وضوی ترتیبی

کیفیت وضوی ترتیبی

1- اگر وضو خلاف اين ترتيب گرفته شود باطل است.

2-  امام خمینی ، فاضل لنکرانی ، وحید خراسانی : بنا بر احتياط واجب

سيستاني: بنا بر احتياط لازم

3-  امام خمینی ، اراكي، فاضل لنکرانی : شستن دست راست و سپس دست چپ؛ ازمرافق به طرف سر انگشتان.

حدود شستشوی صورت و دستها

1-  جايي كه موي سر بيرون مي آيد.

2- بهجت: يعني انگشت مياني كه ُوسطي و انگشت بزرگ كه ابهام است.

3-  بهجت: به طوري كه دستها كاملا شسته شود.

نکات شستن صورت و دستها

1-  بهجت: اگر از پايين به بالا بشويد و به همان  شستن اكتفا كند، بلكه مطلقا در بعضي موارد، وضو باطل است.و احيتاط واجب آن است كه د رهر عضو، ابتدا قسمتهاي بالاتر و سپس قسمتهاي پايين تررا بشويد و رعايت ترتيب عرفي كافي است.

2- سيستاني: اگر انسان يقين نكند كه اين مقدار كاملا شسته شده بايد براي اين كه يقين كند، كمي اطراف آن را هم بشويد.

شبیری زنجانی :اين مورد را در رساله خود نياورده اند.

3-  سيستاني: اگر انسان يقين نكند كه آرنج را كاملا شسته شده، بايد براي آن كه يقين كند، مقداري بالاتر از آرنج را هم بشويد.

شبیری زنجانی :اين مورد را در رساله خود نياورده اند.

نکات شستن صورت (1)

1- خوئي، تبريزي، سيستاني، وحيد: اگر صورت يا دست كسي كوچكتر يا بزرگتر از متعارف مردم باشد

فاضل لنکرانی : اگر صورت يا دست كسي كوچكتر يا بزرگتراز حد معمول باشد

شبیری زنجانی : اگر نسبت صورت و دست كسي كوچك تر يا بزرگتر از نسبت صورت و دست متعارف مردم باشد.

2-  امام خمینی ، خوئي، تبريزي، فاضل لنکرانی ، وحید خراسانی ، سيستاني، نوري، مظاهري: و اگر دست و صورتش هر دو بر خلاف معمول باشد ولي با هم متناسب باشند، لازم نيست ملاحظه معمول را بكند بلكه به دستوري كه در مسأله پيش گفته شد وضو بگيرد.

مکارم شیرازی : هر گاه انگشتانش بيش از حد معمول بزرگ يا كوچك باشد اعتباري به آن نيست، بلكه بايد ببيند افراد معمولي چه اندازه از صورت خو د را مي شويند، او هم همان مقدار را بشويد.

بهجت: ميزان در رستنگاه مو و در انگشتان، افراد مستوي الخلقه و عادي مي باشد، پس كساني كه رستنگاه مو يا انگشتان آنها غير عادي است، در مقدار شستن، افراد عادي را ميزان قرار دهند.

سبحاني: اين مورد را در رساله خود نياورده اند.

3- مکارم شیرازی : كسي كه رستنگاه موي او بسيار بالا يا بسيار پايين است مطابق افراد معمو لي صورت خود را مي شويد.

بهجت: ميزان در رستنگاه مو، افراد عادي مي باشد، پس كساني كه رستنگاه موي آنها غير عادي است، در مقدار شستن، افراد عادي را ميزان قراردهند .

 وحید خراسانی  و سبحاني اين مسأله را در رساله خو د نياورده اند.

4- بهجت: يا وقت شستن آنها

5- مکارم شیرازی : صورت و دستها را بايد آنچنان شست كه آب به پوست بدن برسد، و اگر موانعي وجود دارد بايد برطرف كند، حتي اگر احتمال مانع مي دهد بايد وارسي نمايد.

6-  مکارم شیرازی : [مانند] كساني كه محاسن دارن .

7- بهجت: بنا براحوط علاوه بر شستن ظاهر موها.

8- و اگر پيدا نباشد شستن [ظاهر] مو كافي است و رساندن آب به زير آن لازم نيست.

سبحاني اين مورد را در رساله خود نياورده اند.

9- فاضل لنکرانی : بايد احتياطا مو را بشويد

وحید خراسانی ، شبیری زنجانی ، مظاهري: بايد مو را بشويد .

