∞ آیه شب پنجم ماه مبارک رمضان ∞

به نام خدا

 

متن آیه:
 

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَکُمْ
 

ترجمه آیه:
 

اي کساني که ايمان آورده ‏ايد! اطاعت کنيد خدا را، و اطاعت کنيد رسول (خدا) را، و اعمال خود را باطل نسازيد.
 

تفسیر آیه:
 

33- اي کساني که ايمان آورده‏ايد اطاعت کنيد خدا، و اطاعت کنيد رسول خدا را، و اعمال خود را باطل مسازيد!
در آيه‏ي بعد روي سخن را به مؤمنان کرده، و بعد از بيان خطوط منافقين
و کفار خط آنها را نيز چنين تبيين مي‏کند: «اي کساني که ايمان آورده‏ايد! اطاعت کنيد خدا و اطاعت کنيد رسول خدا را، و اعمال خود را باطل مسازيد» (يا ايها الذين آمنوا اطيعوا اللَّه و اطيعوا الرسول و لا تبطلوا اعمالکم).
در حقيقت برنامه‏ي مؤمنان در همه چيز نقطه‏ي مقابل گروه کافر و منافق است آنها مخالفت فرمان خدا مي‏کنند، و اينها اطاعت، آنها به عداوت و دشمني با پيامبر صلي اللَّه عليه و آله و سلم برمي‏خيزند و اينها فرمانبردارند، آنها اعمالشان بر اثر کفر و ريا و منت و مانند آن نابود مي‏شود اما اينها با ترک اين امور پاداش اعمالشان در پيشگاه خدا محفوظ است.
به هر حال لحن آيه نشان مي‏دهد که در ميان مؤمنان آن روز نيز افرادي بوده‏اند که در مسأله‏ي اطاعت خداوند و رسول و حفظ اعمالشان از باطل شدن کوتاهي‏هائي داشته‏اند که خداوند با اين آيه‏ي به آنها اخطار مي‏کند.
شاهد اين سخن شأن نزولي است که بعضي از مفسران درباره‏ي اين آيه‏ي نقل کرده‏اند که «بني‏اسد» اسلام آوردند و خدمت پيامبر صلي اللَّه عليه و آله و سلم عرضه داشتند ما تو را بر خود مقدم داشته‏ايم، و جان و خانواده‏ي خويش را در اختيار تو گذارده‏ايم، ولي از لحن گفتارشان يک نوع منت‏گذاري استفاده مي‏شد، آيه‏ي فوق نازل گشت و به آنها در اين زمينه هشدار داد.
بعضي از فقها به جمله‏ي اخير (و لا تبطلوا اعمالکم) براي حرمت شکستن نماز استدلال کرده‏اند، ولي همانگونه که آيات قبل و بعد، و خود آيه‏ي مورد بحث گواهي مي‏دهد مربوط به اين معني نيست، بلکه هدف عدم ابطال از طريق شرک و رياء و منت و امثال آن است.
نکته:
عوامل نابودي ثواب عمل
از نکات حساسي که در آيات مختلف قرآن از جمله آيه‏ي مورد بحث، به آن هشدار داده شده اين است که مؤمنان مراقب باشند که اعمالشان همچون کفار حبط و نابود نشود.
و به تعبير ديگر اصل عمل مطلبي است، و نگاهداري آن مطلبي مهمتر، يک عمل پاک و سالم و مفيد عملي است که از آغاز سالم و بي‏عيب باشد و محافظت و مراقبت از آن تا پايان عمر بشود.
عواملي که اعمال آدمي را به خطر مي‏افکند يا نابود مي‏سازد بسيار است از جمله:
1- «منت گذاردن و آزار دادن» است، چنانکه قرآن مي‏گويد:
يا ايها الذين آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن والاذي کالذي ينفق ماله
رئاء الناس و لا يؤمن باللَّه واليوم الاخر: «اي کساني که ايمان آورده‏ايد انفاقها و بخشش‏هاي خود را با منت و آزار باطل نسازيد، همانند کسي که مال خود را براي نشان دادن به مردم انفاق مي‏کند و ايمان به خدا و روز قيامت ندارد» (بقره- 264).
در اينجا دو عامل بطلان عمل يکي «منت و آزار» و ديگري «ريا و کفر» مطرح شده است که اولي بعد از عمل مي‏آيد، و دومي مقارن آن، و اعمال نيک را به آتش مي‏کشند.
2- «عجب» عامل ديگري است براي نابودي آثار عمل، چنانکه در حديث آمده است العجب ياکل الحسنات کما تاکل النار الحطب: «عجب حسنات انسان را مي‏خورد همانگونه که آتش هيزم را»!.
3- «حسد» نيز يکي از اين گونه اعمال است که درباره‏ي آن نيز تعبيري شبيه به «عجب» آمده که همچون آتش، حسنات را نابود مي‏کند، پيغمبر گرامي اسلام صلي اللَّه عليه و آله و سلم فرمود: اياکم والحسد فان الحسد يأکل الحسنات کما تاکل النار الحطب.
اصولا همانگونه که حسنات، سيئات را از بين مي‏برد (ان الحسنات يذهبن السيئات) (سوره‏ي هود- 114) همچنين گاهي سيئات، حسنات را به کلي از اثر مي‏اندازد.
4- مسأله‏ي حفظ ايمان تا پايان عمر مهمترين شرط بقاي آثار عمل است چرا که قرآن به صراحت مي‏گويد: «کساني که بي‏ايمان از دنيا بروند تمام اعمالشان حبط و نابود مي‏شود».
از اينجا است که به اهميت و مشکلات مسأله‏ي نگهداري اعمال پي مي‏بريم، و لذا در حديثي از امام باقر عليه‏السلام آمده که فرمود: الا بقاء علي العمل اشد من العمل، قال و ما الابقاء علي العمل؟ قال يصل الرجل بصلة و ينفق نفقة للَّه وحده و لا شريک له، فکتب له سراً ثم يذکرها فتمحي فتکتب له علانية، ثم يذکرها فتمحي و تکتب له رياء!:
«نگهداري عمل از خود عمل سختتر است».
راوي سؤال مي‏کند منظور از نگهداري عمل چيست.
پاسخ فرمود انسان بخششي مي‏کند و يا انفاقي در راه خداوند يکتا و به عنوان يک انفاق پنهاني براي او ثبت مي‏شود، سپس در جائي آنرا مطرح مي‏کند اين انفاق پنهاني حذف مي‏شود و بجاي آن انفاق آشکار نوشته مي‏شود، دگر بار در جائي ديگر آنرا مطرح مي‏کند باز حذف مي‏شود و به عنوان رياء نوشته مي‏شود»!.
آيه‏ي مورد بحث اشاره‏ي سربسته‏اي به همه‏ي اين امور کرده مي‏گويد: و لا تبطلوا اعمالکم.
 

