∞ آیه شب هفتم ماه مبارک رمضان ∞

به نام خدا

متن آیه:
 

قَوْلٌ مَعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِنْ صَدَقَةٍ يَتْبَعُها أَذىً وَ اللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ
 

ترجمه آیه:
 

گفتار پسنديده (در برابر نيازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهاي آنها)، از بخششي که آزاري به دنبال آن باشد، بهتر است؛ و خداوند، بي‏نياز و بردبار است.
 

تفسیر آیه:
 

263- گفتار پسنديده (در برابر نيازمندان)، و عفو (و گذشت از خشونتهاي آنها)، از بخششي که آزاري به دنبال آن باشد، بهتر است، و خداوند، بي نياز و بردبار است.
تفسير:
برخورد خوب بهتر از انفاق با منت است
اين آيه در حقيقت تکميلي است نسبت به آيه قبل، در زمينه ترک منت و آزار به هنگام انفاق، مي‏فرمايد: «گفتار پسنديده (در برابر ارباب حاجت) و عفو و گذشت (از خشونتهاي آنان) از بخششي که آزاري به دنبال آن باشد بهتر است» (قول معروف و مغفرة خير من صدقة يتبعها اذي).
اين را نيز بدانيد که آنچه در راه خدا انفاق مي‏کنيد در واقع براي نجات خويشتن ذخيره مي‏نماييد، «و خداوند (از آن) بي نياز و (در برابر خشونت و ناسپاسي شما) بردبار است» (و الله غني حليم).
نکته‏ها:
1- آيه فوق منطق اسلام را در مورد ارزشهاي اجتماعي اشخاص، و حيثيت مردم روشن مي‏سازد و عمل آنهائي را که در حفظ اين سرمايه‏هاي انساني مي‏کوشند و ارباب حاجت را با گفتار نيکو و احيانا راهنمائيهاي لازم بهره‏مند کرده، و هرگز اسرار آنها را فاش نمي‏سازند، از بخشش افراد خود خواه و کوته‏نظري که در برابر کمک مختصري هزار گونه زخم زبان به افراد آبرومند مي‏زنند و شخصيت آنها را در هم مي‏شکنند، برتر و بالاتر مي‏شمرد. در حقيقت اينگونه اشخاص همانطور که اشاره کرديم بيش از اندازه که نفع مي‏رسانند ضرر مي‏زنند و اگر سرمايه‏اي
مي‏دهند سرمايه‏هائي را نيز بر باد مي‏دهند.
از آنچه در بالا گفتيم روشن مي‏شود که «قول معروف» معني وسيعي دارد و هر گونه سخن نيک، دلداري و دلجوئي و راهنمائي را شامل مي‏شود. بعضي نيز گفته‏اند که منظور از آن امر به معروف است ولي اين احتمال مناسب به نظر نمي‏رسد.
«مغفرة» به معني «عفو و گذشت» در برابر خشونت ارباب حاجت است. آنها که بر اثر هجوم گرفتاريها پيمانه صبرشان لبريز شده و گاهي بدون هيچگونه تمايل دروني سخنان خشونت آميزي بر زبان جاري مي‏سازند.
اين افراد در واقع از اجتماع ظالمي که حق آنها را نداده به اين وسيله مي‏خواهند انتقام بگيرند و کمترين جبراني که اجتماع و افراد متمکن در برابر محروميت آنان مي‏توانند بکنند همين است که سخنان آنها را که جرقه‏هاي آتش درون آنان است با تحمل بشنوند و با ملايمت خاموش سازند.
بديهي است که تحمل خشونت آنها و گذشت از برخوردهاي زننده آنان از عقده‏هايشان مي‏کاهد از اين رو اهميت اين دستور اسلامي روشن‏تر مي‏گردد.
بعضي کلمه «مغفرة» را در اينجا به معني ريشه اصلي آن که پوشانيدن و مستور ساختن است گرفته‏اند و اين کلمه را اشاره به پرده‏پوشي بر اسرار حاجتمندان آبرومند دانسته‏اند.
ولي اين تفسير با آنچه در بالا گفتيم منافاتي ندارد، زيرا اگر مغفرت به معني وسيع تفسير شود هم «عفو و گذشت» را در بر خواهد داشت هم «پوشانيدن و مستور داشتن» اسرار نيازمندان را.
در تفسير «مجمع البيان» از پيغمبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله نقل شده که فرمود:
«اذا سئل السائل فلا تقطعوا عليه مسالته حتي يفرغ منها ثم ردوا عليه
بوقار و لين اما بذل يسير او رد جميل فانه قد ياتيکم من ليس بانس و لا جان ينظرون کيف صنيعکم فيما خولکم الله تعالي».
در اين حديث پيامبر صلي الله عليه و آله گوشه‏اي از آداب انفاق را روشن ساخته مي‏فرمايد: «هنگامي که حاجتمندي از شما چيزي بخواهد گفتار او را قطع نکنيد تا تمام مقصود خويش را شرح دهد، سپس با وقار و ادب و ملايمت به او پاسخ بگوييد، يا چيزي که در قدرت داريد در اختيارش بگذاريد و يا به طرز شايسته‏اي او را بازگردانيد زيرا ممکن است سؤال کننده فرشته‏اي باشد که مامور آزمايش شما است تا ببيند در برابر نعمتهائي که خداوند به شما ارزاني داشته چگونه عمل مي‏کنيد».
2- جمله‏هاي کوتاهي که در آخر آيات معمولا ذکر شده است و صفاتي از صفات خداوند را بيان مي‏کند با مضمون همان آيات حتما ارتباط دارد و با توجه به اين نکته منظور را از جمله و الله غني حليم: «خدا بي‏نياز و بردبار است» گويا اين است که: چون بشر طبعا طغيانگر است با رسيدن به مقام و ثروت خود را بي نياز گمان مي‏کند و اين حالت گاهي موجب پرخاشگري و بد زباني او نسبت به محرومان و مستمندان مي‏شود لذا مي‏فرمايد: «غني بالذات» خدا است در حقيقت او است که از همه چيز بي نياز است و بي نيازي بشر در واقع سرابي بيش نيست و نبايد موجب غرور و طغيانگري و بي اعتنائي او نسبت به فقراء گردد، به علاوه خداوند در برابر ناسپاسي مردم بردبار است افراد با ايمان نيز بايد چنين باشند.
و نيز ممکن است جمله مزبور اشاره به اين باشد که خداوند از انفاقهاي شما بي نياز است و آنچه انجام مي‏دهيد به سود خود شما است، بنابراين منتي بر کسي نداريد به علاوه او در برابر خشونتهاي شما بردبار است و در عقوبت عجله نمي‏کند تا بيدار شويد و خود را اصلاح کنيد.
 