10- سبحاني: اين مورد را در رساله خود نياورده اند.

نکات شستن صورت (2)

1- مانند داخل بيني، مقداري از لب و چشم و...

2- شبیری زنجانی : و شستن ظاهر بيني و مقداري از لب و چشم كه در وقت بستن ديده مي شود لازم است.

3- فاضل لنکرانی : براي آن كه يقين كند همه جاهايي كه بايد شسته شود شسته شده، مقداري از آنها راهم بشويد.

امام خمینی ، اراكي، بهجت، نوري، مظاهري: و كسي كه نمي دانسته بايد به اين مقدار را بشويد، اگر نداند در وضوهائي كه گرفته اين مقدار را شسته يانه، نمازهايي كه خوانده صحيح است.

گلپايگاني، صافي: و كسي كه نمي دانسته بايد اين مقدار را بشويد، اگر بداند در وضوهايي كه گرفته مقدار واجب را شسته، نماز هايي كه خوانده صحيح است.

خوئي، تبريزي: و كسي كه نمي دانسته بايد اين مقدار را بشويد، اگر نداند در وضوهايي كه گرفته مقدار واجب را شسته يا نه، نمازي را كه با آن وضوخوانده و وقتش باقي است با وضوي جديد اعاده نمايد و قضاي نمازهايي كه وقتش گذشته واجب نيست.

سيستاني: ولي انسان اگر يقين نكند كه از جاهايي كه بايد شسته شود چيزي باقي نمانده واجب است براي آنكه يقين كند، مقداري از آنها را هم بشويد و كسي كه اين امر را نمي دانسته، اگر نداند در وضويي كه گرفته مقدار لازم را شسته است يا نه، نمازهايي را كه با آن وضو خوانده صحيح است و لازم نيست براي نماز بعدي دوباره وضو بگيرد.

شبیری زنجانی : و كسي كه نمي دانسته بايد اين مقدار را بشويد، اگر نداند در وضوهايي كه گرفته اين مقدار را شسته يا نه، نمازي راكه با آن وضو خوانده و وقتش باقي است، با وضوي جديد اعاده نمايد و بنا براحتياط نمازهايي كه وقتش گذشته را نيز قضا كند.

وحید خراسانی : و كسي كه نمي دانسته بايد اين مقداري را بشويد كه يقين به تحقق واجب پيدا شود، اگر نداند در وضوهايي كه گرفته آن مقدار را شسته يا نه، نمازي را كه با آن وضو خوانده است و وقتش باقي است با وضوي جديد اعاده نمايد، و نمازهايي كه وقتش گذشته قضا كند.      

مکارم شیرازی  و سبحاني اين مسأله را در رساله خود نياورده اند.

4- مکارم شیرازی : چنانچه تري دست بقدري باشد كه به آن شستن گفته شود كافي است.

سيستاني: چنانچه تري دست بقدري باشد كه با كشيدن دست، آب آنها را فرا گيرد كافي است و لازم نيست كه بر آنها جاري شود.

بهجت: بايد بنا براحتياط تري دست به قدري باشد كه بواسطه كشيدن دست، كمي آب بر آنها جاري شود.

5-  شبیری زنجانی : در موقع [شستن دستها براي] وضو نبايد به آن اكتفا كند و لازم است دوباره تا سر انگشتان را بشويد.

6- مکارم شیرازی : معمولا پيش از شستن صورت، دستها را تا مچ مي شويند، ولي اين، براي وضو كافي نيست، بايد بعد از شستن صورت در موقعي كه دست راست و چپ را مي شويد تمام دست را بشويد و اگر فقط تا مچ را بشويد وضوي او باطل است.

حکم چندمرتبه شستن صورت و دستها

 1-  خوئي، اراكي، گلپايگاني، تبريزي، بهجت، وحید خراسانی ، سيستاني، صافي: مرتبه دوم مستحب (تبريزي: بنا بر مشهور)

مکارم شیرازی : احتياط واجب، ترك مرتبه دوم است.

2- امام خمینی ، فاضل لنکرانی : و اگر با يك مشت آب تمام عضو شسته شود و به قصد وضو بريزد يك مرتبه حساب مي شود چه قصد يك مرتبه بكند يا نكند.

