دو. روابط مبتنی بر پیوندخواهی جنسی
در این نوع رابطه، بهره‌مندی جنسی انگیزه اصلی پیوندخواهی است. دو طرف، رابطه یکدیگر را وسیله‌ای برای بهره‌مندی اقتصادی یا علمی و مانند آن نمی‌بینند، بلکه انگیزه اصلی این ارتباط ارضای گرایش‌های جنسی و بهره‌برداری عاطفی یا جنسی از طرف مقابل است. به تبع چنین انگیزه‌ای، رفتارها نیز با انگیزش‌های جنسی همراه خواهد بود؛ نگاه‌های معنادار، تغزّل، لمس و دیگر رفتارهایی که در آنها غلبه انگیزه جنسی مشهود است، از مصادیق این رابطه‌اند. (جوان، 1387: 22 ـ 20)
از نظر شرع مقدس اسلام این نوع رابطه نامشروع است. اسلام هرگونه رابطه جنسی را که فردی با شخصی غیر از همسر شرعی‌اش برقرار کند، نامشروع می‌داند، حتی اگر این‌گونه ارتباط‌ها در حد رد و بدل شدن نگاه‌ها یا صحبت‌های آمیخته با انگیزه‌های جنسی و شهوانی باشد. (همان: 38 ـ 37) در برخی احادیث این‌گونه ارتباط‌ها (اموری مانند نگاه، لمس و بوسیدن)، شعبه‌هایی از زنا دانسته شده است.
عن ابی جعفر و ابی عبدالله(ع) قالا: «ما من احد و هو یصیب حظّا من الزنا، فزنا العینین النظر و زنا الفم القبلة و زنا الیدین اللمس، صدّق الفرج ذلک أو کذب». (حر عاملی، 1397ق: 20 / 191 / ح 25396)
هیچ‌کس نیست مگر اینکه بهره‌ای از زنا را می‌برد زیرا زنای چشمان نگاه، و زنای دهان بوسیدن و زنای دستان لمس کردن است خواه زنای فرج صورت پذیرد یا خیر.
با توجه به رویکرد شارع مقدس برداشت‌های گوناگونی از آموزه‌های اسلام درباره روابط با جنس مخالف و چگونگی آن در جامعه وجود دارد و این برداشت‌ها با توجه به اینکه اکثر جوانان در ارضای غریزه جنسی به ادله گوناگون دچار مشکل بوده، این مسئله فکر آنها را به خود مشغول کرده است. (جوان، 1387: 188) افزون بر این بسیاری از جوانان مجرد بوده مبتنی است ضمن آنکه دختران و پسران دانشجویی هستند که حداقل در محیط دانشگاه مجبورند ارتباط نسبتاً مستمری با جنس مخالف خود داشته باشند. لذا اینها به‌عنوان ضرورت ارتباط تلقی لذا ارتباط با جنس مخالف همواره مورد توجه آنان قرار گرفته است.
براساس پژوهشی که صورت گرفت و در آن روابط مبتنی بر پیوندخواهی جنسی مورد توجه قرار گرفت و مشخص شد ملاک این نوع روابط توجه به جذابیت‌های جنسی طرفین و امکان برقراری روابط عاطفی‌ای خارج از حریم‌های دینی است که متضمن پیامد‌های مخرب فراوان است.
دیدگاههای مختلف درباره روابط دختران و پسران
به‌طورکلی سه دیدگاه درخور توجه در این خصوص مطرح است:
یک. دیدگاه اضطرار یا روابط محدود (نظریه سخت‌گیرانه)
براساس این دیدگاه باید روابط به حداقل ممکن رسیده و تنها درصورت ضرورت و اضطرار، رابطه‌ای ـ حتی روابط معمول اجتماعی ـ برقرار شود. به‌عبارت‌دیگر، وقتی رجحان و سودی لازم گردد یا وانهادن آن به پیشرفت و آسایش مادی و معنوی انسان اخلال وارد کند، آن ارتباط ضرورت می‌یابد و ایرادی ندارد، ولی تا به این مرحله نرسیده باشد، بهتر است از هرگونه ارتباط پرهیز شود.