 بحث و گفتگو پیرامون آیه
 

سخن گفتن، می توان همه جور حرف زد و همه حرفی هم زد ولی اینکه چه حرفی را کجا و چطوری بزنیم مهمه. بفرما و بشین یه معنی میده ولی اگه بگیم بفرما خیلی بهتره. پس چطوری حرف زدن و البته چه حرفی زدن هم مهمه. نمی شه که مودبانه فحش بدیم. ولی می تونیم مودبانه انتقاد کنیم. اگه بخوایم کسی رو ببخشیم بهتره با گفتار درست و از ته دل و بی منت این کار رو بکنیم. نه اینکه پشت بخشش و عفومون هزارتا درخواست و منت و کنایه و فحش و ... هم بگذاریم. خداوند می فرماید ببخشید تا من هم شما رو ببخشم. پس اینجا خدا احتیاجی به بخشش ما نداره این ما هستیم که به بخشش او احتیاج داریم و می تونیم از راه بخشش بندگان دیگه به این امر برسیم.
 

 تطبیق مفاهیم آیه با روحیات و منش و رفتار خودمان
 

همه ما دوست داریم دیگران باهامون درست صحبت کنن. اگه اشتباه و خطایی کردیم ما رو ببخشن و در این حین بی حُرمتی هم به ما نکنن. سرِ ما منت نگذارن و هزارتا درخواست هم ازمون نکنن. فقط ببخشن یه بخشش واقعی. درخواست زیادیه ولی باید از خدا یاد بگیریم که ما هم اینطوری باشیم. خیلی سخته ولی غیر ممکن نیست.
 

 به کار بستن آیه در زندگی شخصیمان
 

همونطور که دوست داریم بقیه از خطاهای ما چشم پوشی کنن و واقعاً ما رو ببخشن ما هم باید همین کار رو بکنیم. هیچ چیزی برای انسان غیر ممکن نیست.باید یاد بگیریم که درست ببخشیم و وقتی بخشیدیم دیگه بهش فکر نکنیم و این کار خوبمونو خراب نکنیم. خدا احتیاجی نداره که ما دیگران رو ببخشیم خیلی هم صبوره و بارها به ما مهلت می ده و میگه اگه ما ببخشیم اونم ما رو می بخشه پس چرا استفاده نکنیم و درست و حسابی نبخشیم. اگه واقعاً نمی تونیم از دلمون بیرون کنیم بهتره از اول نبخشیم. وقتی به اون درجه رسیدیم که بتونیم از ته دل ببخشیم و فراموش کنیم اون وقت وارد عمل بشیم. بهتره همیشه از خدا طلب یاری کنیم و بخوایم که هیچ وقت ما رو به حال خودمون وانگذاره. الهی آمین.