خوئي، اراكي، گلپايگاني، صافي: و اينكه كدام شستن اول يا دوم يا سوم است مربوط به قصد كسي است كه وضو مي گيرد، پس اگر به قصد شستن مرتبه اول مثلا ده مرتبه آب بصورت بريزد، اشكال ندارد و همه آنها شستن اول حسا ب مي شود و اگر به قصد اين كه سه مرتبه بشويد، سه مرتبه آب بريزد، مرتبه سوم حرام است.

 تبریزی: و اينكه كدام شستن اول يا دوم يا سوم است مربوط به قصد كسي است كه وضو مي گيرد، پس اگر به قصد وضو آب به صورت بريزد كه تمام آن را فرا بگيرد مرتبه اول حساب مي شود و لو با چند مرتبه آب ريختن باشد.

بهجت: و مقصود از هر مرتبه، شستن تمام عضو است.

وحید خراسانی : و اين كه كدام شستن اول يا دوم يا سوم است مربوط به اين است كه شستن عضو به قصد وضو باشد، مثلا اگر سه مرتبه آب به صورت بريزد و به مرتبه سوم قصد شستن براي وضو نمايد، اشكال ندارد و مرتبه سوم شستن اول شمرده مي شود، ولي اگر سه مرتبه آب به صورت بريزد و به هريك قصد شستن براي وضو نمايد مرتبه سوم حرام است.

سيستاني: شستن مرتبه اول وقتي تمام مي شود كه به قصد وضو آن مقدار آب به صورت يا دست بريزد كه آب تمام آن را فرا بگيرد ديگر جايي براي احيتاط باقي نماند، پس اگر به قصد شستن مرتبه اول مثلا ده مرتبه آب به صورت بريزد تا اينكه آب همه را فرا بگيرد اشكال ندارد.و تا وقتي كه قصد وضو و شستن صورت مثلا نكند شستن اول محقق نمي شود، پس مي تواند چند مرتبه همه صورت را بشويد و در آخرين مرتبه كه آب مي ريزد قصد شستن وضويي نمايد، ولي اعتبار قصد در شستن دوم خالي از اشكال نيست و احتياط لازم آن است كه بيش از يك مرتبه اول صورت و يا دستها را نشويد اگر چه به قصد وضو هم باشد.

شبیری زنجانی : در وضو، شستن صورت و دستها در مرتبه اول واجب و در مرتبه دوم جايز و بيشتر از آن حرام مي باشد و اين كه كدام شستن، اول يا دوم يا سوم است مربوط به شستن تمام عضو همراه  با قصد وضو مي باشد، پس اگر به قصد وضو عضوي را دوبار به طور كامل شست، شستن بعدي حرام است و اگر به قصد وضو چند بار آب بريزد، هر گاه آب به تمام دست و صورت رسيد يك مرتبه حساب مي شود و مازاد بر آن، مرتبه بعد حساب مي آيد هر چند قصد مرتبه اول داشته باشد

مکارم شیرازی ، سبحاني: منظور از مرتبه اول آن است كه تمام عضو را بشويد؛ خواه با يك مشت آب باشد يا چندين مشت، وقتي كه تمام شد يك مرتبه حساب مي شود.

نوري: واينكه كدام شستن اول يا دوم يا سوم است، بستگي به قصد گيرنده وضو دارد، نه به تعداد دفعاتي كه آب به صورت مي ريزد.

مظاهري: ولي در غير دست چپ وضو باطل نيست و اين كه كدام شستن اول يا دوم يا سوم است مربوط به قصد كسي است كه وضو مي گير، پس اگر به قصد شستن مرتبه اول مثلا ده مرتبه آب بريزد اشكال ندارد و همه آنها شستن اول حساب مي شود. 

احکام مسح سر

1-  يك قسمت از چهار قسمت سر كه مقابل پيشاني است جاي مسح مي باشد.

2-  بهجت: اگر تري دست نمانده باشد وظيفه [بعدا] در مسأله [257] بيان خواهد شد.

3- خوئي، گلپايگاني، اراكي، صافي، نوري: احتياط واجب آن است كه با (خوئي كف) دست راست مسح كند.

بهجت: مسح كردن با دست راست بهتر است .

تبريزي: احتياط واجب آن است كه با دست راست مسح نمايد.

وحید خراسانی : احتياط واجب آن است كه مسح با باطن كف دست راست باشد .

سيستاني: احتياط مستحب آن است كه با كف دست راست مسح نمايد .

شبیری زنجانی : احتياط آن است كه با داخل دست راست مسح نمايد.

