آرامگاه سیبویه

آرامگاه سیبویه یکی از بناهای یادبود استان فارس است که در محله سنگ سیاه شهر شیراز در قبرستان باهلیه قرار دارد.

سیبویه که نام کامل وی ابوبشر عمرو بن عثمان بن قنبر البصری می‌باشد، در سال 140 هجری قمری در شهر بیضا در شهرستان سپیدان استان فارس به دنیا آمد. وی در سن 14 سالگی برای تحصیل علم عازم بصره شد و در بغداد که در آن زمان مرکز علم و دانش بود، یکی از برجسته‌ترین دانشمندان علم اللغت شد. وی از فیلسوفان بنام و از علمای اعظم نحو و علوم عرب است به طوری که «الکتاب» اولین کتاب حاوی صرف و نحو و از منابع و مآخذ قابل اطمینان است. در واقع سیبویه اولین فردی بود که برای زبان عربی صرف و نحو نوشت و صداها را در این زبان مشخص ساخت بنابراین علامات ضمه، فتحه، کسره و تنوین‌ها، از ابتکارات سیبویه است از همین رو وی به «سیبویه نحوی» ملقب گشت. کاری که سیبویه در این زمینه انجام داد، در زمان خود یک شاهکار بود و بدون کاری که وی انجام داد، پیشرفت زبان عربی میسر نبود و استحکام این زبان به این صورت باقی نمی‌ماند.

سیبویه هنگامی که عزم سفر به خراسان نموده بود در مسیر راه بیمار می‌شود و در سال 180 هجری قمری در حالی که فقط 40 سال داشت، در شهر شیراز از دنیا می‌رود و در گورستان باهلیه مدفون می‌شود.

در سال 1353 خورشیدی توسط انجمن آثار ملی ایران آرامگاهی برای این دانشمند گرانقدر ساخته می‌شود. بنای آرامگاه تالاری است در سمت شمال به طول 8 و عرض 5 متر که شامل طاق‌نماهایی با کاشی‌های معرق اثر هنرمندان خراسانی است. قبر سیبویه در وسط آرامگاه واقع شده و روی آن سنگ سیاهی به طول 190، عرض 70 و ارتفاع 35 سانتی‌متر قرار دارد. در واقع نام محله سنگ سیاه به وجود همین سنگ بازمی‌گردد.

یکی از راه‌های دسترسی به این آرامگاه، از طریق دروازه کازرون است. با گذشتن از مقابل امامزاده سید تاج‌الدین غریب و با پیمودن مسافتی حدود 800 متر می‌توان به آرامگاه رسید.

ناگفته نماند که در شهر قدیمی سیراف (در عسلویه استان بوشهر) که اکنون بندر طاهری نامیده می‌شود، یک مزار دیگر به نام این دانشمند وجود دارد.

معنای نام وی «منسوب به سیب» است زیرا بسیاری از نام‌های ایرانی پیش از اسلام و اوایل دوره اسلامی به پسوند نسبی «-ویه» ختم می‌شدند همچون دادویه و زادویه. فیروزآبادی مؤلف قاموس درباره معنای نام وی می‌گوید: سیبویه یعنی «بوی سیب» و برخی نوشته‌اند که این ترکیب، معرف کسی است که از وی بوی خوش به مشام می‌رسیده است. گروهی نیز ظرافت و لطافتی که سیبویه داشته را دلیل اشتهار وی به این نام می‌دانند.