سميرا خطيب زاده

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس، زمینه سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، منتظران راستینی هستند که در انتظار حضرت حجت روز شماری می کنند. بي شك زنان نيز در اين زمينه سازي نقشي مهم و وظيفه‌اي خطير بر عهده دارند. آشنایی زنان جامعه با وظایف يك زنِ منتظر واقعی و عمل به آن در سطح فرد و جامعه، موجب اصلاح جامعه می گردد و مقدمات ظهور را مهیا می‌سازد و آگاهی لازم را در پیروان و یاران راستین او فراهم می آورد. بنابراین وظیفة هر زنِ مسلمان است که با وظایف خود در اين راستا آشنا گردد و درصدد عمل به آنها برآید. هر چند بيان كامل اين وظايف به بررسي و موشكافي بسيار نياز دارد و در اين مقاله نمي‌گنجد اما سعي شده است اين نقش‌ها و وظايف به صورت مختصر توضيح داده شود.

1. طرح مسأله:

 اهمیت نهاد خانواده به عنوان نهادی که با سرنوشت و زندگی تمام مردم ارتباط تنگاتنگ داشته و خمیر مایه و هسته‌ي نخستین پایگاه و چکیده‌ي هر جامعه است بر کسی پوشیده نیست، برجستگی جامعه از رشد و تعالی خانواده های آن جامعه نشئت می‌گیرد و در این نهاد مقدس نقش "زنان" از اهمیتی بی بدیل برخوردار است.

اسلام نیز به عنوان کامل ترین دین آسمانی به خانواده و نقش زنان در اين نهاد مقدس، توجهي ويزه مبذول داشته است. از دیدگاه اسلام "زنان" و مسئوليت‌هاي خطير و کارکردهای مثبت آنان از اهميت و اولویتي خاص در نهاد خانواده برخوردار بوده و برای بهبود وضعيت خانواده و اجتماع بر اين كاركردها و مسئوليت‌ها به ارزشمندترین صور اخلاقي تاكيد شده است و بهترین و زیباترین احاديث و روايات از سوي ائمه‌ي اطهار بر اين نكته تاكيد ورزيده است. اسلام زنان را سازنده‌ي شخصیت انسانی می‌داند، و پرورش انسانهای سالم در دامن زناني آگاه و بصير میسر است.

پرداختن به موضوع "مهدويت" و "زمينه‌سازي ظهور حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف)" نيز از جمله موضوعاتي است كه جايگاه ويژه‌اي در اسلام داشته است. واضح و مبرهن است كه مسئله‌ي ظهور منجي و انتظار ظهور او، رکن بنیادین همه‌ي اديان ديني و حتي غير ديني بوده است و اجتماعات مختلف بشری و فرهنگ های گوناگون هر كدام از ديدگاه و زاويه‌ي خود به اين موضوع نگريسته‌اند. اما در دين مبين اسلام به عنوان آخرين و كامل‌ترين دين آسماني اهميت مسئله‌ي انتظار منجي عالم و ظهور حضرت مهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، به حدي است كه در حديثي از پيامبر اكرم(صل الله عليه و آله) آمده است. من مات ولم يعرف إمام زمانه، مات ميتة جاهلية [1] . رسول خدا فرمود: هر كس بميرد در حالى كه امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلى از دنيا رفته است.

لذا در راستاي اهميت چنين موضوعاتي تبيين نقش زنان در زمينه‌سازي ظهور حضرت حجت، وظيفه‌‌ي مهمي است كه بر دوش محققان و انديشمندان و صاحب‌نظران سنگيني مي‌كند. چراكه اگر زنان جامعه اسلامي اين وظيفه را به درستي و دقت هر چه تمام‌تر بشناسند، كل نهاد خانواده و جامعه را تحت تاثير قرار خواهند داد.

2-آشنايي با متغيرها و واژگان كليدي:

ظهور در لغت : آشكار شدن چيز پنهان[2]، پديدار شدن و هويدايي را گويند[3]. ظهور در مباحث مهدويت به معناي ظاهر شدن حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف پس از زيستن طولاني، جهت برپايي حكومت عدل جهاني است. نكته مهم در ظهور، مسبوق بودن آن به غيبت است.[4] نقش: كنايه از طرح تازه افكندن و صورت نو ظاهر ساختن مي‌باشد.