سبحاني و مظاهري: اين مورد را در رساله خود نياورده اند.

4- اراكي:هر چند موافق احتياط است

گلپايگاني، صافي: احتياط آن است كه مسح از بالا به پايين باشد اگر چه اقوي جواز مسح از پايين به بالاست .

خوئي، سيستاني، شبیری زنجانی ، وحید خراسانی : مسح را از بالا به پايين انجام دهد (وحید خراسانی : بنا براحتياط مستحب)

مکارم شیرازی : بهتر اين است كه از بالا به پايين دست بكشد، ولي عكس آن يعني از پايين به بالا نيز اشكال ندارد.

بهجت: احتياط واجب در مسح سر از بالا به پايين است.

 تبريزي، سبحاني، مظاهري اين مورد را در رساله خود نياورده اند.

5- امام خمینی ، خوئي، گلپايگاني، فاضل لنکرانی ، تبريزي، بهجت، سيستاني، صافي، نوري: هر چند احتياط مستحب آن است كه از درازا به اندازه يك انگشت و از پهنا به اندازه پهناي سه انگشت بسته، مسح نمايد .(بهجت: و واجب است در صورت امكان، مسح با كف دست باشد نه با پشت آن)

اراكي، مظاهري: هر چند بهتراست است از درازا به اندازه درازي يك انگشت و از پهنا به اندازه پهناي سه انگشت بسته، مسح نمايد.

مکارم شیرازی : ولي احتياط مستحب آن است كه از درازا به اندازه درازي يك انگشت، از پهنا به اندازه پهناي سه انگشت مسح نمايد.

وحید خراسانی : مستحب است اندازه مسح از پهنا به اندازه پهناي سه انگشت بسته باشد و بهتراست از درازا به اندازه درازي يك انگشت بسته باشد.

شبیری زنجانی : بنا براحتياط از پهنا به اندازه پهناي سه انگشت به هم چسبيده مسح نمايد و احتياط مستحب است كه از درازا به اندازه درازي يك انگشت باز مسح كند .

سبحاني: احتياط لازم است كه از درازا به اندازه درازي يك انگشت و از پهنا به اندازه  پهناي سه انگشت بسته مسح نمايد.

6- اگر كوتاه باشد .

7- ولي كسي كه موي جلوي سر او به اندازه اي بلند است كه اگرمثلا شانه كند به صورتش (فاضل لنکرانی : روي قسمتي از پيشاني) مي ريزد، يا به جاهاي ديگر سر [كه خارج از جلو سر است] مي رسد، بايد بيخ موها را مسح كند (يا فرق سر را باز كرده پوست سر را مسح نمايد).(قسمت داخل پرانتز آخر در رساله آية الله سيستاني نيامده).

شبیری زنجانی : ولي كسي كه موي جلوي سر او به اندازه اي بلند است كه اگر مثلا شانه كند به صورتش مي ريزد، بايد قسمتي از موها را كه پس از شانه كردن در جلو سر قرار مي گيرد مسح كند با فرق سر را باز كرده پوست سر را مسح نمايد.

احکام مسح پا (1)

1-  خوئي، گلپايگاني، اراكي، تبريزي، صافي: و احتياط واجب آن است كه تا مفصل مسح نمايد.

بهجت:وحید خراسانی ، مکارم شیرازی : و احتياط مستحب آن است كه تا مفصل مسح نمايد.

خامنه اي، سيستاني، سبحاني:مسح بايد از سر يكي انگشتها تا مفصل باشد.

شبیری زنجانی :و احتياط آن است كه تا مفصل مسح نمايد.

مظاهري:و بهتر آن است كه تا آخر روي پا را مسح نمايد.

2- امام خمینی : ولي بهتر، بلكه احوط آن است با تمام كف دست، روي پا را مسح كند.

فاضل لنکرانی :ولي احتياط مستحب آن است با تمام كف دست، روي پا را مسح كند.

اراكي، گلپايگاني، بهجت، تبريزي، صافي، نوري، مظاهري:ولي بهتر آن است كه به اندازه پهناي سه انگشت بسته مسح نمايد و بهتر از آن، مسح تمام روي پا (اراكي، تبريزي: با تمام كف دست) است.

خوئي، سيستاني:ولي بهتر آن است كه به اندازه پهناي سه انگشت بسته بلكه تمام روي پا را با تمام دست مسح نمايد.