ادله مخالفین روابط آزاد یا دیدگاه اضطرار
1. استناد به آیات
قرآن به حدود روابط دو جنس مخالف را با یکدیگر توجه نموده، برخی آیات نیز، به نوع پوشش، نگاه، گفتار و رفتار اشاره کرده‌اند. به‌عبارت‌دیگر، با برقراری روابط آزاد یا معمولی با رعایت محدوده روابط بسیار مشکل یا ناممکن است؛ چنان‌که برخی آیات به غیر ممکن بودن آن اشاره کرده‌اند. به‌عنوان مثال طبق بیان قرآن، حضرت یوسف(ع) اگر برهان الهی را مشاهده نکرده بود، جذب زلیخا می‌شد.
«وَلَقَدْ هَمَّتْ بهِ وَهَمَّ بهَا لَوْلَا أ‌َنْ رَأ‌َی بُرْهَانَ رَ بِّهِ؛ آن زن قصد او کرد؛ و او نیز ـ اگر برهان پروردگار را نمی‌دید ـ قصد وی می‌نمود» (یوسف / 24) و آیه «قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أ‌َحَبُّ إ‌ِلَی مِمَّا یدْعُونَنِی إ‌ِلَیهِ وَإ‌ِلاّ تَصْر‌ِفْ عَنِّی کَیدَهُنَّ أ‌َصْبُ إ‌ِلَیهِنَّ وَأ‌َکُنْ مِنَ الْجَاهِلِینَ؛ (یوسف / 33) [یوسف] گفت: پروردگارا زندان نزد من خوش‌تر است از آنچه مرا بدان می‌خوانند، و اگر نیرنگ آن زنان را از من نگردانی به آنها گرایم و از نادانان باشم.»
لذا این آیه نشان می‌دهد دشواری حفظ حریم اقتضا می‌کند حتی پیامبر خدا هم به خدا از این مسئله پناه ببرد و به طریق اولی نشان‌دهنده ضرورت اجتناب از هر ارتباطی است.
2. استناد به روایات
روایات فراوانی از معصومین(ع) بر این دیدگاه دلالت دارند. مثلاً از حضرت فاطمه÷ منقول است که می‌فرماید: «برای زنان بهتر است که هیچ مردی را نبینند و هیچ مردی نیز آنها را نبیند.» (حر عاملی، 1397ق: 14 / باب 129 / ح 3)
یا نامه 31 حضرت علی(ع) خطاب به امام حسن(ع) که می‌فرماید: «و در پرده‌شان نگاه دار تا دیده‌شان به نامحرمان نگریستن نیارد که سخت در پرده بودن آنان را از ـ هر گزند ـ بهتر نگاه دارد، و برون رفتنشان از خانه بدتر نیست از بیگانه که بدو اطمینان نداری و او را نزد آنان در آری». (نهج‌البلاغه، 1376: 307)
برخی با استناد به روایاتی که مردان را از ابتدا کردن به سلام نسبت به زن نهی کرده است، به سیره معصومین و اولیای الهی تمسک می‌کنند. (حر عاملی، 1397ق: 14 / باب 131 / ح 2 ـ 1)؛ مثلاً اینکه امیرالمؤمنین(ع) با زنان جوان سلام نمی‌کردند. (همان: ح 3) یا بعضی به این مسئله فقهی‌که در اسلام حضور زن در نماز جمعه و عیدین واجب نشده است یا کراهت شرکت زنان در تشیع جنازه را بیان می‌نمایند.