زن در لغت :  انسان ماده بالغ،  همسر مرد ، به انسان ماده یا مؤنث زن گفته می‌شود. البته در بعضی موارد واژه زن یک عبارت عمومی برای اشاره به انسان مؤنث است مانند «حقوق زنان».

ریشه‌شناسی واژه زن : واژهٔ زن در زبان پهلوی ژن، در اوستا و هندی باستان جنی (لغت نامه دهخدا) و در انگلیسی باستان  به معنی «انسان مونث» بوده‌است. (در برابر انسان مذکر) . نمادی که برای سیاره ناهید (ونوس در نام غربی) در نظر گرفته شده همان نماد جنسیت زن است و آن نیز شکلی نمادین از آینه در دست ونوس خدای روم باستان است. این نماد از یک دایره و یک بعلاوه (صلیب) کوچک در زیر آن ساخته شده‌است. همچنین نماد ونوس نماد زنانگی و رفتار زنانه نیز است.

اجتماع در لغت: كاري كه به اجتماع و به همگان بستگي داشته باشد، آن‌چه مربوط به گروهي كه با هم زندگي مي‌كنند، باشد[6].

اجتماع در اصطلاح، «در گسترده‌ترين معنا، آن‌گونه كه در مورد انسان‌ها به كار برده مي‌شود، هر نوع رفتار يا نگرشي است كه از طريق تجربة حال يا گذشته از رفتار ساير مردم (مستقيم يا نامستقيم) تأثير پذيرفته باشد، يا اشاره به رفتاري است كه به سوي مردم جهت‌گيري شده باشد.

3-پيشينه:

  در زمينه‌ي پيشينه‌ي تحقيق مي‌توان به مقاله‌اي با عنوان " نقش زن در زمينه سازي ظهور" كه توسط ريحانه هاشمي نوشته شده است اشاره كرد. اين مقاله در مجله انتظار موعود، شماره 22 به چاپ رسيده  است. در چكيده‌ي اين مقاله آمده است: همه انسان‌ها در برابر امام عصرِ خود مسئول هستند و براي زمينه‌سازي ظهور آن حضرت وظايفي را بر عهده دارند. زنان علاوه بر نقش عمومي كه همة انسان‌ها عهده‌دار هستند، مي‌توانند در مواردي به طور خاص ايفاي نقش نموده و زمينه‌هاي ظهور را فراهم نمايند و اين مسئله، اهميت نقش زنان را در زمينه‌سازي ظهور روشن مي‌نمايد. براي دست‌يابي به اين مهم، شناخت جايگاه زن در ابعاد مختلف لازم است تا بتوان در پرتو آن به چگونگي تأثيرگذاري زن در ابعاد گوناگون پرداخت. همچنين اين مقاله راه‌كارها و پيشتهادهاي عملي زير را براي زمينه سازي ظهور حضرت توسط زنان مطرح نموده است:

1. اطلاع‌رساني وسيع و گسترده در معرفت امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف و آگاه‌سازي زنان

2. فرهنگ‌سازي انتظار؛

3. مراكز علمي، حوزه‌هاي علميه، آموزش و پرورش هر كدام در سطح خود به انتشار آموزه‌هاي فرهنگ مهدويت بپردازند، تا مردم به طور مستمر در طول سال، ماه و هفته و ايام و اعياد اسلامي با پيام‌هاي جديد قرآني، اسلامي و مهدوي روبه‌رو شوند. در اين زمينه‌، اطلاع‌رساني در خانواده‌ها با محوريت زن را فراموش نكنند؛ چرا كه مي‌توانند نقش اساسي داشته باشند.

4. توجه دادن به غيبت امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) و عوارض آن؛ بر خلاف آنچه در رسانه‌هاي غربي تبليغ مي‌شود.

5- مباني نظري:

4. نقش زنان در تربيت نسلي منتظر ظهور

اهميت نقش زنان در تربيت و پرورش فرزندان، به عنوان اعضاي فعال جامعه آينده بر كسي پوشيده نيست اما اين اهميت زماني دوچندان مي‌شود كه دريابيم بخش مهم و کلیدی تربیت نسلي كه در آينده از سربازان و ياوران امام زمان باشند نيز بر عهده زنان جامعه است. پرورش منتظران واقعی امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، وظیفه مهم زنان مهدوی است. اين زنان هستند كه بايد به فرزندان خود بياموزند كه چگونه منظر واقعي حضرت بوده و زمينه سازي لازم را در جهت ظهور ايشان فراهم كنند. در واقع مادران به عنوان منابع عواطف الهی، باید تعادلی میان زندگی در  این دنیای مادي و پرورش روحانی فرزندان را برقرار نمایند. زنان بايد به فرزندان خود بياموزند كه چگونه در دنیای پر زرق و برق امروز، ارتباط معنوي خود را با امام عصر برقرار نمايند و از همان كودكي و نوجواني در اثر تربيت درست مادران، سربازيِ امام زمان را وظيفه اصلي و خطير خويش بدانند.

