انگیزه ها و حکمت ها در ازدواج رسول خدا (ص)

در تاریخ آمده است که پیامبر (ص) با دختران ابوبکر و عمر ازدواج نموده است در این باره باید به اهداف مقدسی که پیامبر اکرم (ص) از ازدواج هاى خود داشتند برگردیم. یکی از اهداف آن حضرت(ص) جهت سیاسى – تبلیغى بود؛ تا با ازدواج موقعیت خود را به عنوان پیام آور و رسول خدا در بین قبایل مستحکم گرداند و بر نفوذ سیاسى و اجتماعی خود بیفزاید و از این راه براى رشد و گسترش اسلام استفاده نماید.

در راستاى این هدف پیامبر (ص)با زنان زیر ازدواج کردند:

عایشه دختر ابوبکر از قبیله «تیم».

حفصه دختر عمر از قبیله بزرگ «عدى».

ام حبیبه دختر ابوسفیان از قبیله نامدار بنى امیه.

ام سلمه از قبیله بنی مخزوم .

سوده از قبیله بنى اسد.

میمونه از قبیله بنى هلال.

صفیه از یهودیان بنی مصطلق .

ازدواج مهمترین پیوند و میثاق اجتماعى است، به ویژه در آن فرهنگ تأثیر بسیارى از خود به جا می گذارد.

در آن محیطى که جنگ و خونریزى و غارتگرى رواج داشت، بلکه به تعبیر “ابن خلدون” جنگ و خونریزى و غارت گرى جزو خصلت ثانوى آنان شده بود[۱۹]،  بهترین عامل بازدارنده از جنگ ها و عامل وحدت و اُلفت، پیوند زناشویى بود.

از این روی، پیامبر(ص)با قبایل بزرگ قریش، به ویژه با قبایلى که بیش از دیگران با پیامبر (ص)دشمن بودند ، مانند بنى امیه و بنی مصطلق، ازدواج نمود. اما با قبایل انصار که از سوى آنان هیچ خطرى احساس نمی شد و آنان نسبت به پیامبر(ص) دشمنى نداشتند، ازدواج نکرد. گیورگیو، نویسنده مسیحى می‌نویسد: “محمد (ص) ام حبیبه را به ازدواج خود درآورد تا بدین ترتیب داماد ابوسفیان شود و از دشمنى قریش نسبت به خود بکاهد. در نتیجه پیامبر با خاندان بنی امیه و هند زن ابوسفیان و سایر دشمنان خونین خود خویشاوند شد و ام حبیبه عامل بسیار مؤثرى براى تبلیغ اسلام در خانواده هاى مکه شد”.[۲۰]

آنها به همین مقدار خوشحال بودند و مباهات مى کردند که زنى از قبیله آنان به نام همسر پیامبر (ص) نامیده شده ، و این افتخار براى آنها حاصل گشته است، و به این ترتیب رابطه و پیوند اجتماعى آنها با پیامبر (ص) محکم تر، و در دفاع از او مصمم تر مى شدند.

ام سلمه از طایفه بنى مخزوم – طایفه ابوجهل و خالد بن ولید – بود، وقتى که رسول خدا (ص) وى را به همسرى خویش درآورد، خالد بن ولید موضع گیرى شدید خود را در برابر مسلمانان مورد تجدید نظر قرار داده و پس از مدتى نه چندان طولانى اسلام آورد.

پس از ازدواج رسول خدا (ص) با جویریه و صفیه هیچ گونه تحرکى را از سوى بنى نضیر و بنى مصطلق در برابر آن حضرت مشاهده نمى کنیم. از سوى دیگر، مشاهده مى کنیم که جویریه از جهت برکت آفرینى براى قوم و قبیله اش یک زن نمونه شناخته مى شود، و صحابه رسول خدا (ص) یک صد خانوار از اسیران قوم و قبیله وى را به خاطر ازدواج پیامبر(ص) با او آزاد مى کنند و مى گویند: اینان خویشاوندان رسول خدا هستند! و پر واضح است که چنین منت گذارى بر یک طائفه و قبیله از سوى مسلمانان چه تأثیر به سزایى در عمق جان آنان داشته است.

