شستشو و نظافت فرش از اهميت ويژه اي برخوردار است و رعايت اصول و قواعد خاص آن سبب خواهد شد تا فرش دستبافت كيفيت اوليه خود را از دست ندهد و حتي الامكان خصوصيات ظاهري و ساختماني خود را حفظ كند. شستشوي فرش به طور معمول، يك بار بعد از پرداخت و بار ديگر پس از طي سالياني چند صورت مي گيرد.
غبارگيري
در مرحله اول ارتقاي كيفيت و در مرحله دوم زدودن كثافات و آلودگي هايي كه پس از ساليان دراز بر آن نشسته، مد نظر است. قبل از شستشوي فرش غبارگيري به دو روش انجام مي شود:
1- غبارگيري معمولي: در غبارگيري معمولي فرش را مي تكانند و يا با چوب بر پشت قالي مي كوبند تا گرد و خاك آن خارج شود. سپس با جارويي زبر (همان جاروهاي چوبي كه در منزل همه موجود است) آن را مي روبند. اين كار نبايد موجب گسيختگي تار و پود قالي شود و به بافت آن لطمه بزند. كوبيدن فرش بر زمين از جمله كارهاي نادرستي است كه جهت تميز كردن آن به كار مي رود.
2- غبارگيري مكانيكي: اين كار در كارخانجات، بسته به كيفيت فرش صورت مي گيرد و در منزل مقدور نيست. فرش هايي كه داراي گرد و غبار هستند، قبل از شستشو حتما بايد غبارگيري شوند، چرا كه هنگام شستشو گرد و غبار در ته گره (محل تماس گره با تار و پود) باقي مانده خوب تميز نمي شوند و باعث پوسيدگي فرش مي گردد. (در واقع تبديل به گل شده و در مغز فرش باقي مي ماند). در زندگي هاي شهري كه معمولا از جارو برقي استفاده مي شود، گرد و غبار چنداني درون فرش باقي نمي ماند كه نيازي به غبارگيري داشته باشد.فقط بايد توجه داشت كه فرش رنگ پس ندهد.
فرش هاي دستبافت چون كيفيت هاي متفاوتي دارند، ممكن است بعضي از آنها رنگ پس دهد. براي اينكه بفهميد فرش رنگ پس مي دهد يا نه، يك دستمال سفيد رنگ كه با آب نيمه گرم خيس شده به قسمت هايي از پرز فرش بكشيد يا پرز فرش را براي چند ثانيه درون دستمال نگه داريد. اگر دستمال سفيد رنگي شد، فرش رنگ پس مي دهد و بايد هنگام شستشوي آن نكاتي را رعايت كرد. (بيشتر رنگ هاي تيره رنگ پس مي دهند؛ مانند لاكي، سبزهاي تيره، سرمه اي، مشكي، آبي).
مراحل شستشوي فرش
در شستشوي فرش با دست، رعايت نكات زير اهميت ويژه اي دارد:
1- استفاده از زمين سخت، سيماني، موزاييك يا زمين شيب دار بهتر است.
2- جريان آب بايد به صورت دوش و با حرارت معمولي باشد. از آب گرم در شستشوي فرش دستباف يا ماشيني استفاده نمي شود.
توضيح: فرش هاي ماشيني به علت داشتن مواد پلاستيكي در گره ها و تار و پود، پس از شستشو نرمي و لطافت خود را از دست مي دهند. در فرش هاي دستبافت هم، كه رنگ پس مي دهد، آب گرم رنگ پس داده شده را در قسمت هاي روشن فرش تثبيت مي كند كه رنگبرداري آنها سخت و هزينه بردار است. فرش هايي هم كه چله آنها از پشم و ابريشم يا گره هاي ابريشمي باشد، كيفيت شان پس از شستشو كاسته مي شود.
3- در شستشوي فرش از مواد قليايي نبايد استفاده شود.
