1- امام صادق (ع) فرمود: دوستى داراى شرايطى است، كسى كه تمام يا بعضى از اين شرايط را رعايت كند مىتوان او را دوست دانست، و كسى كه اين شرايط در او نباشد نمىتوان او را دوست به حساب آورد. آن شرايط عبارتند از:
1- باطن و ظاهرش يكى باشد. 2- عزت تو را عزت خود و عيب تو را عيب خويش بداند. 3- اگر به مقام يا مالى رسيد تغييرى در او ايجاد نشود. 4- قدرت و توانايى او تو را از رسيدن به چيزى باز ندارد. 5- كسى داراى اين خصلتهاست كه در موقع گرفتارى تو را رها نكند.
2- سيّد رضى در (نهج البلاغه) از حضرت على (ع) نقل مىكند كه آن حضرت فرمود: دوست حقيقى آن است كه برادرش را در سه موضع حفظ كند: در گرفتارى، در غياب، و در مرگش.
14- باب استحباب كمك و يارى دادن دوستان به يك ديگر
1- وصّافى گويد: امام محمّد باقر (ع) به من فرمود: آيا مىشناسى كسى را كه لباسى نداشته باشد و برادرش لباس خود را به او ببخشد يا لباسى كه اضافه دارد موقتا به او بدهد تا وقتى كه لباسى براى خويش تهيّه كند؟ عرض كردم خير، امام به عنوان تأسف دست بر زانويش زد و فرمود: چنين كسانى برادر نيستند.
2- اسحاق بن عمّار گويد: نزد امام صادق (ع) بودم، سخن از كمك برادران و وظايف آنها نسبت به يك ديگر به ميان آمد. امام مطلبى فرمود كه من تعجب كردم. امام فرمود: زمانى كه قائم ما ظهور كند بر مؤمنين واجب است كه نياز برادرانشان را برطرف كنند و در شادى آنها بكوشند.
3- خلّاد سندى (در حديث مرفوعهاى) گويد: مردى دير به خدمت پيامبر (ص) رسيد، پيامبر به او فرمود: چه باعث شده است كه تو را كم ملاقات مىكنم؟
پاسخ داد: اى رسول خدا برهنگى مانع آمدنم بود، پيامبر فرمود: آيا همسايهات دو جامه نداشت كه يكى را به تو عاريه دهد؟ پاسخ داد چرا [ داشت. ] حضرت فرمود: او برادر تو نيست.
4- امام صادق (ع) فرمود: از آنچه به دست مىآورى به برادرانت بده، زيرا خداوند مىفرمايد: «نيكيها بديها را از بين مىبرند» .
5- ابن اعين گويد: از امام صادق (ع) در باره حقّ مسلمان نسبت به برادر مسلمانش سؤال كردم، امام پاسخ نداد، چون خواستم با حضرت خداحافظى كنم عرض كردم: به من پاسخ نداديد، فرمود: اگر پاسخ بدهم (و شما بدان عمل نكنيد) مىترسم كافر شويد، مسلما از مهمترين چيزهايى كه خدا بر بندگانش واجب كرده سه چيز است: 1- رعايت عدالت در باره ديگران و آنچه را براى خود نمىپسندد براى برادر مؤمنش نيز روا ندارد. 2- كمك مالى به برادران مؤمن براى خدا. 3- به ياد خدا بودن در هر حال و ياد خدا تنها به گفتن «سبحان اللّه و الحمد للّه» نيست، بلكه عبارت است از ترك آنچه خدا حرام كرده است.
15- باب كراهت دوستى با بد كار و نادان و دروغگو
1- امام صادق (ع) فرمود: امير المؤمنين (ع) وقتى به منبر مىرفت مىفرمود:
شايسته است مسلمان از دوستى با سه گروه اجتناب كند: از بىحياى تبهكار، نادان، و دروغگو. امّا بىحياى تبهكار كارش را برايت خوب جلوه مىدهد و دوست دارد تو مانند او باشى، و در امر دين و آخرت به تو كمك نمىكند، و نزديك شدن به او ستم و باعث سختدلى، و رفت و آمد با او براى تو مايه بىآبرويى است.
امّا نادان، اميد خيرى از او برايت نيست و ضررى از تو دفع نمىكند اگر چه خودش را به زحمت افكند، و چه بسا كه بخواهد به تو سود برساند ولى زيان مىرساند، پس مرگ او بهتر از زندگى، و سكوت او بهتر از سخن گفتنش، و دورى او بهتر از نزديك بودن اوست.
امّا دروغگو، زندگى تو با او گوارا نيست، زيرا خبرى را از تو براى ديگران و از ديگران براى تو نقل مىكند، و هر گاه خبرى به پايان رسيد خبر ديگرى پيش مىكشد كه وانمود كند راست مىگويد در صورتى كه راست نمىگويد، و با ايجاد عداوت بين مردم تفرقه مىاندازد و بذر كينه در دلها مىكارد، پس از خدا بترسيد و در باره خود بينديشيد.
2- كلينى (در كافى) از امام صادق (ع) نقل كرده است كه:
امير المؤمنين (ع) فرمود: شايسته نيست كه مسلمان با بد كار دوست شود زيرا او كارش را نيكو جلوه مىدهد و دوست دارد ديگران مانند او باشند، دوستش را در امر دنيا و آخرت كمك نمىكند و رفت و آمد با او باعث بىآبرويى و خوارى است.
3- امام صادق (ع) فرموده: براى مسلمان شايسته نيست كه با بد كار، و نادان و دروغگو دوست شود.
4- زرارة گويد: امام صادق (ع) فرمود: از دوستى با نادان بپرهيز، زيرا هر چه از جانب او شاد باشى او به بدى رساندن به تو نزديكتر است. (هر چه به دوستى او خوشحالتر باشى، خطر زيان رساندن او به واسطه حماقتش به تو نزديكتر مىباشد).
5- امام صادق (ع) فرمود: حضرت علىّ (ع) بالاى منبر مىفرمود: براى مسلمان شايسته است كه از دوستى با دروغگو دورى جويد، زيرا خبرى از تو براى ديگران، و از ديگران براى تو نقل مىكند زندگى را بر تو تلخ و ناگوار مىسازد، هر گاه خبرى كسب كند آن را به خبر ديگرى پيوند مىدهد تا ثابت كند راست مىگويد در صورتى كه راست نمىگويد، پس خبرها را از گروهى براى گروهى ديگر نقل مىكند تا بين آنها دشمنى ايجاد كند و بذر كينه در دلها بكارد.
