مبحث 86 طرح صالحین: «تأثیر تحصیلات عالی و اشتغال زنان در زندگی خانوادگی و جامعه»

لازمه تحصیلات، نوعی ممارست ذهنی در فعالیت های فکری و بسط اطلاعات و پویایی اندیشه است و معمولاً قوایی همچون تعمیم ذهنی و استنباط و تحلیل و ترکیب و تفکر منطقی در اثر تحصیلات، بالنده و بارور می شوند. فایده دیگر تحصیلات این است که در ساحت شناخت، راه روشنی فراراه اندیشه قرار می دهد و بر باورهای غلط، خط بطلان کشیده، باورهای صحیح را مصفّاتر و فزاینده تر می نماید و اعتقادات افراطی و تفریطی را تعدیل می کند. در هر حال، تحصیلات مثبت، صرف نظر از اینکه نوع معلومات چیست و یا مربوط به چه رسته ای است، به ذهن و فعالیت های ذهنی و حتی شخصیت، بسط و توسعه می بخشد. ولی با وجود این، رشد همه جانبه شخصیت و تعالی مثبت ادراک و انصاف نه تنها منوط به احراز تحصیلات عالی نیست، بلکه تحصیلات عالی نیز همیشه و همه جا تنها عامل رشد شخصیت و حقیقت و فضیلت نمی باشند، بلکه عامل تهذیب و تزکیه همیشه باید به عامل تعلیم و آموزش منضم شود تا نتیجه های مثبتی به بار آیند. آنچه از مفاهیم دینی مستفاد می گردد این است که تحصیلات عالی بدون عامل تقوا و وجدان اخلاقی، حتی می تواند مخرّب و ویرانگر نیز باشد. در آموزه ها و هنجارهای ارزشی دینی، علم بدون عمل و تعلیم بدون تزکیه مطرود است و از نظر نصوص قرآنی «... واتّقوااللّهَ ویَعلمکُم اللّه»(بقره: 282) و روایی (قال الصادق علیه السلام فی حدیث: «... لیسَ العلمُ التعلّم و انّما هُو نورٌ یقذفه اللّهُ فی قلبِ مَن یریداللّه ان یهدیه»)⁽²⁾ امکان وجود علمی که نه از راه تحصیلات، بلکه از راه تقوا و عمل حاصل می شود، از مسلّمات است. ولی در هر حال، تحصیل و تأثیرات مثبت آن در زمینه های گوناگون شخصیتی و رفتاری قابل انکار نیست.

این مقاله با استدلال های منطقی و عقلی سعی کرده است تا پیش انگاره نقش مثبت تحصیلات در امر تشکیل و تحکیم خانواده را به اثبات برساند و این مطلب را در قالب پیش طرحی برای طرح های میدانی و نظری بعدی، به جامعه اسلامی ارائه دهد.