وحید خراسانی :ولي افضل آن است كه تمام روي پا را با تمام كف دست مسح نمايد.

مکارم شیرازی :از نظر عرض، كافي است به اندازه يك انگشت مسح كند، ولي بهتراست كه به اندازه پهناي سه انگشت بسته باشد.و بهتر از آن مسح كردن تمام پشت پا با تمام كف دست است.

شبیری زنجانی :احتياط آن است كه مسح پا به اندازه پهناي سه انگشت بسته باشد، و بهتر آن است كه تمام روي پا را با تمام داخل دست مسح نمايد.

سبحاني:احتياط لازم آن است كه به اندازه پهناي سه انگشت بسته مسح نمايد ، و بهتر از آن مسح تمام روي پا و دو برآمدگي در دو طرف است.

3- بهجت: روي همه پا.

4-  خوئي، تبريزي: احتياط واجب آن است كه دست را بر سر انگشتها بگذارد، و بعد به پشت پا بكشد يا آنكه دست را به مفصل گذاشته و تا سر انگشتها بكشد، نه آنكه تمام دست را روي پا بگذارد و كمي بكشد .

گلپايگاني:به احتياط واجب دست را بر سر انگشتها بگذارد و روي پا بكشد نه آنكه تمام دست را روي پا بگذارد و كمي بكشد.

فاضل لنکرانی :بنا براحتياط واجب دست را بر سر انگشتها بگذارد و روي پا را به تدريج مسح كند و اگر همه دست را روي پا بگذارد و كمي بكشد صحيح نمي باشد.

سيستاني:لازم نيست دست را بر سر انگشتها بگذارد و بعد به پشت پا بكشد بلكه مي تواند تمام دست را روي پا بگذارد و كمي بكشد .

شبیری زنجانی :احتياط آن است كه دست را بر سر انگشتها بگذارد، و بعد به روي پا بكشد يا آنكه دست را به مفصل گذاشته و تا سر انگشتها بكشد، نه آنكه تمام دست را روي پا بگذارد و كمي بكشد.

وحید خراسانی :احتياط واجب آن است كه دست را بر سر انگشتها بگذارد و بعد به پشت پا بكشد، يا آن كه دست را بر برآمدگي روي پا يا مفصل گذاشته و تا سر انگشتها بكشد، نه آن كه تمام دست را روي پا بگذارد و كمي بكشد.

صافي:احتياط آن است كه دست را بر سر انگشتها بگذارد، و بعد به روي پا بكشد، هر چند اكتفا به اينكه تمام دست را روي پا بگذارد و كمي بكشد جايز است.

سبحاني:اگر همه دست را روي پا بگذارد و كمي بكشد، كافي نيست بلكه بايد دستها را تا مفصل بكشد.

احکام مسح پا (2)

1-  خوئي: بنا براحتياط واجب پاي چپ را بعد از پاي راست مسح كند.

گلپايگاني، اراكي، صافي:بايد پاي چپ را پيش از پاي راست مسح نكند.(صافي: بلكه احتياط اين است كه پاي راست را پيش از پاي چپ مسح كند).

بهجت:احتياط مستحب آن است كه مسح پاي راست را با دست راست بر مسح پاي چپ را با دست چپ مقدم بدارد.

تبريزي:بنا براحتياط پاي چپ را بعد از پاي راست مسح كند.

فاضل لنکرانی ، سبحاني:بنا براحتياط واجب پاي راست را پيش از پاي چپ مسح كند.

وحید خراسانی :احتياط واجب آن است كه پاي راست را مقدم بر پاي چپ بدارد، و همچنين پاي راست را با دست راست و پاي چپ را با دست چپ مسح نمايد.

سيستاني:احتياط مستحب آن است كه هر دو پا را با هم مسح نكند بلكه پاي چپ را بعد از پاي راست مسح كند.

شبیری زنجانی :بايد پاي چپ را پيش از پاي راست مسح نكند و بنا براحتياط همزمان نيز مسح ننمايد.

مکارم شیرازی :بنا براحتياط پاي چپ را پيش ازپاي راست مسح نكند.

2-  امام خمینی ، اراكي، گلپايگاني، بهجت، فاضل لنکرانی ، نوري، مظاهري: و اگر روي كفش نجس باشد، بايد چيز پاكي برآن بيندازند و بر آن چيز مسح كند.(گلپايگاني، صافي: و به احتياط واجب تيمم هم بنمايد).(بهجت: و احتياطا تيمم هم بنمايد).

