اگر برنامه نویس وب هستید، لابد خبر دارید که این روزها همه درباره Ajax صحبت می کنند. بعضی معتقدند Ajax یکی از ارکان فنی موج جدیدی است که به Web 2.0 معروف شده است. بعضی از سایت های بزرگ مانند یاهو و گوگل هم اکنون Ajax را به خدمت گرفته اند، انجمن ها و تریبون های آنلاین مملو از مقالات و اظهارنظرهای مربوط بهAjax است و همزمان تلاش های وسیعی در جریان است تا این فناوری جدید همچنان به صورت اپن سورس باقی بماند و انحصاری نشود.
Ajax چیست؟
واژه Ajax با تلفظ <ای جکس> یا <ای ژاکس> سرنام عبارت Asynchronous JavaScript and XML و به معنی <ترکیب نامتقارن جاوا اسکریپت و>XML است. ماهیت صفحات وب و پروتکل HTTP به گونه ای است که به طور معمول وقتی درحال وب گردی هستیم، به ازای هر کنش و واکنش میان ما و سایتی که در حال کار با آن هستیم، کل یک صفحه وب از نو بارگذاری و تازه سازی (refresh) می شود.
ای جکس فناوری جدیدی است که تغییر محسوسی را در این سناریو به وجود می آورد؛ به این ترتیب که به جای بارگذاری مجدد کل صفحه، فقط قسمتی تغییر می کند که قرار است اطلاعات جدید را به نمایش درآورد و کلیه عملیات ارسال اطلاعات و دریافت نتایج در پشت صحنه انجام می شود. در نتیجه هیچ گاه صفحه سفید و خالی وب در فواصل کنش و واکنش های هنگام کار با مرورگر دیده نمی شود و احساسی مشابه تجربه کار با یک نرم افزار دسکتاپ به کاربر دست می دهد.
جادوی ای جاکس چیزی نیست جز یک فکر بکر و آن هم ترکیب کردن جاوا اسکریپت و XML در قالب یک موجود نرم افزاری جدید.
اصطلاح Ajax را اولین بار کارشناسی از شرکت Adaptive Path به نام جسی جیمزگرت در مقاله ای با عنوان <ای جکس؛ رهیافت جدیدی در برنامه های تحت وب> مطرح کرد و خیلی سریع مورد استقبال گسترده برنامه نویسان وب در سراسر جهان قرارگرفت. اعتقاد عمومی این است که تاریخچه به کارگیری تکنیک مذکور به پیدایش نرم افزار Outlook WebAccess و استفاده از فرمان XMLHttpRequest که مایکروسافت ابداع کرده و در نرم افزار اینترنت اکسپلور به کار رفته است، برمی گردد. اما امروزه اغلب مرورگرهای مهم و شناخته شده (از جمله فایرفاکس) از آن پشتیبانی می کنند و دیگر یک فناوری محدود به اینترنت اکسپلورر نیست.
چرا Ajax این قدر اهمیت دارد؟
فناوری ای جکس جدید است و شگفت انگیز به نظر می رسد. ولی در حقیقت کل این شعبده بر اساس فناوری هایی بنا شده است که هم اکنون موجودند: جاوا اسکریپت و XML. هر دوی این فناوری ها تا حد زیادی باز هستند و منحصر به شرکت خاصی نیستند. به همین دلیل این روزها تمام محافل دنیای برنامه نویسی مملو از مقالات و تحلیل هایی درباره Ajax است. به عنوان نمونه می توانید صفحه نخست سایت موسوم به <کانال شبکه برنامه نویسان سان> را بازکنید.
بیشتر این صفحه (در زمان نگارش این یادداشت) به مقالات و مطالب متنوعی درباره Ajax اختصاص یافته است. مجلات برنامه نویسی نیز مقالات متعددی در این زمینه منتشر کرده اند و سایت های معروفی مانند O' Reilly و xml.com نیز در این باره مطلب دارند.
