مسجد در تاريخ تمدن اسلامى اولين نهاد اجتماعى و سازمانى است كه مستقيماً از سوى پيامبر اكرم(ص) و در نخستين روزهاى تأسيس حكومت اسلامى پايهگذارى شد و تا مدتها قلب تپنده جامعه اسلامى و مركز اجتماع مسلمين بود. این مقاله به بررسی ارتباط مسجد به عنوان مکانی برای اجتماع دینی و رسانه تبلیغی، با قرآن کریم از منظر برنامههای تربیتی و انسان ساز، و انسان، مخاطب اصلی خداوند، می پردازد. ابتدا اهمیت و جایگاه مسجد را بررسی کرده، سپس به سراغ قرآن و مسائل مطرح شده در آن مي‌رویم و در آخر به بررسی روش تربیت قرآنی در مسجد مي‌پردازیم.
مسجد
مسجد از ريشه «سجد» به معناي پيشاني است. مسجد حالت متواضعانه را شامل مي شود و به اين محل نمازخانه مي گويند. مسجد محل عبادت مسلمانان و خانه خدا معرفي شده است و به علت اينکه سجده نمود کامل عبادت است، اين نام انتخاب شده است.
مسجد نردبان رشد معنوی
مسجد در اسلام مکانی مقدس و حائز اهمیت است. روایات بسیاری درباره فضیلت رفت و آمد و نشستن در مسجد و خواندن نماز در آن به‌خصوص به جماعت گفته شده است. خداوند در آيه 29 سوره اعراف مي‌فرماید: «و اقيموا وجوهکم عند کل مسجد و ادعوه مخلصين له الدين: و به سوی هر مسجدي رو کنيد و به عبادت بپردازيد و خالصانه در دين خود خدا را بخوانيد.»
در حديثي از رسول اکرم(ص) آمده: «المساجد سوق من السواق الاخرة قراها المغفرة و تحضتها الجنه: مساجد بازاري از بازارهاي آخرت است از کساني که به آن وارد مي شوند با مغفرت پذيرایي مي شود و هديه آنان بهشت است.» امام صادق(ع) مي‌فرمايد: «مَنْ مَشَى إِلَى مَسْجِدٍ مِنْ مَسَاجِدِ اللَّهِ فَلَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ خَطَاهَا حَتَّى يَرْجِعَ إِلَى مَنْزِلِهِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ مُحِيَ عَنْهُ عَشْرُ سَيِّئَاتٍ وَ رُفِعَ لَهُ عَشْرُ دَرَجَاتٍ؛ کسي که به سوي مسجد گام برمي دارد بر هيچ خشک و تري پا نمي گذارد مگر اينکه از زمين اول تا هفتم براي او تسبيح مي کنند.» با توجه به این مطالب تردیدی باقی نمي‌ماند که مسجد تأثیر بسزایی در ارتقای معنوی انسان و رشد ایمانی او دارد و موجب ثواب اخروی مي‌گردد.
نقش قرآن در رشد انسان
مسائل مطرح شده در قرآن را مي‌توان در سه بخش خلاصه کرد:
1- آیات اعتقادی که به مسائل اعتقادی مثل توحید، معاد، بیان صفات الهی، مسئله نبوت و ... در قالب داستانهایی از انبیاء، آیات عذاب و بشارت بهشت، استدلالات عقلی و سفارش به تفکر، می‌پردازد.
2- آیات اخلاقی که در آنها از نحوه صحیح رفتار با والدین، همسایه‌ها، روابط اخلاقی بین زن و شوهر، رابطه با فرزند، گناهان قلبی و صفات مؤمنان و از اموری از این دست سخن به میان آمده است.
3- آیات مربوط به احکام الهی و دستورات شرعی مثل نماز، روزه، زکات، حج، خرید و فروش، ازدواج و طلاق و... است.
هر کدام از این سه بخش در تربیت و تکامل انسان مؤثر هستند؛ یعنی یک انسان برای رسیدن به سعادت و رشد معنوی و کمال انسانی به اعتقاد و جهان بینی صحیح، رفتار اخلاقی و دینی، و انجام اعمال عبادی نياز دارد