شبیری زنجانی :و احتياط مستحب آن است كه تيمم نيز بنمايد، و اگر روي كفش نجس باشد، بنا براحتياط چيز پاكي بر آن بيندازد و بر آن چيز مسح كند و تيمم هم بنمايد.

سبحاني:بر آنها مسح كند و تيمم نيز بنمايد.

سيستاني، وحید خراسانی :به احتياط واجب مسح بر جوراب و كفش نموده و تيمم نيز نمايد .(سيستاني: و اگر تقيه در بين باشد مسح بر جوراب و كفش كفايت مي كند).

خوئي، تبريزي:تيمم نمايد، و اگر تقيه در بين باشد، مسح بر جوراب  كفش نموده و تيمم نيز بنمايد

مکارم شیرازی :مسح بايد روي پوست پا باشد و مسح كردن روي جوراب و كفش فايده ندارد، مگر در حال تقيه، و اگر بواسطه سرماي شديد يا ترس از دزد و درنده و مانند آن نتواند كفش يا جوراب را بيرون آورد كافي است روي آنها مسح كند.

3-  بهجت: اگر جبيره ممكن نباشد بايد تيمم نمايد، و اگر جبيره ممكن بود، بايد هم وضوي جبيره اي بگيرد و هم تيمم كند بنا براحوط.

مکارم شیرازی ، شبیری زنجانی :بنا براحتياط (شبیری زنجانی : بنا بر احتياط واجب) بايد چيز پاكي روي پا بيندازد و برآن چيز مسح كند و تيمم هم بنمايد.

احکام مشترک مسح سر و پا

1- و اگر به قدري تر باشد كه رطوبت كف دست به آن اثر نكند مسح باطل است ولي اگر تري آن بقدري كم باشد كه رطوبتي كه بعداز مسح در آن ديده مي شود بگويند فقط از تري كف دست است اشكال ندارد.

سيستاني:اگر به قدري تر باشد كه رطوبت كف دست به آن اثر نكند مسح باطل است، ولي اگر نمناك باشد يا آن كه تري آن به قدري باشد كه در رطوبت دست مستهلك باشد اشكال ندارد.

مکارم شیرازی :اگر مختصري رطوبت داشته باشد به طوري كه آب دست هنگام مسح بر آن غلبه كند اشكال ندارد.

سبحاني:اگر به قدري تر باشد كه رطوبت كف دست به آن اثرنكند مسح باطل است، ولي اگر تري آن به قدري كم باشد كه رطوبت محل، مانع از تاثير رطوبت كف دست نباشد كافي است.

2- ولي حركت مختصرضرري ندارد

3- مکارم شیرازی :بنا براحتياط واجب.

وحید خراسانی :در مسح سر و روي پا بايد دست را روي آنها بكشند، نه آن كه دست را نگه دارد و سريا پا رابه آن بكشد ولي اگر موقعي كه دست را مي كشد سر يا پا مختصري حركت كند اشكال ندارد.

4- سيستاني: رطوبتي در دست.

5- خوئي، تبريزي، سيستاني، شبیری زنجانی : بايد (شبیری زنجانی : بنا براحتياط ) از ريش خود رطوبت بگيرد و با آن مسح نمايد و گرفتن رطوبت از غير ريش و مسح نمودن با آن محل اشكال است. 

وحید خراسانی :بايد از ريش خود كه  داخل در حد صورت است رطوبت بگيرد و با آن مسح نمايد.

بهجت:بهتر است اول از تري موي ريش و ابرو كمك بگيرد و اگر در آنها تري نبود از دستها رطوبت مي گيرد.

6-  سيستاني: رطوبت دست

7- گلپايگاني، بهجت، صافي: بنا براحتياط واجب

8-  بهجت: و بنا براحتياط واجب بايد اول از تري موي ريش و ابرو كمك بگيرد و اگر در آنها تري نبود از دستها رطوبت بگيرد.

خوئي، تبريزي، شبیری زنجانی ، سيستاني، وحید خراسانی :سر را (سيستاني: بنا براحتياط واجب - شبیری زنجانی : بنا براحتياط) باهمان رطوبت مسح كند و براي مسح پاها از ريش خود (وحید خراسانی : كه داخل در حد صورت است) رطوبت بگيرد.

یاد گرفتم  ولازم است عمل کنیم