عامل رو سفیدی یا روسیاهی در قیامت چیست؟

رو سفیدى و رو سیاهى در قیامت، در حقیقت تجسّم همان حالات و روحیّات انسان در دنیاست. كسانى كه در دنیا ولایت خدا را پذیرفته ‏اند، خداوند آنها را از ظلمات به نور مى ‏برد و در آن روز با چهره‏اى نورانى حاضر مى ‏شوند، ولى آنان كه به ولایت طاغوت گردن نهاده ‏اند، طاغوت‏ها آنان را از نور به ظلماتِ هوس و تفرقه و شرك و جهل سوق مى‏ دهند و در قیامت در سیاهى و تاریكى محشور مى ‏شوند.

یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِینَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَكْفَرْتُم بَعْدَ إِیمَانِكُمْ فَذُوقُواْ الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ (آل عمران ـ 106) وَأَمَّا الَّذِینَ ابْیَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِی رَحْمَةِ اللّهِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ (آل عمران ـ 107)

(قیامت) روزى (است) كه صورت ‏هایى سفید و نورانى، و صورت‏هایى سیاه مى‏ شوند. پس كسانى كه رو سیاه شدند، (از آنان سوال مى ‏شود:) آیا بعد از ایمانتان كفر ورزیدید؟ پس به خاطر كفرتان عذاب الهى را بچشید.

و امّا آنان كه رو سفید شدند، غرق در رحمت خدا شده و در آن جاودانه‏ اند.

چهره‏ هاى نورانى و تاریك‏
به دنبال هشدارى كه در آیات سابق درباره تفرقه و نفاق و بازگشت به آثار دوران كفر و جاهلیت داده شد، در این دو آیه به نتائج نهایى آنها اشاره مى ‏شود كه چگونه كفر و تفرقه و نفاق و بازگشت به جاهلیت، موجب رو سیاهى است و چگونه اسلام و ایمان و اتحاد و صمیمیت موجب رو سفیدى است.

آیات فوق مى‏ گوید: در روز رستاخیز چهره‏ هایى نورانى و چهره‏ هایى تاریك و سیاه خواهد بود. به آنها كه چهره ‏هاى سیاه و تاریك دارند گفته مى ‏شود: چرا بعد از ایمان، راه كفر را پیمودید و چرا بعد از اتحاد در پرتو اسلام، راه نفاق و جاهلیت را پیش گرفتید؟ در مقابل آنها مومنان متحد، غرق در دریاى رحمت الهى خواهند بود و جاودانه در آن زندگى آرام بخش بسر می برند.

بارها یادآور شده‏ایم كه حالت و كیفیات زندگى انسان و پاداش و كیفرهاى او در جهان دیگر تجسمى از اعمال و روحیات و افكار او در این جهان است، و به تعبیر دیگر هر كارى كه از انسان در این جهان سر می زند، آثار وسیع و گسترده‏اى در روح انسان باقى می گذارد كه در این دنیا ممكن است به آسانى درك نشود، ولى در رستاخیز، پس از دگرگونی ها و تكامل هایى كه در آن رخ مى‏ دهد، با واقعیت حقیقى خود جلوه مى ‏كند و چون در آنجا حاكمیت و تجلى روح بیشتر است آثار آن حتى در جسم منعكس خواهد شد.

همان طور كه ایمان و اتحاد در این جهان مایه رو سفیدى است، و به عكس، ملت پراكنده و بى ایمان مردمى رو سیاهند، در جهان دیگر این رو سیاهى و رو سفیدى "مجازى" دنیا شكل " حقیقى" به خود مى ‏گیرد، و صاحبان آنها با چهره ‏هاى سفید و درخشان، و یا سیاه و تاریك محشور مى‏ گردند.

 تشابه با آیات دیگر قرآن
در آیات دیگر قرآن نیز به این حقیقت اشاره شده از جمله درباره كسانى كه پشت سر هم مرتكب گناه مى ‏شوند مى‏ خوانیم كَأَنَّمَا أُغْشِیَتْ وُجُوهُهُمْ قِطَعًا مِّنَ اللَّیْلِ مُظْلِمًا : " گویى صورت آنها را پاره‏هاى تاریك شب پوشانیده است" (سوره یونس آیه 27).

و درباره آنهایى كه بر خدا دروغ مى‏ بندند مى ‏فرماید: وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ تَرَى الَّذِینَ كَذَبُواْ عَلَى اللَّهِ وُجُوهُهُم مُّسْوَدَّةٌ:" در روز رستاخیز كسانى را كه بر خدا دروغ بستند مى ‏بینى كه چهره ‏هایشان سیاه است"! (سوره زمر آیه 60)- و همه اینها بازتابى است از اعمال آنها در دنیا.

 بحث لغوی:
تبیض: یعنى سفید مى‏ شود. بیاض به معنى سفیدى است، در آیه از باب افتعال است.

تسود: یعنى سیاه مى ‏شود. از سواد به معنى سیاهى است.

نکات مهم:
1ـ در قرآن شانزده مرتبه كفرِ بعد از ایمان، دو بار كفرِ بعد از اسلام، سه ‏بار گوساله پرستى بعد از خدا پرستى، و بیست و هفت مرتبه انكار بعد از علم و بیّنه، مطرح شده كه همه‏ى این موارد نشان ‏دهنده خطر ارتداد براى همه ما، و هشدارى جدّى است.

2ـ ظاهراً «یوم» ظرف عذابى است كه در آیه سابق آمده یعنى این عذاب در روزى است كه در آن چهره‏ هایى سفید و چهره‏هایى سیاه خواهند بود.

ظهور این دو آیه با آیه سابق آن است كه سیه رویان كسانى هستند كه بعد از ایمان آوردن و آمدن دلائل روشن، اختلاف كرده‏اند، راه كفر و نفاق افكنده‏اند و سفید رویان آنهایى هستند كه در دین حق باقى مانده‏اند.

در آیات دیگرى نیز راجع به سیاه و سفید بودن چهره‏هاى مردمان در قیامت اشاره شده است، اینها آثار اعمال نیك و بد است كه در چهره‏ها آشكار خواهد شد.

3ـ در صدر آیه 105 بطور اجمال در ابتدا اشاره به سفید چهرگان و بعداً اشاره به سیاه چهرگان نمود، ولى در موقع تفصیل، سیاه چهرگان را بدین لحاظ مقدم داشت تا خوانندگان و شنوندگان را از تشبیه به سیاه چهرگان بر حذر دارد، و شرح حال مومنین را تأخیر انداخت و آن را در آیه 106 بیان كرد تا استنباط شود ابتداء و انتهاء امر مومنین بخیر خواهد بود.

============================
منابع:
تفسیر نور، ج 2
تفسیر نمونه، ج 3
تفسیر احسن الحدیث، ج 2
تفسیر آسان، ج 2