بنابراین ظرفیت بالایی برای تبدیل ای جکس به یک استاندارد جهانی وجود دارد. از این رو قرار است در تاریخ سیزدهم مارس سمینار مهمی در زمینه Ajax برگزار شود. اگر همین الان به سایت ajaxseminar.com مراجعه کنید، متوجه می شوید که علاوه بر طراح این تکنیک، چندین برنامه نویس شاخص از شرکت های بزرگی همچون یاهو در آن شرکت خواهند داشت.
این فناوری از یک جنبه دیگر نیز اهمیت دارد. به دلیل عدم نیاز به بارگذاری مجدد کل یک صفحه وب، مقدار داده هایی که لازم است برای تکمیل یک Interaction میان کاربر و سایت مبادله شود، به شدت کاهش می یابد و این به معنی افزایش محسوس سرعت نرم افزارهای تحت وب، سهولت به کارگیری اینترفیس های مبتنی بر ای جکس و کاربرپسندترشدن آن ها می شود. به همین دلیل این روزها اکثر پورتال های بزرگ (مانند یاهو) مشغول طراحی اینترفیس های مبتنی بر Ajax هستند.
با این همه مزایای ای جکس به همین موارد ختم نمی شود. تصور کنید وقتی در طول شبانه روز میلیاردها بار فرآیند بارگذاری مجدد صفحات وب تعاملی در شبکه اینترنت تکرار می شود، استفاده از ای جکس چگونه موجب آزاد شدن پهنای باند اینترنت و در نتیجه میلیاردها دلار صرفه جویی اقتصادی در این زمینه می شود و این به نوبه خود انقلابی در عرصه وب و فضای سایبر به شمار می رود. این تحول در شرایطی اتفاق می افتد که همزمان فناوری های اینترنت پرسرعت همچون ADSL به شدت در حال رشد هستند.
حال تصور کنید اگر فناوری ای جکس در مقیاس گسترده ای مورد استفاده نرم افزارهای تحت وب قرارگیرد. آنگاه افزایش سرعت کار با اینترنت چند برابر خواهد شد. چنین تحولی می تواند اینترنت را به کامپیوتر دوم کاربران تبدیل کند. به گونه ای که برای آن ها اجرای یک نرم افزار از روی وب تفاوت محسوسی با اجرای آن از روی کامپیوتر دسکتاپ نداشته باشد. در این صورت ممکن است واقعا بخش مهمی از توان پردازشی نرم افزارها، چه از نوع دسکتاپ و چه از نوع تحت وب به سیستم های موسوم به Web Service واگذار شود. از این رو کسانی که مبتکر و مشوق ایده وب سرویس بوده اند، این روزها انگیزه تازه ای برای سرعت بخشیدن به این فناوری پیدا کرده اند و تلاش می کنند دو فناوری ای جکس و وب سرویس را به یکدیگر پیوند دهند و راهکارهای تازه ای بیافرینند.
کدام سایت ها از ای جکس استفاده کرده اند؟
دنیای برنامه نویسی وب هنوز درگیر هیجانات مربوط به آشنایی با این پدیده است و در حال بررسی مشکلات تکنیکی و هضم و جذب آن در بافت برنامه های تحت وب می باشد. به همین دلیل میزان استفاده عملی از آن چندان گسترده نیست. اما چون کارایی ای جکس دیگر برای همه ثابت شده است، حرکت های بزرگی در سراسر اینترنت به سمت استفاده از این فناوری در جریان است. از جمله اینترفیس نسخه دوم Yahoo Mail که به نسخه بتا معروف است و فعلا در دسترس کاربران سرویس غیر رایگان یاهو قراردارد، از همین فناوری استفاده می کند که به زودی اینترفیس جدید در دسترس عموم قرار می گیرد. سرویس Gmail و Google Map نیز از این فناوری استفاده می کنند