3. ایجاد مشکلات روحی و روانی
نوجوانان و جوانانی که به طریق غیر مشروع و غیر متعارف با جنس مخالف، رابطه دوستانه برقرار می‌کنند، آسیب می‌بینند. این آسیب در بعد روانی به‌صورت مشترک بین دختران و پسران دیده می‌شود. آسیب روانی در دختران درصورتی‌که بی‌وفایی از طرف مقابل ببنند، آنان را تا مرز افسردگی پیش می‌برد. آنان شأن و کرامت خود را آنچنان آسیب‌دیده می‌انگارند که از خود متنفر شده، پیوسته احساس بی‌ارزشی می‌کنند که این خود، یک آسیب روانی برای دختران بشمار می‌رود.
افراط در ارتباط با غیر همجنس در پسران نیز، موجب بروز رفتارهایی می‌شود که با جامعه ناهماهنگ است؛ رفتارهایی مانند بی‌علاقگی به درس، عدم موفقیت در کار، بی‌ثباتی در کاری معین که این‌گونه افراد را مستعد بزهکاری می‌کند. (احمدی، 1378: 9 ـ 7)
برخی روابط به‌صورت پنهانی صورت می‌پذیرد که با استرس و فشار روانی همراه‌اند؛ ترس از برملا شدن روابط در خانواده و جامعه، عامل ایجاد این فشار روحی و روانی است. در بعضی موارد شدت فشارهای عصبی و روانی بر آنها به مرحله‌ای می‌رسد که دست به خودکشی می‌زنند. و این در حالی است که والدین و خانواده نیز از این مشکلات بی‌بهره نیستند.
4. تضعیف بنیان خانواده
معمولاً یکی از اهداف برقراری ارتباط بین جوانان، ازدواج است. طی پژوهشی میدانی نگارنده بین دانشجویان، بیشتر آنان در پاسخ به این پرسش که به نظر شما هدف اصلی برقراری ارتباط با جنس مخالف چیست؟ از میان گزینه‌های ازدواج، آرامش، تفریح، کنجکاوی و لذت، گزیه ازدواج، و پس از آن به‌ترتیب، آرامش، لذت، کنجکاوی و تفریح را برگزیدند.
با توجه به شواهد آماری مشخص شده است که به دلایل مختلفی از جمله فشار مسائل عاطفی به‌جای بحث‌های عاقلانه، تکیه بر جذابیت‌های ظاهری و غیر واقعی و توجه به وقایع گوناگون، اکثر این ازدواج‌ها به طلاق می‌انجامد. (بنگرید به: جاودانی، 1382: 88 ـ 87) بنابر آمار، 76 درصد طلاق‌های زیر سه سال و 89 درصد کل طلاق‌ها، از آن کسانی است که خود، بانی آشنایی شده‌اند و با وجود مخالفت خانواده، بر ادامه آن پا فشرده‌اند. (جوان، 1387: 195) به‌عبارت‌دیگر، حتی روابطی که در نهایت به تشکیل خانواده منجر می‌شود نیز، با آسیب‌هایی مانند ایجاد شک و تردید، سوء ظن نسبت به همسر، مشکل اضطراب و تنوع‌طلبی و خطر برگشت به عادات پیشین و لغزیدن در فساد همراه است. (بنگرید به: فقیهی، 1387: 156)
با توجه به آمار گزارش شده از کشور‌های غربی ـ در حالی که روابط کاملاٌ آزاد است ـ به حداقل رسیدن ازدواج‌ها، افزایش طلاق‌ها و زندگی‌های مشترکی که خارج از دایره ازدواج صورت می‌پذیرد بسیار درخور توجه‌اند؛ چراکه همه موارد مزبور به سستی بنیان خانواده می‌انجامند. (بنگرید به: وتیز، 1383: 41 ـ 40)
5. افت شدید تحصیلی
یکی از بارزترین عارضه روابط نامشروع جنسی، شکست تحصیلی دختران و پسران است. با توجه به ماهیت و مکانیسم یادگیری، هر فراگیر می‌بایست به‌طور مستمر در جهت هرچه غنی‌تر ساختن دانش پایه خود در تمامی دروس و یادگیری‌های معنادار تلاش کند و مسلم است که دستیابی به آن تنها با داشتن هدفمندی بالا و شفاف، و بهره‌مندی از فکری فعال و تمرکزی درخور ممکن می‌شود. در این مسیر به نظر می‌رسد گرایش‌های عاطفی به جنس مخالف یکی از عوامل مختل‌کننده تمرکز حواس دانش‌آموزان (یا دانشجویان) نوجوان (و جوان) است.
