زندگي در شهرهاي بزرگ دنيا علاوه بر مزيتها، مشكلات و معايب بسياري دارد. يكي از بزرگترين معايت آن اين است كه ساكنان آن فرصت استنشاق هواي تازه را ندارند و اكسيژن كمتري دريافت مي كنند و متاسفانه بدنشان دي اكسيد كربن، سرب و گازهاي سمي ديگر را جذب خواهد كرد.
بسياري از شهرهاي ايران همچون تهران، اصفهان، مشهد، شيراز و برخي ديگر از شهرها متاسفانه كمتر هواي تازه و پاك دارند و ساكنان آن ها مجبور به تنفس هواي آلوده هستند. آلودگي هوا براي افراد مسن، نوزادان، كودكان و زنان باردار بيشتر از افراد ديگر مضر است به همين دليل كارشناسان توصيه مي كنند كه اين افراد در روزهايي كه آلودگي هوا به مرز هشدار مي رسد، از خانه خارج نشوند و فعاليت هاي بدني خود را كاهش دهند تا دچار مسموميت و مشكلات ناشي از كمبود اكسيژن و گازهاي سمي نشوند.
آلودگي ها و ايجاد آسم در كودكان
قرار گرفتن كودكان در معرض آلودگي هوا بسيار خطرناك است و نگراني هاي بسياري را ايجاد مي كند زيرا سيستم ايمني، تنفسي و ريه آن ها هنوز به رشد نكرده و كامل نشده است. از اين رو در معرض آلودگي قرار گرفتن كودكان بسيار خطرناك تر از افراد بالغ است.
تحقيقات انجام شده در مدرسه پزشكي هاروارد نشان مي دهد كه ذرات معلق در هوا باعث ايجاد آلودگي مي شوند و تنفس اين هواي آلوده باعث ورود ذرات معلق به داخل بدن و ريه افراد مي شود و همچنين تنفس هواي آلوده و ذرات معلق در كودكان باعث بروز بيماري برونشيت مي شود.
اين مطالعات با بررسي بيماري برونشيت در كودكان مناطق مختلف نشان داده كه كودكاني كه در مناطقي با آلودگي هوا زندگي مي كنند بيشتر از كودكان ديگر مبتلا به اين بيماري مي شوند.
مطالعه ديگري كه در مركز سلامت كودكان اروپا انجام شده حاكي از آن است كه آلودگي هوا نقش موثري در ميزان مرگ و مير كودكان دارد. براساس اطلاعات به دست آمده در اين مطالعه ميزان مرگ و مير كودكان در شهرهايي با آلودگي هوا به نسبت بيشتر از مناطق پاك و بدون آلودگي است و همچنين در اين مناطق ميزان مراجعه اورژانسي كودكان به بيمارستان نيز بيشتر ديده مي شود.
پژوهشگران هشدار دادند از آنجا كه سيستم تنفسي كودكان ضعيف تر از افراد بالغ است، قرار گرفتن آن ها در آلودگي هوا باعث بروز بيماري آسم، ايجاد مشكلات تنفسي در كودكان مي شود و همچنين تنفس هواي آلوده عملكرد ريه كودكان را نيز تا حدي مختل مي كند.
آلودگي هوا كه ناشي از سوخت كربن و سوخت اتومبيل ها است و بيشتر در هواي آزاد وجود دارد بسيار مخرب تر از آلودگي هوا در فضاهاي بسته است. البته بايد گفت كه امروز آلودگي هاي فضاهاي بسته بسيار كم شده و تا حدي مي تونيم بگوييم كه آلودگي فضاهاي بسته مانند منزل به نزديك صفر رسيده است. اما آلودگي هاي فضاهاي باز به دليل وجود ذرات معلق در هوا به دليل افزايش اتومبيل ها و كارخانه ها نسبت به گذشته بيشتر شده است .
هر ميزان فعاليت بدني در هواي آلوده بيشتر باشد، تنفس تند تر انجام مي شود و در نتيجه ميزان جذب ذرات معلق نيز بيشتر خواهد شد. از آنجا كه كودكان در بيرون از منزل و در هنگام راه رفتن تحرك بيشتري نسبت به افراد بالغ دارند، ميزان جذب آلودگي هوا در آن ها به مراتب بيشتر از بزرگسالان است.
محققان دانشگاه ونكوور كانادا اعلام كردند كه بدون شك آلودگي هوا تاثير زيادي در بروز بيماري آسم در كودكان دارد و آلودگي هواي ناشي از سوخت اتومبيل ها باعث افزايش ميزان مرگ و مير در كودكان مي شود.
