ذهن‌‌افروغی زینبی برای مشکلات زندگی

رخ دادن حوادث محزون کننده و پیشامدهای غم‌زا در زندگی بزرگ دختر امیرالمومنین علیه السلام، حضرت زینب علیهاالسلام مورد توجه و تصدیق ماست. در زندگی این بانوی عالی‌مقام درس‌هایی از نحوه مواجهه با مشکلات و پیشامدهای سخت و غم انگیز وجود دارد که در اینجا می‌خواهیم به کمک یکی از دعاهای صحیفه سجادیه به آن اشاره کنیم.

رنجهای اسوه قهرمان‌ها

چه کسی است که از رنجهای زینب علیهاالسلام بی‌اطلاع باشد؟ در کودکی شاهد رنجهای مادرش فاطمه زهرا علیهاالسلام و بی‌حرمتیها به پدرش علی مرتضی علیه السلام بود. سالهای خانه‌نشینی مولا، بدعهدی‌های مردم در دوران خلافت پدر و برادر سبب حزن ایشان بود. سیاست عمومی کردن ناسزاگویی به امام علی علیه السلام در دوران معاویه ، دردی بر دردهای قلب ایشان می‌افزود. شهادت پدر، برادر و نیز وقایع سنگین کربلا و دوران اسارت همگی باعث شده که ایشان را به "امّ المصائب" بودن بشناسیم.

اما آیا زینب کبری سلام الله علیها عاری از عواطف انسانی بود؟ آیا شخصیت ایشان مانند یک دستگاه بی‌روح بود که از وقایع تأثیر نمی‌پذیرفت؟

با مطالعه زندگی ایشان می‌فهمیم که ایشان در اوج علاقه به خانواده خود قرار داشت و با خبر یافتن از وقایع عاشورا  بی‌تاب شد و امام حسین علیه السلام ایشان را تسلا داده و آرام کرده بودند و ایشان را به صبر بر آن سختیهای جانکاه سفارش نمودند.

با وجود همه محبتهای متقابل او و امام حسین علیه السلام و شهادت اصحاب و بستگان و فرزندان ایشان و بی‌حرمتیها و سختی‌های اسارت، نام "اسوه قهرمانها" لقبی شایسته برای آن بانو است. ایشان به شایستگی صبر نمود و پناهگاه کودکان و دیگر زنان در دوران پررنج اسارت بود؛ از امام سجاد علیه السلام حفاظت نمود و با سخنان خود که ذره‌ای به مصیبت‌زدگان شباهت نداشت، دلهای مرده شامیان و کوفیان را به تلنگر واداشت.

تغییر حالات ما در هنگام مشکلات

لازم به توضیح نیست که حال ما در هنگام بروز حوادث مهم و اندوهناک تغییر می‌کند و تأثیر سوء آن را در بیان و قوای فکری خود مشاهده می‌کنیم؛ به گونه‌ای که کسی از ما پیدا نمی‌شود که بلا را دوست داشته باشد.

در حقیقت مشکلات و مصیبتها تأثیرات سوئی بر عملکرد و فکر ما می‌گذارد که به کمک دعای هفتم صحیفه سجادیه ، آنها را بر می‌شمریم. این امور عبارتند از اندوه دل، احساس تنگنا و احساس درماندگی، از دست رفتن طاقت و نیز باز ماندن از انجام فرایض و مستحبات.

بنابراین با اطلاع از اینکه مصیبتها به ما درماندگی می‌دهد و ما برای مدتی از زمان از حرکت درستمان در زندگی منحرف می‌سازد و ما را در حالتی قرار می‌دهد که از امور واجب و مستحب خویش عقب بمانیم، خوب است که هنگام وقوع مشکلات به این امر هشیار باشیم و مانند مولایمان امام سجاد علیه السلام از این تأثیرات به خدا پناه بریم تا در پناه او قرار بگیریم.