نتیجه تحقیقات و مطالعات بیانگر گستردگی دامنه تأثیرپذیری و آسیب‌پذیری روابط غیر اخلاقی است که ایجاد تزلزل در تحصیل و آموزش یکی از تأثیرات شایع آن است؛ حال آنکه این‌گونه روابط با ایجاد دغدغه‌های ذهنی و سلب آزادی‌های فکری همراه‌اند و پژوهش‌های میدانی صورت گرفته در این زمینه نیز، مؤید این مسئله است. (خطیبی، 1384: 33 ـ 3) این عارضه در برخی موارد به ترک تحصیل و گوشه‌گیری نیز می‌انجامد.
6. سستی ایمان و تأثیر منفی بر صفای باطن
در متون اسلامی عبادت و دین‌داری جوان اهمیت و جایگاه خاصی دارد؛ درحالی‌که بیشتر روابط نامشروع جنسی در جوانی اتفاق می‌افتد که افزون بر بی‌رغبتی نسبت به عبادت باعث سستی عفت در فرد و جامعه می‌گردد. (بنگرید به: کشوری، 1387: 111) عده‌ای نیز معتقدند، نظریه اخلاقی وجود حریم بین زن و مرد در شریعت اسلام، مبتنی بر حقایق تکوینی است و از مبادی تفکر کلامی و فلسفی سرچشمه می‌گیرد.
یعنی اگر حریم نباشد، روح انسان در معرض جاذبه تکوینی قرار گرفته، جاذبه‌های مثبتی که برای تکامل روح لازم است از او سلب می‌شود؛ چراکه توجه به جمال‌های محدود، روح انسان را از جذبه به‌سوی جمال مطلق باز می‌دارد. انفکاک محیط‌های زنانه از مردانه سبب می‌شود روح انسان از جاذبه‌های کاذب جنسی در امان بماند و انسان با چشم فرو بستن از جمال‌های محدود، به جمال مطلق و تعالی حقیقی دست یابد و سرعت سیر او در مدار رسیدن به فلاحت بیشتر شود. (صالحی، 1385: 173 ـ 172) ازاین‌رو، برخی از عرفا از ارتباط با جنس مخالف حذر نموده و به حداقل اکتفا می‌نموده‌اند.
7. لطمه‌پذیری بیشتر دختران
هرچند عوارض برقراری ارتباط نامشروع گریبان هردو جنس را می‌گیرد، براساس همه شواهد تجربی، دختران در این زمینه آسیب‌پذیرترند. اگر آسیب‌های این‌گونه روابط را به سه قسم روانی، اجتماعی و تربیتی تقسیم کنیم، به‌جرئت می‌توان گفت، در هر سه بعد، دختران بیش‌از پسران آسیب‌پذیرند. (احمدی، 1387: 7) براساس تحقیقات علمی بین دختران و پسران در برقراری ارتباط با جنس مخالف تفاوت ماهوی وجود دارد. بسیاری از زنان قبل از اینکه رابطه جنسی بخواهند، خواستار رابطه عاطفی و عاشقانه‌اند. (آلن و باربارا پیز، 1384: 282) درحالی‌که طبق آمارهای موجود این نیاز در اکثر موارد برآورده نمی‌شود و در بیشتر مواردی که تأمین می‌شود نیز، در درازمدت به شکست می‌انجامد. (جوان، 1387: 195)
معمولاً در چنین روابطی خشونت جنسی علیه زنان گزارش می‌شود. همچنین با توجه به اینکه غالب دختران هدف از برقراری چنین روابطی را ازدواج می‌پندارند و معمولاً نیز این اتفاق نمی‌افتد، بیشترین خسارت را خصوصاً اگر کام‌جویی جنسی نیز اتفاق افتاده باشد، دختران از آن خواهند برد. (بنگرید به: بی‌نا، 1384: 23 ـ 22)
