مبحث 95 طرح صالحین: «چرا غیبت می کنیم؟»

●رد غیبت
هر جا رفتار زشت و امر حرامی ‏واقع شود، بر هر مسلمان واجب است از منكر نهی كند و این مسأله به غیبت اختصاص ندارد، اما در این جا افزون بر نهی از غیبت، رد آن و دفاع از غیبت شونده نیز لازم است.
در این زمینه روایات متعددی وارد شده است كه از جمله به موارد ذیل اشاره می‏شود: پیامبر اكرم (ص) فرمود: من رد عن عرض اخیه بالغیب كان حقا علی الله ان یعتقه من النار. [۳۳]
كسی كه (بدگویی) را از برادر مؤمنش در غیاب او دور كند، سزاوار است خداوند او را از آتش برهاند.
در جایی دیگر حضرت (ص) به سرزنش كسی كه به یاری غیبت شونده اقدام نكند، پرداخته، به امیرمؤمنان علی (ع) می‏فرماید:
یا علی من اغتیب عنده اخوه المسلم فاستطاع نصره فلم ینصره خذله الله فی الدنیا و الاخره. [۳۴]
ای علی! كسی كه پیش او از برادر مسلمانش غیبت شود و بتواند آن برادر مسلمان را یاری كند، ولی كمك نكند، خداوند او را در دنیا و آخرت خوار می‏كند.
حضرت باقر (ع) نیز در تأیید رد كننده غیبت، و سرزنش كسی كه غیبت را بشنود و رد نكند فرمود:
من اغتیب عنده اخوه المؤمن فنصره و أعانه نصره الله و اعانه فی الدنیا و الاخره و من لم ینصره و لم یعنه و لم یدفع عنه و هو یقدر علی نصرته و عونه خفضه الله فی الدنیا و الاخره. [۳۵]
اگر پیش كسی، از برادر مؤمنش غیبت شود و او برادر مؤمنش را یاری كند، خداوند هم او را در دنیا و آخرت یاری می‏كند؛ اما اگر بتواند كمك كند و آن غیبت را از برادرش برگرداند و این كار را نكند، خداوند او را در دنیا و آخرت خوار می‏كند.
پیامبر اكرم (ص) پاداش رد غیبت را بزرگ شمرده است:
من رد عن اخیه غیبه سمعها فی مجلس رد الله عنه الف باب من الشر فی الدنیا و الاخره فان لم یرد عنه و اعجبه كان علیه كوزر من اغتاب. [۳۶]
اگر كسی از برادر مؤمنش غیبتی شنید و آن را رد كرد، خداوند هزار شر و بدی را از او برمی‏گرداند و اگر آن غیبت را رد نكرد، بلكه تعجب هم كرد، گناهش مثل همان شخصی است كه غیبت می‏كند.
براساس روایتی دیگر اگر در مجلسی، پشت سر برادر مؤمنی، غیبت شود، در حالی كه شخص بتواند آن را رد كند، ولی نكند، گناهش هفتاد بار بیش‏تر از غیبت كننده است. [۳۷]
همان گونه كه از روایات پیشین برمی‏آید، اگر در مقابل غیبت سكوت شود، میدان برای غیبت كننده بازتر می‏شود و رد نكردن آن به منزله تشویق شخص و امضای عملی بر گفتار او است.
چگونگی رد غیبت:
رد غیبت و دفاع از كسی كه مورد غیبت قرار گرفته، باید با نوع غیبت متناسب، و جامع و كامل باشد.
اگر عیب نفسانی فردی بازگو شده، مانند آن كه گفته شده است: فلانی متكبر یا حسود است، پاسخ هم باید با آن متناسب باشد؛ همانند آن كه به غیبت كننده گفته شود: تو چگونه از درون و باطن دیگری آگاه شده ‏ای؟!
انسان به صورت معمول از رذایل نفسانی خودش نیز غافل است و آگاه نیست، پس چگونه می‏تواند به رذیله‏ای از رذایل درونی دیگری پی ببرد!؟
ممكن است او در پاسخ به كردار ظاهری كه گویای صفات زشت درونی است، استناد كند؛ مانند آن كه بگوید: فلان كس بخیل است؛ زیرا مال و ثروت دارد؛ ولی استفاده نمی‏كند. در جواب او باید گفت: از كجا می‏دانی كه او این گونه است؟ چه بسا او برای خودش استفاده نمی‏كند؛ اما به دیگران می‏دهد.
اگر عیب درباره بدن و جسم شخص باشد، در پاسخ می‏توان گفت:
عیب آن است كه نزد خداوند نقص به شمار رود.
پروردگار عالم فقط نقص های روحی یا علمی ‏را برای انسان عیب می‏شمرد.
چه بسا افرادی با نقص جسمانی پیش پروردگار محبوب ترین، و افرادی با وجود برخورداری از سیما و اندامی‏ مناسب، نزد خدا مبغوض ترین باشند.
گاه غیبت در زمینه امور دینی است كه البته درباره گناهان راه توجیه باز است و می‏توان رفتاری به ظاهر نادرست را بر شكل درستی حمل كرد؛ چون ممكن است عملی دو چهره داشته باشد: یكی چهره گناه، و دیگری چهره غیر آن كه گناه شمرده نمی‏شود؛ ولی اگر راهی برای توجیه وجود نداشته باشد و درباره عمل شخص، پشت سرش بدگویی كنند می‏توان گفت كه هر مؤمنی { غیر از پیشوایان معصوم (ع) } می‏لغزد و ممكن است دستش به گناه آلوده شود؛ پس نمی‏توان بر او عیب گرفت؛ چرا كه ممكن است توبه كند، و دیگران به دلیل غیبت كردن از او، دچار معصیت شده و موفق به توبه نشوند؛ در نتیجه روز قیامت، او پاك باشد و دیگران آلوده باشند.
اگر موقعیتی پیش آید كه شنونده غیبت به هیچ شكلی بر رد آن قدرت نداشته باشد، باید راه های دیگری را پیش بگیرد؛ مانند آن كه بكوشد مسیر سخن را منحرف یا به گونه ای حرف را عوض كند. اگر باز هم نتوانست جلو این گناه را بگیرد، مجلس غیبت را ترك كند؛ اما اگر این هم ممكن نبود، مانند آن كه در جایی زندانی بود و نمی‏توانست غیبت را رد كند یا از مجلس برخیزد، باید در دل، ناخشنود، و از این كار ناراضی باشد؛ چرا كه اگر كسی از غیبت دیگری راضی باشد و از این كه عیوب او بازگو شده خرسند شود، بدون آن كه خود در غیبت نقشی داشته باشد، گناه كار است.
حضرت صادق (ع) فرمود: الغیبه كفر و المستمع لها و الراضی بها مشرك. [۳۸]
غیبت كفر است و شنونده غیبت و راضی به آن مشركند