از آنجا كه تربیت فرزندان از وظايف اصلي زنان محسوب مي‌شود در حقیقت زنان پرورش دهنده نسلی هستند که  منتظر ظهور است. ينابراين نباید وظیفه مهم مادری را کوچک و ناچيز تصور كرد. نبايد حضور سرنوشت ساز زن مسلمان و متعد و آگاه در خانه دلیل نقص وي و حضور زن در جامعه دلیل کمال او تلقی شود چرا كه نقش زنان در پرورش نسلي كه يار و ياور امام عصر باشد اگر نگوييم به اندازه مردان، چه بسا بسيار خطیرتر و مهم تر از مردان است.  

در جامعة اسلامی، کارهای اجرایی خانواده بر عهدة مرد نهاده شده، اما اساس خانواده که بر مهر و محبت بنا شده است بر محوریت زن می چرخد. اگر زنان جامعة اسلامی، مهر و محبت خدایی را در خانه پیاده نمایند، اساس جامعة اسلامی نیز بر پایة محبت خدا و امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شکل می گیرد. بنابراين متمرکز نمودن گرایشات به سوی هدف متعالی خدمت گزاری به امام و یاران آن حضرت، موجب تمرکز افکار و نیروهای آدمی می شود و موجب وحدت شخصیت می گردد. همین امر موجب می شود تا یاران حضرت، افرادی محکم و استوار گردند و براساس آن چه در روایات آمده؛ «قلب های ایشان هم چون پاره های آهن است». ‍[7]

5.نقش زنان در بعد اجتماعي انتظار ظهور

منتظران واقعی با اجرای دو مسئولیت در بعد اجتماعي زمینة تحقق ظهور را تسهیل می نمایند، نخستین مسئولیت خوداندیشی و خودسازی است؛ یعنی منتظِر واقعی قبل از آن که به فکر دیگران باشد (دگراندیشی داشته باشد) باید با احیای شاخصه های مهدی پسند و مزین شدن به خصال نیک و اخلاق اسلامی خود را در زمره یاران واقعی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قرار دهد. دومین مسئولیت دگراندیشی است. در این مسئولیت، منتظِر واقعی با تبلیغ و اشاعه فرهنگ ناب مهدوی در میان منتظران، عشق و علاقه آنان را نسبت به امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و ظهور او بر می انگیزاند و آنان را مشتاق تشکیل حکومت جهانی می نماید. اينجاست كه اهميت نقش زنان روشن و آشكار مي‌شود زیرا قلمرو و نفوذ زنان دارای گستره وسیعی است كه علاوه بر محيط خانه، مدرسه كل جامعه را در بر مي‌گيرد. از این رو زنان منتظِر به خاطر جایگاه مهم اجتماعی، و خانوادگی در صورت انجام صحیح مسئولیت، يك جامعه را به سوی جامعه ایده آل مهدوی سوق خواهند داد.

 در دين مبين اسلام که برای زن حقوق اجتماعی تعریف شده است و جایگاه اجتماعی رفيعي براي او در نظر گرفته شده است، زن منتظر، زنی  است که در عرصه اجتماعی نیز مانند عرصه خانوادگی، پر تلاش و در جهت کمال حرکت کند، بي شك در جامعه‌اي كه زنان آن، خود را در بعد اجتماعيِ مهياسازي زمينه ظهور مسئول فرض كنند شاهد پويايي و فعاليت دو چندان خواهيم بود. چرا كه زنان يك جامعه علاوه بر تاثير گذاري فردي در زمينه ظهور به جهت نقش‌هاي چندگانه‌اي كه به عنوان همسر، مادر و دختر دارند داراي كارويژه‌هاي مهمي در بعد اجتماعي‌ هستند، كه توجه به آن مي‌تواند نقش مهمي در زمينه‌سازي ظهور حضرت ولي عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در بعد اجتماعي باشد.

