می گویند خان های محلی برای تنبیه روستاییان و مخالفان خود، به پایشان سنگ می بستند و آنها را درون این چشمه عمیق می انداختند، چشمه ای که به همین دلیل زندان برنجه نامیده شده است.
در جنوب روستای برنجه و در كنار رودخانه، در راستای شمالی جنوبی، دهانه های چند چشمه آهك ساز خشك شده را می توان دید كه مشهورترین آنها زندان برنجه یا «دریای برنجه» نام دارد.
دهانه این چشمه بزرگ به شكل بیضی است. قطر بزرگ این بیضی 100 متر و قطر كوچك آن 50 متر است و ژرفایش نیز به حدود 70 متر می رسد. در كف این سازه بزرگ طبیعی دریاچه ای آكنده از آب سرد و گاز كربنیك است. این چشمه دیوارهای بلند و پرشیب دارد كه از لایه های نازك تراورن تن نواری پدید آمده است.
پایین رفتن از این دیواره های بلند بدون ریسمان و دیگر تجهیزات لازم غیر ممكن است بویژه آنكه كارشناسان احتمال می دهند وجود آب های گازكربنیك دار در ته دهانه چشمه موجب خردگی بیشتر دیواره شده و بر قطر آن افزوده است.
زندان برنجه از نظر زمین شناسی تاریخچه پیدایش مشابهی مثل دریاچه تخت و زندان سلیمان را دارد و آن محل نیز از انباشته شدن رسوبات آهكی، تل های بلند و در مواردی دهانه های وسیع آتشفشانی مانند بوجود آورده اند و در عمق نسبتا" زیاد دهانه یكی از این تپه ها دریاچه ای در میان صخره سنگی وجود دارد كه به علت عمق زیاد سطح آب از دهانه امكان دسترسی به آن غیر ممكن بوده و آب دریاچه بعد از گذشتن از میان سنگ های رسوبی و آهكی و تراورتن در جنوب شرقی به رودخانه مجاور در روستای برنجه واریز می گردد.
پدیده هایی از این دست بسیار حساس و آسیب پذیر هستند. ملیون ها سال طول كشیده تا بوجود آیند و قابل ترمیم و بازسازی نیستند. از نوشتن یادگاری، كنده كاری، رول و تابلو كوبی و رها كردن زباله در محیط جدا خودداری فرمایید !
این نکات را به خاطر بسپارید
سنگ های تراورتن اطراف چشمه بسیار سست بوده و كار گاه طبیعی به سختی یافت می شود. برای برپایی كارگاه از حداكثر ایمنی استفاده شود.
جهت فرود و صعود به داخل چشمه حتما از ابزار غار نوردی استفاده شود. دیواره به علت سستی و ریزشی بودن قابل سنگ نوردی نیست.
بهترین سمت برای فرود و صعود دهانه شمالی می باشد كه مستقیما به آب چشمه ختم می شود.
از رها كردن زباله و وسایل سبك وزن بدون حفاظ در كنارچشمه جدا خودداری شود. وزش باد می تواند هر چه كنار چشمه قرار دارن درون زندان آن بیاندازد.
دمای آب در فروردین ماه حدود 30 درجه سانتیگراد و عمق آب بیش از 25 متر تخمین زده می شود.
پدیده هایی از این دست بسیار حساس و آسیب پذیر هستند. ملیون ها سال طول كشیده تا بوجود آیند و قابل ترمیم و بازسازی نیستند. از نوشتن یادگاری، كنده كاری، رول و تابلو كوبی و رها كردن زباله در محیط جدا خودداری فرمایید!
آثار موجود در اطراف زندان برنجه:
1- در دو راس تپه مجاور به زندان برنجه ( برنجک) بقایای معماری از دوره نا مشخص توجه بازدید کننده را به خود جلب می کند که بنا به اظهارات ساکنین محلی و افراد مسن، قبرهایی در کنار بقایای معماری مربوط به ترسایی ها موجود بوده که به خط میخی یا شبیه به آن نوشته هایی بر روی سنگ قبرها مشاهده می گردید؛ ولی هم اکنون به علت حفاری های غیر مجاز جویندگان طلا و مخروبین آثار باستانی کاملا" منهدم شده و از بین رفته است.
2- در روستای قره بلاغ، مرکز دهستان چمن در کیلومتر 24 شهرستان تکاب و غرب روستای برنجه (برنجک) و در کنار قبرستان عمومی روستا، قبرهایی با سنگ های سرخ رنگ با چندین علامت خط میخی مربوط به دوران حکومت مغولان دیده می شود که بنا به روایت ساکنین محلی مربوط به مردگان لشکر تیمور در موقع حمله مغولان جهت تسخیر تخت سلیمان و شهرنشین می باشند که هم اکنون در اثر کندن و حفاری از بین رفته ولی سنگ قبرها به علت بزرگ بودن برای نشان دادن در همان محل باقی مانده است.گفته می‌شود که خان‌های محلی برای تنبیه روستاییان و مخالفان خود، به پایشان سنگ می‌بستند و آنها را به درون این چشمه ژرف می‌انداختند و علت نامگذاری زندان برنجه همین بوده است.
