پانزده چیز از حیوانات حلال گوشت حرام است

 از جمله حیواناتی که در روایات به عنوان حرام گوشت از آنها یاد شده است، حیوانات «درنده‌خو» هستند که این روایات مراد از درنده‌خو را حیوانی دانسته‌اند که دارای نیش (دندان تیز) و چنگال باشد. حال گروهی از فقها کانگورو را دارای این ویژگی‌ها دانسته و به دنبال آن، قائل به حرمت گوشت این حیوان شده‌اند، ولی بر‌خی دیگر از فقها، وجود این ویژگی‌ها را در کانگورو نفی کرده و به همین دلیل، معتقدند در صورتی که کانگورو ذبح شرعی ‌شود، خوردن گوشت آن اشکالی ندارد.

برخی احکام «اطْعِمَة»: خوردنى ها و «اشْرِبَة»: آشامیدنى ها:

منظور فقها از منعقد کردن این باب بیان خوراکى ها و نوشیدنى هاى حلال و حرام است. از نظر اسلام، به طور کلى، «طَیّبات»: اشیاى مفید و متناسب – براى انسان حلال و «خبائث»: چیزهاى پلید و نامتناسب – براى انسان حرام است.[1]

دین مقدس اسلام به بیان این قاعده کلى قناعت نکرده و به صراحت، چیزهایى را ذکر کرده که از خبائث است و باید از آن ها اجتناب شود و یا از طیبات است که استفاده از آن ها حلال و بلامانع است.[2]

چیزهاى خوراکى به طور کلى، به دو قسم «حیوانى» و «غیرحیوانى» تقسیم مى شود:

الف) حیوانى

از حیوانات دریایى، فقط ماهى و پرنده دریایى حلال است، به شرط این که ماهى داراى «فلس» و پرنده دریایى نیز داراى اوصافى باشد که در حلال بودن دیگر پرندگان معتبر است، اگر چه ماهى خوار باشد. تخم ماهى نیز در حکم خود ماهى است: تخم ماهىِ حلال گوشت، حلال و تخم ماهى حرام گوشت، حرام است.[3]

از حیوانات خشکى اهلى، گاو، گوسفند و شتر حلال و اسب، قاطر و الاغ مکروه و سگ و گربه حرام است.

از حیوانات وحشى، همه درندگان از قبیل شیر، پلنگ، گرگ، روباه و حیوانات مسخ شده مانند فیل، خرس و میمون حرام است. ولى حیواناتى مانند آهو، گوزن، قوچ، گاو و الاغ وحشى (گورخر) حلال است.[4]

از پرندگان نیز گوشت همه انواع کبوتر و گنجشک حلال و گوشت همه پرندگانى که داراى چنگال هستند حرام است.

در مواردى که به حلال یا حرام گوشت بودن پرنده اى تصریح نشده دو چیز وسیله تشخیص حلال یا حرام بودن آن است:

1- پرنده اى که هنگام پرواز، بال زدن آن از صاف نگه داشتن آن بیشتر باشد، حلال و اگر به عکس آن باشد، حرام است.

2- پرنده اى که «چینه‌دان» یا «سنگدان» و یا «سیخک پشت پا» داشته باشد حلال وگرنه حرام است.[5]

چهارده چیز از اجزاى حیوان حلال گوشت، حرام است. همچنین ادرار و شیر حیوان حرام گوشت و تخم پرندگان حرام گوشت، حرام است.[6]

ب) غیرحیوانى

خوردن و آشامیدن هر نوع «نجس العین» و «متنجس» (چیز پاکى که در اثر برخورد با چیز ناپاکى نجس شود) – چه جامد باشد چه مایع – حرام است.

هر چیزى که براى انسان ضرر داشته باشد خوردن آن حرام است، خواه آن ضرر قطعى باشد یا ظنى و یا احتمالى که عقلا به آن اعتنا مى کنند و خواه ضرر آن فورى باشد یا به تدریج و پس از مدتى طولانى.

