سيستم ناوبري هواپيما

پيدا کردن راه از يک محل به محل ديگر را ناوبري مي گويند. حرکت يک هواپيما از يک نقطه به نقطه ديگر مهمترين بخش هر مأموريت ناوبري است.

در گذشته رسم نقشه براي يافتن محلي مشخص معمولاً وظيفه عضوي مشخص از خدمه هواپيما يعني ناوبر بود. اين وظيفه کار مشکل و پيچيده اي بودو گاهي اوقات دقيق صورت نمي گرفت. چرا که بر پايه مشاهده استوار بود و با استفاده از نقشه هاي معمولي و لوازم محاسباتي، رسم مي شد. امروزه ناوبري هوايي به صورت هنري درآمده که به تکامل نزديک مي شود. با کمکهاي ناوبري نوين و سيستمهاي نصب شده بر روي هواپيما ، ناوبري هواپيما در ارتفاعات ، آنچنان دقيق انجام مي شود که در دهه هاي قبل تصورش هم وجود نداشت و به صورت يک رويا بود.

3 روش اصلي ناوبري هوايي وجود دارد که عبارتنداز:

1- خلباني 2- محاسبه تخميني 3-راديويي

روش اول که خلباني است مرسوم ترين روش ناوبري هوايي است. در اين روش ، خلبان راه و مسير خود را بوسيله تعقيب علائمي بر روي زمين پيدا مي کند. معمولاً قبل از بلند شدن هواپيما، خلبان برنامه ريزي پيش از پرواز را انجام داده و خطي را بر روي نقشه هوانوردي به منظور مشخص کردن مسير دلخواه رسم مي نمايد. خلبان علائم زميني بسياري را مانند بزرگراهها، راه آهن ها، رودخانه ها و پلها را مورد توجه قرار مي دهد. هنگامي که خلبان برفراز اين علائم زميني پرواز مي کند عبور از هر کدام را در نظر دارد تا مسير را به درستي ادامه دهد و اگر هواپيما مستقيماً از فراز اين علائم زميني عبور نکند، خلبان متوجه مي شود که مسير درست را طي نکرده است.

روش دوم روشي است که در ابتدايي ترين روزهاي تجربه پرواز معمول بوده است . اين همان روشي است که Lindberg در اولين پرواز خود بر فراز اقيانوس اطلس از آن استفاده کرد. خلبانان معمولاً از اين روش زماني که بر فراز اقيانوس ها ،صحراها يا جنگلها پرواز مي کنند استفاده مي نمايند. اين روش نياز به مهارت و تجربه بيشتري نسبت به روش خلباني دارد. دراين روش زمان ، فاصله و جهت اهميت دارند. خلبان بايد فاصله بين دو نقطه را بداند، خلبان بر روي نقشه برنامه ريزي پيش از پرواز مطالعه مي کند و بعد مسيري را براي رسيدن به نقطه مورد نظر در نظر مي گيرد. خلبان زمان لازم براي رسيدن به مقصد را محاسبه مي کند و با سرعت ثابتي به طرف مقصد پرواز مي کند. در طول پرواز خلبان از قطب نما براي حفظ هواپيما در مسير صحيح استفاده مي کند. اين روش به خاطر تغيير مسير باد هميشه روش ناوبري موفق و مطمئني نيست. اين روش اساس پروازهاي VFR( مقررات مربوط به پرواز در موقعيت هاي با امکان ديد) است.

روش ناوبري راديويي معمولاً بوسيله تمامي خلبانان مورد استفاده قرار مي گيرد. در اين روش خلبان با استفاده از الگوي هوانوردي مي فهمد در يک منطقه مشخص با کدام ايستگاه راديويي بايد هماهنگ باشد.(ارتباط داشته باشد)

سپس خلبان مي تواند تجهيزات ناوبري راديويي خود را با سيگنالي که از ايستگاه مورد نظر فرستاده مي شود، تنظيم نمايد. نشانگري که بر روي دستگاه ناوبري قرار دارد، خلبان را از موقعيت پرواز نسبت به ايستگاه راديويي آگاه مي سازد و درست بودن يا نبودن مسير را نشان مي دهد.

خلبانان لوازم ناوبري مختلفي دراختيار دارند که براي بلند شدن، پرواز و به زمين نشستن بي خطر به آنها کمک مي کند.

يکي از مهمترين اين لوازم و دستگاهها که به خلبان ياري مي دهد، يک سري دستگاههاي مراقبت پرواز و تردد در مسيرهاي هوايي است که در تمام دنيا فعال هستند. بيشتر واحدهاي مراقبت پرواز براي اطمينان از پرواز هواپيماها در مسيرهاي مشخص خود حرکت مي نمايند از صفحه نمايش رادار استفاده مي نمايند. هواپيماها نيز مجهز به گيرنده رادار به خصوصي هستند که Transponder ناميده مي شود.اين گيرنده ها سيگنال رادار را از مرکز کنترل دريافت کرده و فوراً به آن پاسخ مي دهد. وقتي اين سيگنال به زمين مي رسد، موقعيت هواپيما را بر روي صفحه نمايش رادار نشان مي دهد.

خلبانان روشهاي ناوبري بخصوصي براي پرواز بر فراز اقيانوسها دارند.

 3 روش معمول و مورد استفاده عبارتند از:

1- راهنمايي ساکن: اين سيستم يا روش کامپيوترها و دستگاههاي ويژه ديگري را شامل مي شود که موقعيت هواپيما را به خلبان نشان مي دهد.

2- ناوبري با دامنه وسيع (LORAN): هواپيما مجهز به دستگاههايي براي دريافت سيگنالهاي مشخص راديويي که به طور مداوم از ايستگاه فرستنده ارسال مي شود، است. اين سيگنالها موقعيت هواپيما را نشان مي دهند.

3- سيستم موقعيت هاي جهاني(GPS): که امروزه تنها روشي است كه قادر به نشان دادن موقعيت دقيق، در هر زمان و هر مکان با هر وضعيت آب و هوايي مي باشد. گيرنده سيستم که بر روي هواپيما نصب شده ، سيگنالها را از طريق ماهواره ها در سراسر جهان دريافت مي کند.

منبع:APG