مبحث هشتاد و پنجم طرح صالحین: "اعتیاد؛ علل و راهکارها"

*عوارض خانوادگی

خانواده اولین کانونی است که از طرف شخص معتاد بی رحمانه مورد هجوم قرار گرفته و از هم متلاشی می شود (شامبیاتی، ‌1385: 152). عوارض خانوادگی اعتیاد ملموس تر در معرض دید افراد قرار می گیرد؛ زیرا اعتیاد از رشد نسبی فرد و خانواده وی در کلیه زمینه ها می کاهد. طبق آمارهای موجود، حدود 30 درصد از علل طلاق ها به مواد مخدر و اعتیاد مربوط می شود. در این گونه خانواده ها جرو بحث و درگیری و نزاع بین زن و شوهر معتاد بسیار فراوان است. عموماً افراد معتاد، خانواده ای متشنج دارند و حتی همسایه های دور نیز از وجود مشکل آن ها آگاه می شوند. هم چنین روابط خانوادگی این افراد با همسایگان و خویشاوندان محدود می شود از جمله عوارض دیگر اعتیاد در خانواده می توان به: غفلت از فرزندان، خشونت در خانواده، افت سطح اجتماعی و اقتصادی خانواده (اکبری، 1385: 247)، افت تحصیلی فرزندان، فرار کودکان و طلاق اشاره کرد (هاشمی، 1383: ‌101). از طرفی‌، اگر یکی از والدین معتاد باشد، ‌این اعتیاد دو نوع تأثیر بر فرزندان می گذارد. 1) تأثیر وراثتی و 2) تأثیر محیطی. در جنبه وراثتی باید گفت فساد جسمی و روانی معتاد از راه وراثت به فرزندان منتقل می شود و زمینه را برای گرفتاری آن ها فراهم می کند. به عنوان مثال، بخشی از نقص عضوهای مادرزادی و عقب ماندگی های ذهنی ناشی از اعتیاد والدین می باشد. هم چنین فرزندان والدین الکلیک اغلب از لحاظ بدنی ضعیف، علیل، ‌گرفتار تصلب شرائین و مغز، ‌گرفتار بلاهت، ‌افسردگی، ‌عدم رشد روانی و حتی دیوانگی، می باشند. علاوه بر این، فرزندان افراد معتاد آن چنان که باید، در برابر بیماری ها تاب مقاومت ندارند و در شرایط مساوی زودتر از دیگران بیمار می شوند. احساس ناامنی ناشی از اعتیاد والدین معتاد نیز باعث دلواپسی و اضطراب کودک می شود تا حدی که او در خانه و مدرسه آرام و قرار ندارد و در ادامه تحصیل با مشکل مواجه می شود. گذشته از این موارد‌، والدین معتاد در زندگی خانوادگی و در حیات اجتماعی هیچ گونه مسئولیتی به عهده نمی گیرند و فرزندان آن ها نیز امکان رشد و تربیت ندارند؛ مگر به میزانی که توسط مادر یا پدر غیر معتاد درباره آن ها اعمال می شود و یا به اندازه ای که خود مدیر شوند و بتوانند اوضاع خویش را سروسامان دهند، ‌از سوی دیگر، در صورتی که در یک خانواده مرد معتاد باشد، رابطه عاطفی او با همسر و فرزندانش به اندازه ای سست می شود که حتی اگر به او خبر بیماری یا در حال مرگ فرزندش را بدهند نگران نمی شود (قائمی، 1381 :255-259). در چنین خانواده ای، زن فرد معتاد علاوه بر مسئولیت خانه داری. مسئولیت تربیت فرزندان، تأمین معاش خانواده، تأمین بهداشت و مسکن و گاهی تأمین نیازهای مواد مصرفی همسر را نیز بر گردن می گیرد و از این جاست که با مشکلات متعدد عاطفی روانی و اجتماعی اقتصادی رو به رو می شود (امین الاسلامی، 1387: 163 و 162). برخی مطالعات نیز نقش اعتیاد شوهر بر سلامت روانی زنان را تأیید کرده اند. به طور مثال، نتایج یک بررسی (1379) در مورد تأثیر اعتیاد شوهر بر وضعیت روانی عاطفی زنان نشان می دهد که فقط 19/7 درصد زنان مورد بررسی از نظر روانی سالم و فاقد علائم افسردگی بوده اند و بقیه به درجات مختلف دارای حالت افسردگی می باشند(امین الاسلامی، 1387، ‌162و 163).