چیزى که یک بار یا دو بار مصرف کردن آن ضرر ندارد، ولى تکرار و اعتیاد به آن ضرر دارد، تکرار و معتادشدن به آن چیز حرام است.[7]

خوردن خاک و گِل و نوشیدن شراب و آبجو و هر مسکر (مست‌کننده) حرام است، به خصوص خوردن شراب از گناهان بزرگى است که در روایات اسلامى، مورد مذمت شدید قرار گرفته است. همچنین خوردن مال دیگرى بدون رضایت صاحبش حرام است.

در حال ضرورت، همه محرمات به اندازه رفع ضرورت حلال مى شود.[8][9]

از جمله حیواناتی که در روایات به عنوان حرام گوشت از آنها یاد شده است، حیوانات «درنده‌خو» هستند که این روایات مراد از درنده‌خو را حیوانی دانسته‌اند که دارای نیش (دندان تیز) و چنگال باشد. (عاملى، سید محمد حسین ترحینى، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، ج ‌8، ص 297)

حال گروهی از فقها (آیات عظام خامنه‌ای و نوری همدانی دام ظلهم) کانگورو را دارای این ویژگی‌ها دانسته و به دنبال آن، قائل به حرمت گوشت این حیوان شده‌اند، ولی بر‌خی دیگر از فقها (آیة الله مکارم شیرازی دام ظله)، وجود این ویژگی‌ها را در کانگورو نفی کرده و به همین دلیل، معتقدند در صورتی که کانگورو ذبح شرعی ‌شود، خوردن گوشت آن اشکالی ندارد.

برخی مراجع (آیة الله سیستانی دام ظله) نیز به نتیجه قطعی در این زمینه نرسیده و بر این اساس، در این موضوع احتیاط کرده‌اند.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای(مد ظله العالی):

جایز نیست.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):

به احتیاط واجب جایز نیست.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله العالی):

در صورتی که ذبح شرعی ‌شود، کانگورو از حیوانات حلال گوشت است و خوردن آن اشکالی ندارد.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

کانگورو جزء حیوانات حرام گوشت است.

جواب: خوردن گوشت مرغی كه مثل شاهین چنگال دارد حرام است و خوردن گوشت پرستو و هدهد مكروه می‌باشد. (توضیح المسائل حضرت امام (ره)، ص2624).

جواب: پانزده چیز از حیوانات حلال گوشت حرام است: 1) خون 2) فضله 3) نری 4) فرج 5) بچه‌دان 6) غدد كه آن را دشول می‌گویند 7) تخم كه آن را دنبلان می‌گویند. 8) چیزی كه در مغز كله است و به شكل نخود می‌باشد. 9) مغز حرام كه در میان تیرة پشت است. 10) پی كه در دو طرف تیرة پشت است. 11) زهره دان 12) طحال 13) مثانه 14) حدقة چشم 15) چیزی كه در میان سم است و به آن ذات الاشاجع می‌گویند. (توضیح المسائل امام (ره)، ص2926)

جواب: خیر گوشت و تخم مرغ مذكور پاك است و حلال می‌باشد. (استفتائات جدید آیه الله مکارم شیرازی، ج 1، ص 25، س 35)

پی نوشت ها:

1)سوره اعراف، آیه 157,

2) آشنایى با علوم اسلامى (فقه)، ص 114,

3)تحریرالوسیله، ج 2، ص 155-157، مسائل 1، 4 و 8,

4) همان، ص 156، مسأله 5,

5) تحریرالوسیله، ج 2، ص 157، مسأله 8,

6) همان، ص 161، مسأله 27,

7) همان، ص 163-164، مسائل 1، 2، 3 و 6,

8) همان، ص 164-170، مسائل 7، 15، 18، 28، 30,

9) آشنایى با ابواب فقه، محمداسماعیل نورى ، ص 120,