری‌های نوین و دستاوردهای شگفت‌انگیز بشری در عرصه ارتباطات دیگر تغییر ذائقه و تفکر افراد و جوامع مستلزم سپری شدن یک یا چند دهه نیست.

با ابداع و استفاده از یک نرم‌افزار تغییرات عمده‌ای در روابط بین افراد ایجاد می‌شود و بر همین اساس امروز سرگرمی، بازی و مطالبه کودکان نه‌تنها با بچه‌های دهه 50 و 60 متفاوت است بلکه بدون اغراق باید اذعان کرد با گذشت هر سال شاهد تغییرات اساسی در رویکردها می‌شویم.

امروز برای بیان و یا نمایش سنت‌های نیاکانمان به‌جز موارد معدودی نظیر عید نوروز یا برخی آیین‌های مذهبی ناچار می‌شویم آن را با صرف هزینه زیاد در جشنواره‌ای در معرض دید مردم قرار می‌دهیم که امکان فراگیری آن‌ها نیز فراهم نمی‌شود.

در چنین شرایطی اگر سنت و آیینی در نقطه جغرافیایی خاصی از کشور هنوز رنگ و غباری از کهنگی بر آن ننشسته باشد و نظر آحاد جامعه را به خود معطوف می‌سازد، شایسته بررسی و توجه است.

در استان بوشهر آیین گره‌گشو بازتاب زندگانی مردمانی صمیمی و دریادل است که با اعتقادات راسخ به ائمه زلف در زلف مراد گره‌زده و برای رسیدن به آمال و انتظارات خود ائمه اطهار(ع) را شفیع قرار می‌دهند.

گره‌گشو که تغییریافته گره‌گشا است هر پیشینه و خاستگاهی داشته باشد در باور مردمان این دیار تجلی توزیع شیرینی توسط حضرت فاطمه زهرا (س) در بین کودکان همسایه پس از تولد امام حسن مجتبی (ع) است.

 این آیین در برخی از شهرهای استان بوشهر از جمله بندر دیلم، بندر دیر، بندر کنگان و دشتی برگزار می‌شود و خانواده‌ها از چند روز مانده به موعود برگزاری این مراسم با شور و شعف خود را برای انجام این مراسم مهیا می‌کنند.

مردم با توسل به کریم اهل‌بیت(ع) برای گره‌گشایی از زندگی و مشکلاتشان در شب میلاد آن امام بزرگوار هدایایی را به بچه‌ها می‌بخشند.

از سوی دیگر خانواده‌ها برای کودکانشان از پارچه کیسه‌هایی آماده می‌کنند تا در شب گره‌گشو آن را به گردن خود آویزان کنند و همراه با سایر بچه‌های محله به در این خانه و آن خانه بروند.

هر خانواده  به فراخور موقعیت و شرایط معیشتی تنقلاتی را تهیه می‌کند و اغلب ذرت و گندم بو داده به‌اضافه آجیل و شکلات را آماده می‌کنند تا در شب گره‌گشو بین کودکان توزیع کنند.

پس از اذان مغرب و صرف افطار، غریو شادمانه کودکان به هوا برخاسته و به‌صورت دسته‌جمعی به منازل مجاور مراجعه کرده و هدایای خود را از بزرگ خانه می‌گیرند.

ارزشمندی این کار به این است که کودکان از هر صنف و وضعیت اقتصادی در کنار هم و بی‌توجه به شرایط معیشتی والدین تجمع می‌کنند و بازیگران این آیین باشکوه می‌شوند.

 خانواده‌هایی که به‌تازگی  صاحب نوزاد شده‌اند با شور و حرارت بیشتری در این آیین مشارکت می‌کنند و محتوای خوراکی‌ها پررنگ‌تر می‌شود، نقل، پسته، انجیر، کشمش، نخود و مواردی ازاین‌دست نیز در این بسته خوراکی وجود دارد.

درب خانه‌ها به روی کودکان باز است و آن‌ها هلهله‌کنان  سهمیه گره‌گشوی خود را تحویل می‌گیرند و با شعارهایی مراتب سپاس خود را از صاحب‌خانه اعلام می‌کنند اما اگر در مراجعه به خانه‌ای متوجه سهل‌انگاری آن‌ها در تدارک تنقلات گره‌گشو شوند با سردادن شعار «خونه گدا هیچی نداد» مراتب ناراحتی خود را از عدم دریافت گره‌گشو جار می‌زنند.

این مراسم تا پاسی از شب ادامه دارد و در پایان کودکانی که کیسه‌های آنها پرتر شده است اگر متوجه شوند دوست یا هم‌گروه آنها با دست‌خالی به خانه باز می‌گردد و یا انبانش پر نیست، بخشی از تنقلات خود را به او هدیه می‌کنند.

نظیر این مراسم با کمی تغییر در برخی از استان‌های دیگر مانند هرمزگان نیز هرسال در شب پانزدهم ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود.

با اینکه گره‌گشو نمادی از تجلی باورهای دینی در ژرفای زندگی مردمان ساده‌زیست این دیار است و می‌تواند دستمایه تدوین فیلم و تحریر کتاب و سایر فعالیت‌های فرهنگی باشد اما تاکنون در این زمینه اقدام محسوس و اثربخشی که بتواند این آیین را به‌خوبی معرفی کند، به عمل نیامده است.

نظیر این آیین در کشورهایی نظیر کویت، قطر، بحرین، امارات و شرق عربستان با نام‌های مختلف برگزار می‌شود.

تهیه‌کنندگان برنامه‌های تلویزیونی که به نظر می‌رسد با کمبود سوژه مواجه‌اند و به همین دلیل رویکردشان تکثیر عمو و خاله‌هاست می‌توانند با کمی تحقیق در فرهنگ مردم و فرهنگ ملی این دیار ضمن غنا بخشی به فعالیت‌های خود، گامی در معرفی فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی بردارند