بنابراین اگر ازدواج پیامبر با دختر کسی را بخواهیم دلیل بر بزرگی شخصیت آن فرد بدانیم باید بگوییم ابوسفیان نیز از افراد مورد علاقه پیامبر بوده است در حالی که کینه و عناد و دشمنی او و همسرش (هند) نسبت به اسلام و شخص پیامبر غیر قابل انکار است.

حرمت ازدواج با زنان پیامبر

خداوند در آیۀ ۶ از سورۀ احزاب می فرماید:” پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او مادران آنها )مؤمنان‏( محسوب مى‏شوند.” بر طبق این آیه، همسران وی در حکم مادران مؤمنان هستند و طبیعی است که ازدواج مؤمنان با مادرشان جایز نمی باشد.[۲۱] اما از جایی که اصطلاح ” ام المؤمنین ” توسط خود قرآن برای همسران پیامبر، ایجاد شده است، باید محدودۀ احکام تابع آن نیز توسط شارع مقدس تبیین شود. به همین خاطر؛ خداوند در آیۀ ۵۳ از سورۀ احزاب در ضمن بیان ادب برخورد با پیامبر(ص) می فرماید:” ….امّا خداوند از (بیان) حق شرم ندارد! و هنگامى که چیزى از وسایل زندگى را (بعنوان عاریت) از آنان )همسران پیامبر( مى‏خواهید از پشت پرده بخواهید این کار براى پاکى دلهاى شما و آنها بهتر است! و شما حق ندارید رسول خدا را آزار دهید، و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسرى خود درآورید که این کار نزد خدا بزرگ است.!”

برطبق صریح این آیه، ازدواج با همسران پیامبر، بعد از وفات ایشان جایز نمی باشد. علت این حکم را در چند مطلب می توان یافت:

۱٫ اگر این مساله مجاز بود جمعى به عنوان اینکه همسر پیامبر (ص) را بعد از او در اختیار خود گرفته‏اند ممکن بود این کار را وسیله سوء استفاده قرار دهند، و به این بهانه موقعیت اجتماعى براى خویش دست و پا کنند، و یا به عنوان اینکه آگاهى خاص از درون خانه پیامبر (ص) و تعلیمات و مکتب او دارند به تحریف اسلام پردازند، و یا منافقین مطالبى را از این طریق در میان مردم نشر دهند که مخالف مقام پیامبر باشد. خداوندى که بر اسرار نهان و آشکار آگاه است براى بر هم زدن این توطئه زشت یک حکم قاطع صادر فرمود و جلو این امور را به کلى گرفت، و براى تحکیم پایه‏هاى آن به همسران پیامبر (ص) لقب ام المؤمنین داد تا بدانند ازدواج با آنها همچون ازدواج با مادر خویش است! با توجه به آنچه گفته شد روشن مى‏شود که چرا همسران پیامبر )ص( لازم بود از این محرومیت استقبال کنند؟

به عقیدۀ استاد مطهری؛ سرّ ممنوعیت ازدواج زنان پیامبر (ص) با اشخاص دیگر، این است که همسر بعدی از شهرت و احترام آن زن – که در میان مسلمان دارای احترام خاصی بود – سوء استفاده نکند و احیانا آن زنان ابزار عناصر خودخواه و ماجراجو در مسائل سیاسی و اجتماعی واقع نشوند.[۲۲]

۲٫ احترام نهادن به شخصیت خود پیامبر اکرم (ص) است. چنان که از شأن نزول آیه استفاده می شود تعدادی از مخالفان، به عنوان انتقام جویی و توهین به ساحت مقدس پیامبر (ص)، قصد داشتند بعد از رحلت آن حضرت با همسرانش ازدواج کنند.

۳٫ به جهت احترام نهادن به زنان پیامبر (ص) است. از آن جا که آنان همسران رسول خدا (ص) و به او منسوب بوده و در بین مسلمانان از احترام خاصی برخوردار بودند. بدیهی است که با دیگر زنان هم نوع خود فرق داشتند، چنان که قرآن کریم فرموده است.[۲۳]