مبحث 81 طرح صالحین: «میلاد با سعادت حضرت محمد(ص) و امام جعفر صادق(ع) و هفته وحدت»

مراتب اسلام بر اساس آنچه قبلا درباره اسلام گفتیم، می توان گفت اسلام یعنی پذیرش کامل و رام بودن انسان در برابر هر سرنوشتی که خداوند – چه تکویناً (قضا و قدر )و چه تشریعاً (اوامر و نواهی) – برای انسان قرار داده است. به همین سبب، مراتب اسلام نسبت به مسلمانان مختلف است: مرتبه اول از اسلام پذیرفتن ظواهر فرمانهای الهی و شهادت زبانی است، چه موافق قلبش باشد چه نباشد. قرآن در این باره می فرماید:« قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَلَکِن قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمَانُ فِی قُلُوبِکُمْ.»1 درمقابل این مرتبه از اسلام، اولین مرتبه ایمان قرار دارد؛ وآن عبارت است از اذعان و باور قلبی به مضمون اجمالی شهادتین، یعنی به بیشتر فرمانهای الهی ________________________ 1)حجرات:14 عمل کند. مرتبه دوم از اسلام، که لازمه همان مرتبه اول یعنی ایمان قلبی است، انقیاد در برابر اعتقادات حق و اعمال صالح است؛ گر چه در برخی موارد صاحب این مرتبه از آنها تخطی کند و مرتکب بعضی از گناهان شود.قرآن می فرماید:« الَّذِینَ آمَنُوا بِآیَاتِنَا وَکَانُوا مُسْلِمِینَ.»1و یا فرموده است:« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فِی السِّلْمِ کَآفَّةً.»2 پس بر اساس این آیه یک مرتبه از اسلام هست که بعد از ایمان پیدا می شود.البته این اسلام غیر از اسلام مرتبه اول است که قبل از ایمان بود.در مقابل مرتبه دوم اسلام، مرتبه دوم از ایمان است که عبارت است از اعتقاد تفصیلی به حقایق دینی . در این باره قرآن می فرماید:« إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ.» 3 مرتبه سوم از اسلام ادامه و لازمه همان مرتبه دوم ایمان است؛ زیرا وقتی نفس آدمی با این ایمان انس گرفت، کم کم همه قوای حیوانی و هوسهای دنیایی رام انسان می شود. اینجاست که آدمی آنچنان خدا را بندگی می کند که گویی او را می بیند و سراپای وجودش تسلیم خدا می شود.خدای تعالی می فرماید:« فَلاَ وَرَبِّکَ لاَ یُؤْمِنُونَ حَتَّىَ یُحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لاَ یَجِدُواْ فِی أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَیْتَ وَیُسَلِّمُواْ تَسْلِیمًا.» این اسلام در مرتبه سوم است که در مقابلش ایمان مرتبه سوم قرار دارد.آن ایمانی که آیات« قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ...» 5 به آن اشاره دارد.مرتبه چهارم از اسلام ادامه و لازمه همان مرحله سوم از ایمان است. انسانی که به مرحله سوم از ایمان رسید حالش در برابر پروردگارش حال عبد مملوک است در برابر مولای مالکش؛ یعنی دائما مشغول ادای وظیفه عبودیت است، آن هم به طور شایسته؛ و عبودیت شایسته همان تسلیم صِرف بودن در برابر اراده مولی است:« إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ 6 ویا رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّکَ 7»؛ ودر برابر مرحله چهارم اسلام، مرتبه چهارم ایمان است؛ وآن وقتی است که این حالت عبودیت تمامی وجود آدمی رافرابگیرد.قرآن می فرماید:« أَلا إِنَّ أَوْلِیَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ الَّذِینَ آمَنُواْ وَکَانُواْ یَتَّقُونَ .» 8 _________________________ 1)زخرف:69 2)بقره:208 3)حجرات:15 4)نساء:65 5)مؤمنون:1 به بعد 6)بقره:131 7)بقره:128