زندگینامه

( امام حسن (ع) در زمان خلفاي سه گانه )

جامعه اسلامی پس از رحلت رسول اکرم (ص) دچار اختلاف و دو دستگی شد . گروهی از مسلمانان بدون توجه به سفارش های پیامبر (ص) در مورد جانشین پس از خود ، خلافت اسلامی را از مسیر اصلی اش منحرف کردند . مظلومیت خاندان رسول خدا (ص) از همان دوران شروع شد و هر روز مصیبتی جدید بر آنان وارد می آمد . تحمل این همه مظلومیت و مصیبت برای کودک خردسالی چون امام حسن (ع) که هفت سال و اندی از عمر خود را با آن همه عزت و احترام در محضر رسول خدا (ص) سپری کرده بود ، بسیار مشکل می نمایاند .

رحلت پیامبر (ص) ، مظلومیت و خانه نشینی پدر ، مصیبت ها و رنج های وارده بر مادر ، محروم شدن از فدک و ... همه از مسایلی بود که روح لطیف این طفل خردسال را آزرده می ساخت ؛ ولی به پیروی از پدر بزرگوارش چاره ای جز صبر و بردباری نداشت ؛ چنانچه امیرالمومنین (ع) پس از این ایام فرمودند : « فَرَاَیتُ اَنَّ الصَّبرَ عَلی هَاتَا اَحجی » [ نهج البلاغه ، ترجمه محمد دشتی ؛ خطبه 3 ] ( خویشتن داری را در این امر عاقلانه تر دیدم . ) این کودک تنها در مواقعی که اظهار نظرهایش را در مسایل سیاسی لازم و به مصلحت اسلام می دید ، از ابرازش دریغ نمی ورزید . در ادامه به نمونه هایی از این سخنان اشاره می شود .

روزی ابوبکر بر منبر پیامبر (ص) خطبه می خواند . امام حسن (ع) که در آن زمان حدود هشت سال سن داشت به مسجد آمد و با مخاطب قرار دادن غاصب خلافت ، با لحنی کودکانه ولی پر معنی و جسورانه فرمود : « فرود آی ... فرود آی از منبر پدرم و به سوی منبر پدرت برو » [ مناقب آل ابی طالب ، ابن شهر آشوب ؛ ج 4 ص 4 ] ابوبکر در پاسخ فرزند رسول خدا (ص) گفت : « راست گفتی ، به خدا سوگند منبر از پدر توست نه از پدر من » [ همان ] امام حسن (ع) با این حرکت ، شخصیت بالای فرزندان پیامبر (ص) را به نمایش گذاشت و با اعلام پشتیبانی از امام زمانش ، امیرالمومنین (ع) ، خود را در زمره یاران واقعی پیامبر (ص) قرار داد و مخالفت خود را با خلافت ابوبکر بن ابی قحافه ابراز کرد .

از دیگر اعمال سیاسی امام حسن (ع) در زمان ابوبکر ، شهادت در مورد فدک بود . حضرت زهرا (س) پس از ضبط و مصادره فدک توسط حکومت وقت ، برای باز پس گرفتن آن اقدام نمود ؛ چرا که فدک ملک شخصی او بود که پدر بزرگوارش در زمان حیات به وی بخشیده بود . ابوبکر برای اثبات ادعای دختر پیامبر (ص) شاهد خواست . حضرت زهرا (س) علی (ع) ، حسنین (ع) و ام ایمن را معرفی نمود . ابوبکر شهادت آنان را نپذیرفت و فدک را جزئی از اموال حکومتی اعلام کرد . [ بحار الانوار ، مجلسی ؛ ج 8 صص 110 تا 116 ]

در این ماجرا ، معرفی حسنین (ع) به عنوان شاهد با آنکه بیش از هفت سال سن نداشتند ، علاوه بر آن که بیانگر شخصیت و موقعیت اجتماعی آن دو بزرگوار است ، در امتداد همان مواضعی بود که رسول خدا (ص) در رابطه با آن دو اتخاذ کرده و آنها را به عنوان پیشوا و رهبران آینده امت اسلامی معرفی می نمود .

امام حسن (ع) در دوران خلفای سه گانه در حوادث دیگری نیز دخیل بود ؛ از جمله این که ایشان همراه پدر بزرگوار و برادر ارجمندش امام حسین (ع) و چند تن دیگر در بدرقه ابوذر به تبعیدگاه ، علی رغم مخالفت خلیفه وقت ( عثمان ) ، شرکت کرد [ شرح نهج البلاغه ، ابن ابی الحدید ، ج 2 ص 375 – زندگانی حسن بن علی (ع) ، باقر شریف القرشی ، ج 1 ص 285 ] و با این عمل ، رأی بر حقانیت ابوذر و عدم صلاحیت عثمان نهاد و ثابت کرد در هر شرایطی پیرو جانشین بر حق پیامبر (ص) می باشد .