تأثیر مشکلات بر بزرگ بانوی کربلا

با آنکه سخت‌ترین مصائب دنیا بر حضرت زینب علیهاالسلام فرود آمده بود، اما ایشان دچار عواقب سوء این رخدادها نگردید. ایشان در خود احساس درماندگی و افسردگی نکرد و طاقت خویش را از کف نداد؛ بلکه در انجام وظایف خود بسیار محکم بود. در شرایطی که دشمن کینه‌های قدیمی را با سخت‌گیری و بی‌حرمتی به اسیران کربلا اعمال می‌کرد، ایشان بهترین مراقبتها را از همراهان خود نمود و با سخنان خود در کوفه و دمشق تأثیر گذاشت. گویی تاریخ تکرار شده و شیرمرد قافله، امام سجاد علیه السلام ، مانند علی مرتضی علیه السلام باید سخن بگوید و شیرزنی مانند زینب علیهاالسلام، زهراوار افشاگری کند.

زینب علیهاالسلام نه تنها در انجام واجبات خویش کوتاهی نکرد، بلکه با وجود سختیها و رسیدگی‌هایش به دیگران، نماز شب را نیز ترک ننمود. ما نیز به همان اندازه که خاندان نبوت را دوست می‌داریم، باید خود را به آنان نزدیک کنیم و قبل از اینکه دچار این عواقب سوء بشویم، خود را آماده کنیم تا با سلامت دین از مشکلات بگذریم، زیرا مشکلات هرقدر هم که سخت باشند، امتحان الهی هستند و برای مومنان سرانجامی بجز خوبی نخواهند داشت؛ بنابراین باید از خودمان در مقابل این تأثیرات سوء محافظت کنیم.

دعایی برای مواقع سختی در زندگی

دعای هفتم صحیفه سجادیه عبارتست از "دعای آن حضرت در رخدادهای مهم و به هنگام اندوه" که آن را به ترجمه مرحوم آیتی می‌آوریم:

«اى خداوندى كه گره كارهاى فرو بسته به تو گشوده مى‏شود و سختیها به تو آسان مى‏گردد، اى خداوندى كه از تو خواهند رهایى از تنگناها را و یافتن آسودگى را، به قدرت تو دشوارى خوارمایه گردد و به لطف تو اسباب كارها ساخته آید. قضا به قدرت تو جارى است و هر چیزى بر وفق اراده تو پدید آمده است. به مشیت تو فرمانبر است و به گفتار آمرانه‏اش نیاز نیست، به اراده تو بازداشتنى است و به گفتار بازدارنده‏اش نیاز نیست.

تویى آن كه در مهمات بخوانند و در سختیها به او پناه جویند. هیچ بلایى از سر ما نرود جز آنكه تواش برانى و هیچ اندوهى از دل ما رخت نبندد مگر آنكه تواش از میان بردارى.

اى پروردگار من، بر من محنتى رسیده كه بار گرانش مرا از پاى در آورده است و به رنجى در افتاده‏ام كه بر خود هموار نتوانم كرد. تو خود به قدرت خویش آن محنت و رنج بر من وارد آورده‏اى و به سوى من روانه داشته‏اى. آنچه را تو وارد آورده‏اى كس بازگرداندن نتواند و آنچه را تو روانه داشته‏اى كس دفع نتواند و آن در را كه تو بسته‏اى كس گشادن نتواند و آن در را كه تو گشاده‏اى كس بستن نتواند. چون كسى را به رنج افكنى كس راحتش نرساند و چون كسى را خوار دارى كس عزیز نگرداند. پس درود بفرست بر محمد و خاندانش. اى پروردگار من، به فضل خویش در آسایش بر من بگشاى و به قدرت خویش سطوت اندوه را بر من بشكن و در آنچه زبان شكایت گشوده‏ام به رحمت نظر كن و مرا حلاوت استجابت در هر چه خواسته‏ام بچشان و از نزد خویش رحمتى و گشایشى خوشگوار بر من ارزانى دار و راه رهایى در پیش پاى من بگشاى. چنان مكن كه به سبب اندوه از انجام دادن فرایض و مستحبات تو بازمانم، كه من اى پروردگار، در برابر این محنت كه بر من وارد آمده بى‏طاقتم و پیمانه شكیباییم از آن اندوه كه نصیب من گردیده اینك لبریز است. تنها تویى كه توانى آن اندوه را از میان بردارى و آن بلا را كه بدان گرفتار آمده‏ام دفع كنى. پس مرا از بند بلا وارهان اگر چه شایسته آن نباشم. یا ذا العرش العظیم».