4- از شوينده هاي خنثي استفاده شود (مانند پودر دستي كه بايد قبل از استفاده در آب حل شود، شامپوي فرش، مايع ظرفشويي يا پودر صابون حل شده براي فرش هايي كه چربي روي آنها ريخته شده است).
5- فرش دستباف را از قبل خيس نكنيد، به خصوص فرش هايي كه رنگ پس مي دهند. در اين صورت قسمت هاي روشن فرش نيز رنگي مي شود.
6- فرشي را كه رنگ پس مي دهد، پس از شستشو با برس پلاستيكي و آبگيري، لوله نكنيد و هرگز داخل لوله آب نگيريد.
7- فرش شسته شده را كاملا آبگيري كرده با پارو و سپس با دستمال نخي يا حوله اي آب پرز آن را كاملا بگيريد و يك ساعت به همان حالت روي زمين بگذاريد تا قسمت هايي كه رنگ پس مي دهد با قسمت هاي ديگر فرش تداخل پيدا نكند.
8- وقتي فرش يك ساعت روي زمين به صورت پهن شده ماند، مابقي رطوبت خود را از دست مي دهد و آماده پهن كردن مي شود.
9- فرش نيمه مرطوب از پشت، در سايه (نور غير مستقيم خورشيد) در معرض هوا آويخته شود.
10- براي فرشهاي ماشيني و دستبافت هم كه رنگ پس نمي دهند، روش شستشو به همين صورت است. اگر هنگام پهن كردن فرش دوباره روي آن آب بگيريد، ريشه هاي آن حتما زرد خواهد شد.
11- پس از خشك شدن فرش آن را با جاروي چوبي يا برس سر به سمت خواب فرش جارو يا برس بزنيد تا تمام طرح هاي فرش سر جاي خود قرار بگيرد و فرش شما زيبا و شكيل تر و تميز ديده شود.
(جارو برقي چون به صورت رفت و برگشت روي فرش كشيده مي شود خواب فرش را به هم زده و از زيبايي آن مي كاهد)
طريقه استفاده از شامپو فرش
براي شامپو كردن فرش نياز به زور بازو نيست
طريقه صحيح استفاده از شامپو فرش
1- قبل از شامپو كردن حتما" روي فرش را جارو كنيد.
2- يك ليتر آب و دو فنجان شامپو فرش را درون ظرفي ريخته و خوب هم بزنيد تا كف كند (هربار اين كار را تكرار كنيد).
3- كف شامپو فرش را با يك تور يا اسفنج روي فرش بماليد. حركت اسفنج بر روي فرش بايد به آرامي صورت پذيرد؛ (زيرا فقط پرز فرش شما كثيف شده) است.
توضيح: اگر به جاي كف شامپو از آب آن استفاده كنيد، فرش نه تنها تميز نمي شود، بلكه لوچ و چسبنده شده و ديرتر خشك مي شود، زيرا رطوبت به ريشه هاي فرش رسيده و ريشه ها در محيط مرطوب مي پوسند و اگر چند بار اين كار را تكرار كنيد، به مرور زمان فرش شما حتما"مي پوسد.
كف شامپو فرش كثافات روي پرزهاي فرش را در خود حل كرده و ظرف نيم ساعت در مجاورت اكسيژن هوا ناپديد مي شود كه در اين مدت نبايد روي فرش راه برويد.
4- از قسمت بالاي فرش شروع به كار كنيد تا روي قسمت هايي كه كف شامپو را ماليده ايد، راه نرويد.
5- پس از نيم ساعت يك دستمال زبر و يا تور پرده را روي فرش بماليد (اين عمل را در جهت خواب فرش انجام دهيد)، سپس با يك جاروي زبر يا جاروي چوبي آن را به سمت خواب فرش جارو بزنيد.
6- حالا با يك برس قديمي فرش خود را شانه كنيد. اين كار باعث مي شود پرزها سر جاي خود قرار بگيرند و فرش شما نرم و زيبا به نظر برسد و شما با ديدن آن لذت ببريد.
