تاریخچه طنز

کاریکلماتور

“آب به اندازه‌ای گل آلود بود که ماهی، زندگی را تیره و تار می‌دید.” (پرویز شاپور)

کوتاه نوشت؛ یک سری جملات طنز که به صورت مختصر ایجاد می‌شود؛ کلماتی که از شکل طبیعی خود بیرون آمده‌اند؛ می‌تواند طنز و یا جدی باشد؛ اینها تعریفاتی است که از کاریکلماتور بیان می‌شود.

به گزارش شیرین طنز، به نقل از خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه اصفهان، واژه کاریکلماتور، کاریکاتور را در اذهان متواتر می‌کند، کاریکاتور “طرح‌”هایی است که دفرمه شده اما کاریکلماتور “کلمات”ی است که از شکل طبیعی و اصلی خود خارج شده‌اند. به قول احمد شاملو، کاریکلماتور، نوشته‌هایی است که با کلمات بیان می‌شود.

یک کاریکلماتور نویس با بیان اینکه همچنان کاریکلماتور جذاب است گفت: پرویز شاپور، کاریکلماتور را با طنز شروع کرد، اما امروز بیشتر شکل شاعرانه به خود گرفته است. حسن ابراهیمی با بیان اینکه کاریکلماتور در شعرها و نثرهای کلاسیک فارسی نیز وجود داشته است، افزود: حتما پرویز شاپور نیز این نمونه‌ها را دیده بود و به آنها علاقه‌مند شد و سپس آنها را در ظرف و قالبی به نام کاریکلماتور قرار داد.

وی ادامه داد: برخی افراد کاریکلماتور را متن‌های پیامکی می‌دانند و آن را در قالب متن‌های ادبی نمی‌گنجانند، اما به نظر من اگر کاریکلماتور واقعا خوب نوشته شود، می‌تواند به عنوان یک سبک ادبی باشد. ابراهیمی اضافه کرد: در حال حاضر ادبیات به سمتی می‌رود که باید متن‌هایی که ایجاد می‌شود، کوتاه، مختصر و مفید باشد تا بتواند مخاطب را جذب کند. باید بتوان در چند کلمه، یک مفهوم کلی را رساند.

وی خاطر نشان کرد: حتی اگر یک کاریکلماتور شامل دو یا سه کلمه باشد، می‌توان در مورد آن چندین صفحه توضیح ذکر کرد. اما مخاطب به دنبال این است که مفهوم را در کمترین زمان ممکن و با استفاده از کمترین کلمات ممکن دریابد. نویسنده کتاب “پارتی، پله‌های ترقی را برقی می‌کند” با بیان اینکه نویسنده باید وقت مخاطب را نیز در نظر بگیرد، خاطر نشان کرد: مخاطب امروز به دلیل دل مشغولیات خود، نمی‌تواند زیاد برای مطالعه وقت بگذارد و به همین دلیل نویسنده خوش سلیقگی می‌کند و دست به حذف کردن می‌زند و به قول نویسنده‌ها جرات پاره کردن را در خود بالا می‌برد و در نهایت عصاره می‌گیرد.

ابراهیمی تاکید کرد: عصاره و چکیده یک متن بلند را می‌توان با همان کیفیت در یک متن کوتاه مانند کاریکلماتور ایجاد کرد. این شیوه مناسب‌تر است و مخاطب بیشتری را جذب خواهد کرد. البته مفاهیمی نیز وجود دارد که برای بیان آنها نیاز به توضیح بیشتر وجود دارد. وی با بیان اینکه بسیاری از اصحاب رسانه برای جذب مخاطب بیشتر از کاریکلماتور استفاده می‌کنند، تصریح کرد: بسیاری از روزنامه‌ها و مطبوعات برای جذاب کردن یک خبر، تیترهایی را انتخاب می‌کنند که بسیار به کاریکلماتور شباهت دارد.

این کاریکلماتور نویس اظهار کرد: به دلیل اینکه کاریکلماتورهای بسیاری نوشته شده و متاسفانه کاریکلماتور در حال تکراری شدن است. با بررسی روند نوشته‌های کاریکلماتور از تولد تا به امروز به این نتیجه می‌رسیم که یک سری چهارچوب‌های خاصی مانند قفس، آزادی، طبیعت و … بوده و مدام در همین چهارچوب کاریکلماتورها نوشته می‌شود.

ابراهیمی تصریح کرد: باید نویسنده‌های کاریکلماتور به خود جرات دهند که این چهارچوب‌ها را بشکنند و وارد فضای دیگری شوند. نویسنده‌ها نباید به این چهارچوب‌ها بسنده کنند و فضا را برای خود ببندند.

نخستین بار پرویز شاپور، در سال ۱۳۴۷ نام کاریکلماتور را بر نوشته‌های خود که در مجله “خوشه” به سردبیری احمد شاملو چاپ می‌شد، انتخاب کرد.