6. نقش زنان در الگوسازی دینی در خانه و اجتماع

 در دين مبين اسلام بهترین و كامل‌ترين الگوي زنان، حضرت زهرا(س) و حضرت زینب(س) هستند. گرچه مهمترين وظيفه‌ي اين دو بزرگوار همچون ساير زنان مسلمان، وظيفه‌ي مادری و تربیتی درخانه بوده است، اما اين نقش اساسي باعث نشده بود كه آنان از نقش رهبری خود آن هم در جایی که اقتضا می کرده است غافل شوند. نگاهي به خطابه هاي اين دو بزرگوار در طول تاريخ نشان مي‌دهد كه در شرايط حساس سياسي و اجتماعي امام عصر خويش نه تنها آن شرايط را به خوبي درك كرده‌اند بلكه با سخنراني‌هاي افشاگرانه خود رهبران پیشرو در سخن گفتن علیه ظلم و ياري امام خود بوده‌اند.

فداكاري‌هاي جانفشانانه حضرت زهرا (س) برای احقاق حق ولايت در زمان خويش نشان داد که يك زنِ مسلمانِ بصير تا چه اندازه مي‌تواند نقش آفرين و تاثيرگذار باشد تا جايي كه حتي مردان آن زمان نيز از درك و اقدام درست باز مانده‌ بودند.

حضرت زینب(س) نيز پس از پایان نبرد کربلا، به حق با خطابه ‌هاي افشاگرانه خود نقش تكميل كننده اين قيام سرنوشت ساز را ايفا كرد به گونه اي كه «كربلا در كربلا مي‌ماند اگر زينب نبود». زنان مسلمان با تاثي از اين دو بزرگوار درمي‌يابند كه تا چه حد مي‌توانند در الگو دهي به كل جامعه نقش آفرين باشند.

لذا بر هر زنِ مسلمان نيز واجب است كه اقتضائات و پيچيدگي‌هاي عصر غيبت را دريابد و با درك دست از شرايط، آنچه را كه وظيفه خويش در مي‌يابد در زمينه سازي ظهور آن حضرت بجا آورد. اين وظيفه گاه در پيروي كامل از دستورات ولايت فقيه در عصر غيبت و گاه با آگاه سازي اعضاي خانواده و در مرحله‌اي فراتر آگاه سازي جامعه به عنوان يك زن آگاه و با بصيرت تجلي مي‌يابد.

7-نتيجه‌گيري:

زمينه‌سازي ظهور و آمادگي براي همراهي آن حضرت، اختصاص به جنسيت ويژه‌اي ندارد و هر مسلماني به عنوان دوست‌دار خدا و اهل‌بيت (عليهم السلام) بايد اين آمادگي را داشته باشد؛ هر چند نقش زنان در اين امر با توجه به مسايلي كه مطرح شد از اهميت و ضرورت بيشتري برخوردار است. زنان در سه عرصه‌ي تربيت نسلي منتظر ظهور، بعد اجتماعي ظهور، الگوسازي ديني نقش مهمي را زمينه‌سازي ظهور حضرت بر عهده دارند. باشد كه زنان جامعه‌ي ما با درك اين اهميت و ضرورت نقش خود را در زمينه‌سازي ظهور امام زمان آنچنان كه شايسته‌ي قدوم آن حضرت مي‌باشد انجام دهند.

 

•  منابع:

 [1‍] . شرح العقائد النسفيّة، ص 232.

[2] . خليل‌بن احمد فراهيدي، العين، ذيل واژه مورد نظر؛ محمدبن مكرم ابن منظور،لسان العرب، ذيل واژه مورد نظر.

[3] . علي‌اكبر دهخدا، پيشين، ذيل مورد نظر.

[4] . خدامراد سليميان، فرهنگنامة مهدويت (بنياد فرهنگي حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف، 1383)، چ اول،  ص267.

[5] . علي‌اكبر دهخدا، پيشين، ذيل واژة مورد نظر.

[6] . محمد معين، فرهنگ فارسي، (تهران: انتشارات اميركبير، 1379) 6جلدي، ذيل واژه مورد نظر.

[‍7]. الحاوی للفتاوی، ج2، ص64.  کانّ قلوبهم زبرالحدید. دل‌هایشان همچون پاره های آهن (نفوذناپذیر و محکم) است.