اخلاق منتظران حضرت ولی عصر(عج)

در دوران غیبت امام عصر(عج) و در دورة انتظار ظهور حضرتش، آداب و اخلاقی برای پیروان اهل بیت(علیهم السلام)‌ در قرآن و روایات ترسیم شده است که آشنایی و انجام آنها، راه نجات و رمز عبور سالم از این بحران می‌باشد. در روایات اهل بیت(علیهم السلام) دوره‌ای بحرانی و سخت برای ایام غیبت ترسیم شده است و ضرورت ایجاب می‌نماید نسبت به آداب و اخلاق این دوره آموزش‌های کافی را دیده باشیم.

 خداوند در این خصوص می‌فرماید: «ای اهل ایمان، در کار دین صبور باشید، یکدیگر را به صبر و مقاومت سفارش کنید و مراقب کار دشمن و خداترس باشید، شاید رستگار شوید». حضرت باقر(علیه السلام) در تفسیر این آیه فرمودند: «یعنی صبور باشید بر انجام واجبات و یکدیگر را به صبر و مقاومت در برابر دشمنان سفارش کنید و عهدتان را با امام منتظرتان محکم کنید».(1)

یا در روایت دیگری از حضرت صادق(علیه السلام) در تفسیر همین آیه آمده است: «یعنی صبور باشید بر انجام واجبات و در مقابل مشکلات و مصائب یکدیگر را به صبر و مقاومت سفارش کنید و عهدتان را با ائمه و پیشوایان دین محکم کنید. (و با امامتان پا برجا بمانید)».(2)

در اینجا به معرّفی چند صفت از صفات اخلاقی که لازمة یک شخص منتظر است می‌پردازیم:

1. ورع و رعایت محاسن اخلاقی:

امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «هر که دوست دارد از یاران قائم باشد، پس باید انتظار کشد و در حالی که منتظر است، پارسایی و اخلاق نیک را در پیش گیرد. اگر (با چنین حالتی) از دنیا برود و بعد از مرگ او، قائم(عج) قیام کند، همانند اجر کسی را دارد که قائم را درک نموده است. پس (در کار و عمل) بکوشید و منتظر باشید، گوارایتان باد ای جماعت مشمول رحمت».

آن حضرت می‌فرمایند: «صاحب این امر (امامت) غیبتی دارد که در آن روزگار، دیندار همانند کسی است که خار مغیلان را با دست خویش خُرد کند. امام سپس، اندکی خاموش ماند و آنگاه فرمود: صاحب این امر را غیبتی است، پس باید که بنده از خدا بترسد و به دین خویش چنگ آویزد».(3)

2. پرهیز از شکّاکیّت و پیروی از راه ائمة پیشین:

امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «پس هرگز در حقّ او شک و تردید به خود راه ندهید، از صفحة دل هرگونه شک و تردید را بزدایید. من شما را برحذر کردم، سخت از آن بپرهیزید، از خدا توفیق و راهنمایی‌تان را مسئلت می‌نمایم».(4)

همچنین فرمودند: «اگر در زمانی قرار گرفتی که به امامی از آل محمّد(صلی الله علیه و آله) دست نیافتی، هر که را قبلاً دوست داشتی (از ائمة گذشته) دوست بدار و هر که را از دشمنانشان، دشمن داشتی، دشمن بدار و از هر که پیروی نمودی، پیروی کن و هر صبح و شام در انتظار فرج باش».(5)

3. سفارش یکدیگر به صبر:

سیّد ابن طاووس، در کتاب «اقبال» از وجود مبارک پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در خطبة روز غدیر این‌گونه آورده است: «سورة والعصر دربارة حضرت علی(علیه السلام) نازل شد و تفسیرش اینکه: «و» سوگند به پروردگار «عصر» قیامت که «همانا انسان در زیان است»: یعنی دشمنان آل محمّد(صلی الله علیه و آله) «مگر کسانی که ایمان آوردند» به ولایت ایشان «وکارهای خوب انجام دادند» به همدردی کردن با برادرانشان «و یکدیگر را به صبر سفارش دادند» در زمان غیبت غایبشان...».(6)