بحث و گفتگو پیرامون آیه
 

بندگی خدا شرایط دارد. فقط به حرف نیست. باید در عمل هم ثابت کنیم. و اون هم از طریق عمل کردن به تمام فرامین خداوند هست. خدا می فرماید از من اطاعت کنید و از رسول و فرستاده من هم اطاعت کنید. ما نمی تونیم بگیم ما از فقط از خدا اطاعت می کنیم و فقط به فرامین او عمل می کنیم ولی از رسولش اطاعت نکنیم. این رسم بندگی نیست.
 

تطبیق مفاهیم آیه با روحیات و منش و رفتار خودمان
 

وقتی تصمیم می گیریم بنده خدا باشیم باید تمام وجودمون رو در اختیار او بگذاریم و از او و رسولانش و فرستادگانش اطاعت کنیم و اعمالمون رو تباه نکنیم. وقتی از خدا اطاعت می کنیم از رسول او هم طبق فرمایش خود خدا باید اطاعت کنیم چون او هم سخنی غیر از سخن خداوند بر زبان نمی آورد. مگر می شود فرستاده خدا باشد و حرف و سخنش غیر از خدا باشد. مگر می شود بنده خدا باشی ولی فرستاده او را قبول نداشته باشی. همونطور که ما خودمون دوست داریم وقتی کسی به حرفمون گوش میده به همه حرف هامون گوش بده و عمل کنه یکی دوتاش فایده ای نداره خُب خدا که بالاتر و بزرگتره. باید به همه دستوراتش عمل کنیم.
 

به کار بستن آیه در زندگی شخصیمان
 

باید کار را درست و تمام و کمال انجام بدیم. هر کاری رو که درسته و صلاحمونه. کاری که خدا فرمان داده و ازمون خواسته بی چون و چرا. حتی اگه برامون سخته. اینطوری در تمام کارهای دیگمونم موفق میشیم. چون به خدا ایمان داریم که صلاح ما رو می خواد و یقین داریم که هر چه فرمان میده به نفع ماست. پس باید به اون عمل کنیم.

یک سری فرامین رو خداوند از طریق فرستادگانش و پیامبرانش برای ما آورده و ما چون خدا را قبول داریم باید آن ها را هم قبول کنیم و بی چون و چرا بپذیریم چون از طرف خداست این راه و رسم بندگی ست.