8 . پیامد‌های منفی روابط با جنس مخالف
هرچند همه موارد مزبور از پیامد‌های این‌گونه روابط بشمار می‌آیند، موارد فراوان دیگری را می‌توان نام برد که از عوارض ارتباط با جنس مخالف‌اند؛ ازجمله: ایجاد نا هنجاری‌های جنسی مثل استمناء و استشهاء، هم‌جنس‌گرایی، زنا و روسپیگری، نظربازی، حیوان‌بازی، آزارگری جنسی، آزارخواهی جنسی، یادگارپرستی، بچه‌بازی و نمایشگری. (بنگرید به: فقیهی، 1387: 303 ـ 35) افزایش فرزندان نامشروع، سقط جنین، اعتیاد به مشروبات الکلی، بزه‌کاری‌های مختلف بر اثر ناکامی‌ها و مشکلات روانی، افتادن در دام کام‌جویی‌های بدلی، تأخیر در سن ازواج، خانواده‌های تک‌والدینی، ازدیاد مفاسد، جرم و جنایات، شایع شدن بدحجابی، مزاحمت‌های خیابانی و دیگر ناهنجاری‌های فرهنگی و اجتماعی و تضعیف اجتماع.
منابع و مآخذ
1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه، 1376، ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
3. ابونیا عمران، فرخناز، 1381، بررسی تاریخ جرایم جنسی از دوران باستان تاکنون، ساری، رنگارنگ.
4. احمدی، علی اصغر، 1387، تحلیلی تربیتی بر: روابط دختر و پسر در ایران، تهران، سازمان انجمن اولیا و مربیان.
5. احمدی، محمدرضا (با همکاران جمعی از محققان)، 1384، روابط پسر و دختران (پرسش‌ها و پاسخ‌های دانشجویی)، قم، معارف.
6. اکبری، ابوالقاسم، 1387، مشکلات نوجوانی و جوانی، تهران، رشد و توسعه.
7. بانکی‌پور فرد، امیرحسین، 1380، «تحلیلی بر روابط دختران و پسران دانشجو»، مجموعه مقالات هم‌اندیشی بررسی مسائل و مشکلات زنان؛ اولویت‌ها و رویکردها، ج 2، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
8. پیز، آلن و باربارا، 1384، آنچه زنان و مردان نمی‌دانند (حقایقی درباره برقراری ارتباط با جنس مخالف)، ترجمه زهرا افتخاری، تهران، نسل نو اندیش.
9. جاودانی، نیاز، 1382، روابط دختر و پسران در جامعه امروز، تهران، کتاب درمانی.
10. جمعی از نویسندگان (محمدتقی اسلامی، احمد دبیری، مهدی علیزاده)، 1388، اخلاق کاربری چالش‌ها و کاوش‌های نوین در اخلاق علمی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
11. جوان، عبدالله، 1387، بررسی روابط دختر و پسر در ایران، قم، دفتر عقل.
12. حجازی، بنفشه، 1376، به زیر مقنعه (بررسی جایگاه زن ایرانی از قرن اول هجری تا عصر صفوی)، تهران، علم.
13. ـــــــــــــــ ، 1381، ضعیفه (بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر صفوی)، تهران، قصیده سرا.
14. حر عاملی، محمد بن حسن، 1397 ق، وسائل الشیعه، قم، مکتبة الاسلامیة.
15. خطیبی، شهلا، 1384، «شکست تحصیلی بارزترین عارضه دوستی و ارتباط دختران و پسران»، مجله پیوند، ش 307.