«منظور از سفارش کردن یکدیگر به صبر آن است که مۆمن به فرزندان، نوادگان، خاندان و عیال، عشیره و برادران دینی، دوستان خویش و دیگر مۆمنان سفارش و امر به یقین داشتن به حضرت قائم(عج) و صبر کردن در زمان غیبت آن حضرت بر طولانی شدن زمان غیبت و بر آنچه از آزار دشمنان و جفای دوستان و غیر اینها... می‌بینند به اینکه خوبی‌های صبر را برایشان باز گوید و...» (7)

4. دوری از صفات ناپسند مردم آخرالزّمان:

امام ششم(علیه السلام) فرمودند: «... پس در این موقع بترسید و از خداوند متعال نجات را خواهان شوید و بدانید که مردم مورد خشم الهی قرار گرفته‌اند و تنها خداوند آنها را مهلت می‌دهد به خاطر امری که اراده کرده برایشان و لذا در این هنگام آرزومند ظهور و فرج باش و تلاش کن برای اینکه خداوند عزّوجل تو را در خلاف آن چیزی (آن اعمالی) که مردم بر آن هستند، ببیند».

5. اختیار گمنامی و پرهیز از شهرت کاذب و حفظ زبان:

امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «(در دوران غیبت) زبان‌های خود را حفظ کنید، در خانه‌های خود بمانید (مگر به ضرورت) تا آنکه حادثه‌ای (که برای دیگران پیش می‌آید به واسطة گناه کردنشان در جامعه) برای شما پیش نیاید.

«برای مردم زمانی می‌رسد که انسان میان ناتوانی و تبه‌کاری مخیّر می‌شود، هر کس چنین زمانی را درک کند، باید ناتوانی را بر فساد و تباهی برگزیند».(8)

6. زمینه‌سازی ظهور:

پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «از مشرق زمین، مردمی قیام می‌کنند و زمینه را برای (ظهور) مهدی(عج) آماده می‌سازند».(9)

7. ذکر کثیر و عبادت:

امام علی(علیه السلام) فرمودند: «خانه‌های محقّر خود را، مسکن خود قرار دهید، همانند کسی که در آتش گداخته می‌سوزد، دندان روی جگر بگذارید و خدا را بسیار زیاد یاد کنید که یاد خدا بزرگ‌ترین پناه‌گاه است؛ اگر بدانید».(10)

8. گرفتن معارف دین از دین‌شناسان امین و رجوع به علما:

امام مهدی(عج) می‌فرمایند: «و امّا دربارة اتّفاقات مهم، به راویان حدیث ما رجوع کنید که آنان حجّت من بر شما هستند و من نیز حجّت خدا بر آنها هستم».(11) امام هادی(علیه السلام) نیز می‌فرمایند: «در زمان غیبت قائم ما، اگر نبودند دانشمندانی که مردم را به سوی خدا دعوت، به طرف او راهنمایی کنند و با دلایل و براهین الهی از آیین او دفاع کنند؛ دست بندگان مستضعف را بگیرند و آنها را از دام‌های شیطان و شبکه‌های ناصبیان (دشمنان سرسخت اهل بیت(علیهم السلام)) نجات دهند، هیچ کس باقی نمی‌ماند مگر اینکه از دین خدا مرتد می‌شد، امّا آن دانشمندان رشتة دل‌های ضعفای شیعه را می‌گیرند، همچنان‌که ناخدای کشتی، سکّان کشتی را می‌گیرد. آنها در نزد خدای عزّوجلّ از هر طبقه‌ای برترند».(12)

پی نوشت ها:

1- تفسیر برهان، ج 2، ص 149.

2- تفسیر عیاشی، ج 1، ص 236، ح 198.

3- غیبت نعمانی، ص 169، ح 11.

4- همان، ص 150، ح 10.

5- بحارالانوار، ج 52، ص 133.

6- اقبال، ص 457.

7- مکیال المکارم، ج 2، ص 418.

8- کافی، ج 2، ص 225، ح 13.

9- نهج الفصاحه، ج 2، ص 372.

10- کشف الغمه، ج 3، ص 267.

11- بحارالانوار، ج 52، ص 267.

12- کمال‌الدیّن و تمام‌النعمه، ج 2، ص 238.