آیا به این طلاها خمس تعلق می گیرد؟

سوال: آیا می توان سال خمسی را از شمسی به قمری و یا بالعکس تغییر داد؟ (تقدم و تأخّر سال خمسی) تقدیم و تأخیر سال خمسی جایز نیست مگر با اجازه ولیّ امر خمس و بعد از حساب مدت گذشته و مشروط است به این که موجب وارد شدن ضرر به صاحبان خمس نشود. (آیة الله خامنه ای(دام ظلّه)

برای آنكه محاسبه خمس ساده باشد فرموده‌اند كسانی كه درآمد تدریجی دارند روزی كه اولین درآمد را پیدا كرده‌اند اول سال خمسی خود قرار دهند و تا سال آینده در همین روز آنچه از مخارج سال خود زیاد داشتند خمس آن را بپردازند این سال را سال خمسی می‌نامند. (توضیح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، ص20، م1766).

چنانچه طلاهای مذکور در حد شأن باشد و استفاده زینتی داشته باشد؛ خمس به آن تعلق نمی‌گیرد.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای(مد ظله العالی):

اگر طلاها جزء موونه در حدّ شأن عرفی شما بوده و از درآمد بین سال خریداری شده خمس ندارد.

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله العالی):

در فرض سوال مشمول خمس نمی‌باشد. ولی چنانچه اضافه بر شأن و نیاز باشد و تا سررسید سال خمسی قابل دریافت نباشد جزو درآمدهای سال وصول قرار می‌گیرد.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):

اگر طلاهای مذکور در سال خرید جهت زینت استفاده شده باشد خمس ندارد.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

چنانچه طلاها زینتی بوده به آنها خمس تعلق نمی‌گیرد.

امام خمینی(ره):

شخصی نمی تواند سال خمسی را تغییر دهد مگر با اجازه ولیّ امر.

آیة الله بهجت(ره):

بله، می توان تغییر داد ولی اگر این تغییر موجب تأخیر سال خمسی شود باید سود فاصله سال اصلی و سال جدید را تخمیس کند و هر وقت حساب خود را تسویه کرد، همان وقت ابتدای سال او می شود.

آیة الله تبریزی(ره):

چنانچه فعلاً سال خمسی شمسی شخص تمام نشده و بخواهد آن را به سال قمری تبدیل کند یا به عکس، می تواند حساب کند و خمس ربح تاکنون را بدهد و از روزی که خمس بعض سال که گذشته محاسبه کرده و پرداخت می کند سال خمسی جدید شروع می شود. والله العالم

آیة الله خامنه ای(دام ظلّه):

تقدیم و تأخیر سال خمسی جایز نیست مگر با اجازه ولیّ امر خمس و بعد از حساب مدت گذشته و مشروط است به این که موجب وارد شدن ضرر به صاحبان خمس نشود.

آیة الله سیستانی(دام ظلّه):

تغییر به زودتر مانعی ندارد.

آیة الله شبیری زنجانی(دام ظلّه):

میزان محاسبه در خمس، سال قمری است و سال شمسی را باید به سال قمری تبدیل کرد و تبدیل سال قمری به شمسی بنابر احتیاط واجب جایز نیست.

آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه):

مانع ندارد ولی باید بنحوی باشد که موجب تضییع خمس نشود.

آیة الله فاضل لنکرانی(ره):

مانعی ندارد.

تذکر: در صورتی که ضرری به اهل خمس وارد نشود تغییر جایز است به این طریق که در اثنای سال، منافع خود را تخمیس کند و پس از گذشت یک سال تمام از تخمیس مذکور به حساب سال خود رسیدگی کند.

آیة الله گلپایگانی(ره):

در مورد تبدیل سال قمری به شمسی، 10 روز تأخیر در سال قمری اشکال ندارد و در زیادتر از ده روز اگر در آخر سال خود، خمس زائد بر موونه را بدهد و مثلاً اگر دو ماه بعد نیز حساب عوائد خود را نموده و خمس زائد بر موونه این مدت را نیز بپردازد می تواند این وقت را اول سال خود قرار دهد.

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):

جلو انداختن حساب سال به هر اندازه هیچ مانعی ندارد ولی تأخیر آن جز با اجازه حاکم شرع جایز نیست.

آیة الله نوری همدانی(دام ظلّه):

می تواند سال خمسی را جلوتر قرار دهد و اگر عقب تر قرار داد باید مدت اضافی را محاسبه نماید و این تأخیر با اجازه فقیه باشد.

آیة الله وحید خراسانی(دام ظلّه):

تغییر سال خمسی از قمری به قمری اشکال ندارد.

تذکر: بنابر احتیاط واجب سال خمسی باید قمری باشد. (بنابراین تغییر سال قمری به شمسی اشکال دارد.)

جواب: ملاك فقها در كمك به آسیب دیدگان فقر آنهاست بنابراین به آسیب دیده كه فقیر نباشد نمی‌توان از خمس و زكات پرداخت نمود. و همه فقها كمك به آسب دیدگان فقیر غیر سید را از زكات جایز می‌دانند و اگر زكات دهنده سید باشد به فقیر هم می‌تواند زكات بپردازد. و نیز سهم سادات از خمس را می‌توان به سادات فقیر آنها داد اما نسبت به سهم امام ـ علیه السّلام ـ نظر فقهاء عظام متفاوت است هر كدام بر حسب تشخیص و مورد بنحو مقتضی اجازه فرموده‌اند. (توضیح المسائل دوازده مرجع، مبحث خمس ـ مصارف خمس).