قرائت قرآن از روى مصحف یا رایانه؟

سوال: هنگامی كه شخصی از خیابان رد می شود و از بلندگو مسجد یا رادیو آیه سجده دار واجبی به گوشش برسد چه باید بكند؟ جواب: به نظر بسیاری از فقها در مورد سوال بنابر احتیاط واجب باید سجده نماید البته لازم نیست سجده را در وسط خیابان انجام دهد بلكه در محلی كه مناسب است سجده را بجا می آورد. البته بعضی از فقها می فرمایند اگر از نوار آیة سجده شنیده شود سجده واجب نمی باشد. مطابق نظر مرجع تقلید خود عمل نمایید.  (تحریر الوسیله ج1، ص177 م4)

بر اساس آیه 204 سوره اعراف، باید هنگام تلاوت قرآن ساکت بود. آنچه در شأن نزول این آیه آمده است، نشانگر آن است که مراد اولیه از آیه، سکوت هنگام تلاوت در نماز است و برخی روایات نیز ناظر به همین مطلبند.

امام باقر(علیه السلام) فرمود: «اگر پشت سر امام بودى در دو رکعت اوّل هرگز چیزى [از حمد و سوره را] مخوان، بلکه خاموش باش و قرائت امام را گوش کن، ... زیرا خداوند عزّ و جلّ به مومنان خطاب می‌فرماید: اى مومنان! زمانی که قرآن خوانده می‌شود؛ یعنی هر گاه در نماز واجب پشت سر امام بودید و امام، قرآن می‌خواند، پس به قرائت او گوش فرا دارید و خود خاموش باشید».[1]

با این وجود و گرچه شأن نزول این آیه درباره نماز جماعت و گوش دادن به قرائت امام است، ولی به حسب دلالت، عام است،[2] بر این اساس همین اطلاق و دلالت عام، آیه شریفه شامل تلاوت عادی قرآن نیز خواهد بود و به همین دلیل در مقابل هر تلاوتی باید سکوت کرد مگر به نحو حدیث نفس و زمزمه درونی که عرفاً سکوت را نقض نمی‌کند.

در ارتباط با این حکم عام، روایاتی نیز وجود دارد.

عبداللَّه بن ابی‌یعفور می‏گوید: از امام صادق(علیه السلام) پرسیدم: شخصى مشغول قرائت قرآن است، آیا بر کسى که صداى او را می‌شنود، شنیدن واجب است؟ آن ‌حضرت فرمود: «آرى، هرگاه قرآن نزد تو خوانده شود، باید سکوت و استماع کنى».[3]

روایت دیگری از امام صادق(علیه السلام) وجود دارد که می‌فرماید: «یَجِبُ الْإِنْصَاتُ‏ لِلْقُرْآنِ‏ فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا»[4] سکوت در برابر قرآن، چه در نماز و چه در غیر نماز لازم است.

همانگونه که ملاحظه می‌فرمایید، در روایات «سکوت در برابر قرآن» به عنوان محور قرار گرفته و نه «سکوت در برابر قاری» و بر این اساس، با آنکه زمان صدور آیه و روایت، وسیله‌ای برای ضبط تلاوت قرآن وجود نداشته، اما با توجه به اینکه به چنین تلاوت های ضبط شده نیز «قرآن» گفته می‌شود، سکوت در مقابل آن پسندیده است.

جواب: رعایت احترام قرآن مجید لازم است و از هر كاری كه در عرف توهین محسوب شود باید اجتناب نمود بنابراین سعی كنید كه قرآن بر روی سایر كتب قرار گیرد تا در نظر عرف توهین به حساب نیاید امّا حمل آن در ساك دستی و امثال آن مانعی ندارد.

جواب: به نظر بسیاری از فقها در مورد سوال بنابر احتیاط واجب باید سجده نماید البته لازم نیست سجده را در وسط خیابان انجام دهد بلكه در محلی كه مناسب است سجده را بجا می آورد. البته بعضی از فقها می فرمایند اگر از نوار آیه سجده شنیده شود سجده واجب نمی باشد. مطابق نظر مرجع تقلید خود عمل نمایید. (تحریر الوسیله ج1، ص177 م4)

آیة الله خامنه ای(دام ظلّه):

مانع ندارد.

آیة الله فاضل لنکرانی(ره):

مانعی ندارد. ولی باید مراقب باشند که هتک نشود.

آیة الله بهجت(ره):

بیرون آوردن و آب کشیدن آن اگر چه خرج داشته باشد بر کسی که آن را انداخته واجب است و اگر او این کار را نکرد یا نتوانست انجام دهد، بر دیگران واجب می شود و خرج آن از بیت المال داده می شود و اگر بیرون آوردن آن ممکن نباشد، کسانی که مطلع هستند نباید به آن مستراح بروند ولی وجوب اعلام، محل تأمل است.

آیة الله تبریزی(ره):

احتیاطاً خودش از آن دستشویی استفاده نکند و لازم نیست به کسی که نمی داند، بگوید والله العالم.

آیة الله خامنه ای(دام ظلّه):

احوط (احتیاط واجب) کوشش در بیرون آوردن آن است، و در صورت عدم امکان احوط (احتیاط واجب) عدم استفاده از آن دستشویی است مگر آنکه حرجی باشد.

آیة الله سیستانی(دام ظلّه):

نباید از آن استفاده کنند مگر این که بدانند نابود شده است یا آن را خارج سازند.

آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):

اگر بیرون آوردن آن هر چند هزینه داشته باشد ممکن باشد باید بیرون بیاورند و اگر ممکن نباشد کسانی که اطلاع دارند نباید به آن دستشویی بروند.

آیة الله فاضل لنکرانی(ره)

باید آن را در آورند و در صورت عدم امکان خارج کردن از آنجا استفاده نکنند. بلی چنانچه بیرون آوردن آن موقوف بر هزینه زیادی باشد که نتوانند آن را تأمین کنند و دستشویی دیگری نباشد استفاده از آن مانعی ندارد؛ ضمناً لازم نیست به کسانی که اطلاع ندارند، بگویند و آنان تکلیفی ندارند والله العالم.

و چند استفتاء از محضر آیة الله خامنه ای دام ظله:

جواب: هر دو ثواب دارد ولى از روى قرآن با ملاحظه آدابِ لازم آن بهتر است.

جواب: اگر بگونه‌اى باشد كه آیه قرآن محو شده باشد، وظیفه‌اى ندارید.

جواب: اشكال ندارد.

پی نوشت:

[1]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ‏1، ص 392

[2]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏8، ص 38

[3]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏4، ص 79

[4] . عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج 2، ص 44