حکم کشتن ماهی زنده بعد از صید

آیة الله العظمی سیستانى (مدظله العالی): اگر ماهى‏اى که در اصل خلقتش فلس‏دار باشد هر چند از جهت عارضى فلس از او جدا شده باشد زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد، پاک و خوردن آن حلال است. و چنانچه در آب بمیرد پاک است ولى خوردن آن حرام مى‏باشد، هر چند با وسیله‏اى مانند زهر بمیرد مگر این که در تور ماهیگیر در آب بمیرد که در این صورت خوردنش حلال است و ماهى بى فلس را اگر چه زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد حرام است.

طبق نظر مراجع تقلید، ملاک کلی در این زمینه آن است که ماهی دارای پولک‌، زنده از آب گرفته شود. و همین برای حلال بودنش کافی است. پس کشتن و یا پاک کردن آن در بیرون آب، زمانی که هنوز ماهی زنده است ایرادی ندارد و موجب حرام شدنش نمی‌شود.
اما اگر ماهی در دام قرار گیرد و قبل از این‌که از آب خارج شود، در دام بمیرد، نظر مراجع تقلید در این مسئله مختلف است. بیشتر مراجع (آیات عظام خویی، زنجانی، سیستانی، مکارم، تبریزی، فاضل و خامنه‌ای) آن‌ را حلال شمرده و برخی، (آیات عظام گلپایگانی، صافی و نوری همدانی) احتیاط مستحب را در پرهیز از خوردن آن می‌دانند. (امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 2، ص 590؛ نظر آیةالله خامنه‌ای از صفحه اینترنتی)

با دو شرط خوردن گوشت ماهی حلال است:
1- ماهى فَلْس‏ (فلس، همان پولک هایى است که روى پوست ماهى است) داشته باشد.
2- زنده از آب گرفته شود و بیرون آب جان دهد[1].
بنابر این اگر ماهى فَلْس‏دار را زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد، پاک و خوردن آن حلال است و چنان چه در آب بمیرد پاک‏است ولى خوردن آن حرام است و ماهى بى فلس را اگر چه زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد حرام است[2].

در خصوص سوال شما پاسخ های زیر از دفاتر مراجع دریافت شده است:

دفتر حضرت آیة الله العظمی سیستانی(مدظله العالی):

ماهى که پولک داشته باشد حلال است.

دفتر حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله العالی):

اگر دارای فلس (پولک) نباشد خوردنش جایز نیست.

دفتر حضرت آیة الله العظمی خامنه ای(مدظله العالی):

اگر فلس‌دار باشد، حلال و خوردن آن مانع ندارد وگرنه جایز نیست و تشخیص آن به عهده مکلف است.

جواب: اگر یقین به ملاقات آنها با رطوبت به بدن كافر باشد نجس است و نباید بخورید. (استفتاثات امام (ره)، ج 2، ص 508.)

چند استفتاء از آیة الله خامنه ای دام ظله:

جواب: خوردن نوع حلالِ آن اشكال ندارد.

جواب: خوردن خاویار و تخم ماهى فلس‌دار که تذکیه شده، مانع ندارد و نسبت به ماهى بى‌فلس و ماهى که در آب مرده، حرام است.

جواب: اشکال ندارد.

جواب: اگر با اتصال برق، ماهى در آب بمیرد، حرام است ولى اگر آنها را زنده بگیرند و در خارج آب بمیرند، حلال است؛ و اگر ماهىِ مرده و حرام با ماهى‌هاى حلال مخلوط شود و مجموعاً مقدار محدود و کمى باشند، از همه آنها باید اجتناب شود.

پی نوشت:

[1] آیات عظام مرحوم گلپایگانى (ره)، و صافى (مدظله العالی): ولى اگر دامى‏در آب براى صید ماهى نصب کنند و ماهى بعد از به دام افتادن، در آب بمیرد، حلیّت آن بعید نیست اگر چه أحوط، ترکِ خوردن آن است.
آیات عظام مرحوم خوئى (ره)، فاضل (ره)، زنجانى (مدظله العالی): مگر این که در تور ماهیگیر در آب بمیرد که در این صورت خوردنش حلال است.
آیت الله العظمی مرحوم تبریزى (ره): ولى اگر در تور ماهیگیرى در آب بمیرد خوردنش حلال است.

آیت الله العظمی نورى (مدظله العالی): ولى اگر دامى در آب براى صید ماهى نصب کنند و ماهى بعد از اینکه به دام افتاد، در آب در داخل دام بمیرد، حلال بودن آن خالى از قوت نیست هر چند أحوط، ترک خوردن آن است.
[2] آیت الله العظمی سیستانى (مدظله العالی): اگر ماهى‏اى که در اصل خلقتش فلس‏دار باشد هر چند از جهت عارضى فلس از او جدا شده باشد زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد، پاک و خوردن آن حلال است. و چنانچه در آب بمیرد پاک است ولى خوردن آن حرام مى‏باشد، هر چند با وسیله‏اى مانند زهر بمیرد مگر این که در تور ماهیگیر در آب بمیرد که در این صورت خوردنش حلال است و ماهى بى فلس را اگر چه زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد حرام است؛ آیت الله العظمی مکارم (مدظله العالی): ماهى حلال آن ماهى است که فلس داشته باشد، خواه فلس آن کم باشد یا زیاد، کوچک باشد یا درشت؛ حتَّى ماهیانى که فلس آنها سست است و در دام مى‏ریزد، حلال است ولى فلس هاى ذرّه‏بینى و مانند آن، که مردم به آن فلس نمى‏گویند، فایده‏اى ندارد؛ اگر ماهى را زنده از آب بگیرند و بیرون آب جان دهد، پاک و حلال است، حتَّى اگر در دامى که در آب باشد بمیرد، آن نیز حلال است. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏2، ص 591و590، مسأله 2615.