16. دلریش، بشری، 1375، زن دوره قاجار، تهران، دفتر مطالعات دینی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
17. دیلمی و آذربایجانی، احمد و مسعود، 1379، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف.
18. ذکایی، محمد سعید، 1386، فرهنگ مطالعات جوانان، تهران، آگاه.
19. رافعی، طلعت، 1382، تحلیلی بر روان‌شناسی زن در ازدواج موقت، تهران، دانژه.
20. رفیع‌پور، فرامرز، 1380، آناتومی جامعه، تهران، انتشار.
21. صالحی، صدیقه، 1385، «اختلاط و انفکاک در محیط‌های اجتماعی زنانه و مردانه از مبانی اسلام تا فمنیسم پست مدرن»، فصلنامه بانوان شیعه، ش 10.
22. طباطبایی، سید محمد حسین، 1374، المیزان، ترجمه: سید محمد باقر موسوی همدانی، ج 4، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
23. طیبی، ناهید، 1380، «مشکلات دختران دانشجو؛ اولویت‌ها و رویکردها»، مجموعه مقالات هم‌اندیشی بررسی مسائل و مشکلات زنان، اولویت‌ها و رویکردها، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
24. علم مهرجردی، نسرین، 1381، روابط دختر و پسر در جامعه کنونی ما، تهران، آن.
25. فرهنگی، علی اکبر، 1388، ارتباطات انسانی، تهران، رسا.
26. فقیهی، علی‌نقی، 1387، تربیت جنسی: مبانی، اصول و روش‌ها، از نظر قرآن و حدیث، قم، دارالحدیث.
27. کریمی، یوسف، 1374، روان‌شناسی شخصیت، تهران، ویرایش.
28. کشوری، امین، 1387، حجاب من، بی‌جا، زهیر.
29. کلو موروتزی، صادقی، فاطمه نورما و ابراهیم نسکافی، 1386، «دختران جوان ایران روایت‌های مدرن از نابرابری‌های سنتی»، کتاب زنان، ش 149.
30. کلینی، یعقوب، 1363، کافی، قم، دارالکتب الاسلامیه.
31. محمد قاسمی، حمید، 1373، اخلاق جنسی از دیدگاه اسلام، قم، سازمان تبلیغات اسلامی.
32. مطهری، مرتضی، بی‌تا، اخلاق جنسی در اسلام و جهان غرب، قم، صدرا.
33. مظاهری، علی اکبر، 1377، خانواده ایرانی، ترجمه عبدالله توکلی، تهران، قطره.
34. معاونت آموزش دادگستری قم، 1384، نگاهی به روابط دختر و پسر قبل از ازدواج، قم، نشر قضا.
35. معصومی، سید مسعود، 1379، احکام روابط زن و مرد و مسائل اجتماعی آنان، قم، بوستان کتاب.
36. منصوری‌نژاد، محمد، 1384، مسائل دختران (بحران هویت، روابط یا پسر، شکست در عشق و مسأله تربیت)، تهران، جوان پویا.
37. النوری الطبرسی، حسین، 1408ق، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسه آل بیت لاحیاء التراث.
38. نیکزاد، عباس، 1383، «روابط زن و مرد از دیدگاه اسلام ترویج، تعطیل، تعدیل»، کتاب زنان، ش 25.
39. ـــــــــــــــ ، 1383، «روابط زن و مرد از دیدگاه اسلام، ترویج، تعطیل، تبدیل»، بازتاب اندیشه، 13 صفحه، ش 56 ـ 55.
40. ویتز، پل، 1383، «زوال خانواده»، بازتاب اندیشه، ش 49.
41. یوسفی، اشرف، زهرا هویدافر و رضوان محمدرضا، 1386، «سالم‌سازی روابط دختران و پسران» مجله تازه‌های روان درمانی (هیپنوتیزم)، ش 44 ـ 43.
منبع: فصلنامه اخلاق - شماره 16
