آیا مرگ، سبب انقضای زوجیت می‌شود؟
دوشنبه 25 اسفند 1393 9:41 AM
اگر مرد، زن را و زن، مرد را، (آیة الله بهجت ره: در غیر موارد ضرورت) غسل بدهد باطل است، (خوئى، زنجانى: حرام است مرد، زن را و زن، مرد را غسل بدهد) ولى زن مى‌تواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم مى‌تواند زن خود را غسل دهد، (آیة الله تبریزى ره: جایز نیست مرد، زن را و زن، مرد را غسل بدهد؛ زنجانى دام ظله، صافى دام ظله: در حال اختیار غسل ندهد؛ آیة الله سیستانى دام ظله: مرد نمىتواند زن نامحرم را غسل بدهد و هم چنین زن نمىتواند مرد نامحرم را غسل بدهد و زن و شوهر مىتوانند یکدیگر را غسل بدهند.)
شرح پرسش: آیا مرگ، سبب انقضای زوجیت می‌شود؟ اگر می‌شود پس اگر چنانچه نصی وجود نداشته باشد، می‌توانیم نتیجه بگیریم که هر کدام از زوجین، نمی‌توانند دیگری را در هنگام موت، غسل دهند. آیا چنین نتیجه‌گیری صحیح است؟
در کتب فقهی، مسئله فسخ زوجیت با مرگ یکی از زوجین مورد بحث واقع شده است و فقها نظرات مختلفی راجع به آن داشته و هر کدام برای آن قرائنی آورده‌‌اند. ظاهراً قول مشهور شیعه آن است که با مرگ یکی از زن و شوهر، رابطه زوجیت از بین می‌رود. لذا؛ پس از مرگ زن، مرد مى‌تواند با خواهر او ازدواج کند و اگر چهار زن دیگر بگیرد، زن پنجم محسوب نمى‌شود، و حتى حقّ تمتّع با زن مُرده را ندارد و اینکه بعضى از احکام زوجیت مثل جواز نظر و مس و غسل دادن، پس از مرگ زوجه باقى است، به معناى بقای زوجیت بین آنها نیست،[1] بلکه این احکام به استناد روایاتی در این موضوع می‌باشند، از جمله؛ این حدیث از امام صادق (علیه السلام) که راوی می‌گوید:
سۆال کردم از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) درباره‌ی شخصى که با زن خود به سفر رفته و آن زن بمیرد، آیا آن زن را مى‌تواند غسل دهد؟ حضرت فرمودند که بلى و مادر و خواهرش و امثال اینها از محارم را مى‌تواند غسل دهد، به این صورت که بر عورت آن زن پارچه‌ای مى‌اندازد و او را غسل مى‌دهد.[2]
ظاهر این حدیث دلالت مى‌کند که پس از موت زوجه و سایر محارم، مى‌توان آنها را بدون لباس غسل داد، به غیر از عورت که باید پوشانده شود، اما اکثر علما در محارم معتقدند که لباسی پوشانده شود، سپس آنها را غسل دهند و در زوجه پوشاندن عورت کافیست.[3]
فقها و مراجع عظام در باره غسل دادن زن و مرد چنین فتوا داده اند:
اگر مرد، زن را و زن، مرد را، (آیة الله بهجت ره: در غیر موارد ضرورت) غسل بدهد باطل است، (خوئى، زنجانى: حرام است مرد، زن را و زن، مرد را غسل بدهد) ولى زن مى‌تواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم مى‌تواند زن خود را غسل دهد، (آیة الله تبریزى ره: جایز نیست مرد، زن را و زن، مرد را غسل بدهد؛ زنجانى، صافى: در حال اختیار غسل ندهد؛ سیستانى: مرد نمىتواند زن نامحرم را غسل بدهد و هم چنین زن نمىتواند مرد نامحرم را غسل بدهد و زن و شوهر مىتوانند یکدیگر را غسل بدهند.) اگر چه احتیاط مستحبّ آن است که زن، شوهر خود و شوهر، زن خود را غسل ندهد. (آیة الله مکارم شیرازی دام ظله: مرد نمىتواند زن را غسل دهد، هم چنین زن نمىتواند مرد را غسل دهد، مگر زن و شوهر که هر کدام مى‌تواند دیگرى را غسل دهد، هر چند احتیاط مستحب آن است که اگر ضرورتى نیست، این کار را نکنند.) البته اگر براى غسل میّت زن، زن دیگرى نباشد مردهایى که با او نسبت دارند و محرمند ، یا به واسطه شیر خوردن با او محرم شدهاند، مىتوانند از زیر لباس، او را غسل دهند.
بنابراین، در حالت عادی مرد نمی تواند مادر زن مرده خود را غسل دهد؛ زیرا تنها مورد استثنا در مسئله، طبق نظر برخی از مراجع، زن و شوهر هستند. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج 1، ص 319- 320، مسئله 559)
پی نوشت ها:
[1]. شبیرى زنجانى، سید موسى، کتاب نکاح، ج17، ص 5643
[2]. «سَأَلَهُ مَنْصُورُ بْنُ حَازِمٍ- عَنِ الرَّجُلِ یُسَافِرُ مَعَ امْرَأَتِهِ فَتَمُوتُ أَ یُغَسِّلُهَا قَالَ نَعَمْ وَ أُمَّهُ وَ أُخْتَهُ وَ نَحْوَهُمَا یُلْقِی عَلَى عَوْرَتِهَا خِرْقَةً وَ یُغَسِّلُهَا»؛ قمّى، صدوق، محمّد بن على بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج1، ص 155، ح 430
[3]. مجلسى، محمد تقى، لوامع صاحبقرانى، ج2، ص 283