آلودگي هوا و سقط جنين
گاز سمي مونواكسيد كربن موجود در هوا در سه ماهه‌ي اول بارداري به راحتي از جفت عبور كرده و در صورت شدت زياد مسموميت به سقط جنين منجر مي‌شود.آلوده‌كننده‌هاي هوا زياد هستند، اما منواكسيد كربن يكي از خطرناكترين و مهمترين اين آلوده‌كننده‌ها به شمار مي‌رود و اين گاز در نتيجه‌ي سوخت ناقص مواد آلي ايجاد و مهمترين منابع توليدكننده‌ي اين گاز اگزوز اتومبيل‌ها، بخاري‌هاي گازي و نفتي است.
قدرت تركيبي گاز مونواكسيدكربن با هموگلوبين خون 250 برابر بيشتر از اكسيژن بوده كه علت سمي بودن اين گاز است، به طوري كه با وارد شدن اين گاز به بدن قدرت حمل اكسيژن از هموگلوبين خون گرفته مي‌شود و اكسيژن مورد نياز بدن براي سوخت و ساز بسيار كم شده و در نتيجه به مسموميت و ناراحتي افراد منجر مي‌شود.
گازهاي ديگري نظير گاز كربنيك و بخارات اسيدي در هوا موجود هستند كه با ايجاد اختلال در مجاري تنفسي موجب بروز سرفه و تنگي‌نفس در افراد مي‌شوند اما گاز مونواكسيدكربن مهمتر و براي بيماران قلبي، سالمندان و زنان باردار عوارض خطرناكي را به دنبال دارد.
خطر سقط جنين در زنان باردار بيشتر در سه ماهه اول بارداري است و اين امر نيز به شدت مسموميت به آلودگي هوا، شرايط سلامتي كبد، قلب و مقاومت بدني مادر بستگي دارد. مادران باردار بايد در 8 هفته اول حاملگي بسيار مراقب باشند و خود را در معرض هواي آلوده قرار ندهند. در هفته هاي اول حاملگي، مادران باردار بايد در صورت امكان در هواي آلوده حضور پيدا نكنند و از منزل بيرون نيايند و در صورتي كه ناگزير به بيرون آمدن هستند حتما از ماسك استفاده كنند.
در 8 هفته اول حاملگي با توجه به اين كه در اين مدت اندام هاي جنين شكل مي گيرد، زنان باردار بايد از مواجه شدن با مواد شيميايي و قرار گرفتن در معرض آلودگي هوا خودداري كنند.مواجه شدن با هواي آلوده به خصوص در 8 هفته اول حاملگي، احتمال بروز بيماري ها و نارسايي هاي قلبي و ايجاد يك مجموعه بيماري ها و ناهنجاري هاي اندامي را در جنين افزايش مي دهد.
با توجه به اين كه در هفته هاي 8 تا 12 حاملگي، مغز جنين شروع به رشد و شكل گيري مي كند و اختلال در رشد آن مي تواند در ضريب هوشي و توانايي هاي مغزي جنين تاثير بگذارد، به طور جدي به مادران باردار توصيه مي شود در اين مدت نيز خود را در معرض هواي آلوده قرار ندهند.
مسموميت در افراد مختلف به شرايط جسماني و سلامتي آنها و همچنين به ماده، غلظت و شدت ماده‌ي سمي بستگي دارد و ممكن است مسموميت در افراد مختلف با توجه به اين عوامل خفيف يا شديد باشد. مسموميت خفيف در افراد به صورت سردرد، سرگيجه، خواب آلودگي، خستگي و ضعف بروز مي‌كند و در صورتي كه مسموميت به حالت شديد رخ دهد بيمار دچار بي‌قراري، استفراغ و بيهوشي مي‌شود و در شرايط حاد به صورت تشنج ظاهر مي شود.
به طور كلي 12 هفته اول حاملگي دوران بسيار حساسي است و مادران بايد بيشترين توجه را به سلامتي جنين نشان دهند، اما از هفته 16 به بعد ميزان حساسيت نه اين كه از بين مي رود، بلكه كمتر مي شود; چون تا اين زمان اندام هاي جنين، قلب و مغز او شكل گرفته است.در عين حال از هفته 16 به بعد حاملگي در شرايط بحراني آلودگي هوا، مادران باردار بايد از منزل بيرون نيايند، خود را معرض آلودگي هوا قرار ندهند و در صورتي كه ناچار به بيرون آمدن هستند از وسايل محافظتي همچون ماسك ها استفاده كنند.
آلودگي هوا احتمال ناباروري را افزايش مي دهد
همچنين احتمال ناباروري زنان را نيز افزايش مي دهد، زناني كه بيشتر در معرض آلودگي هوا قرار دارند نازايي در آنها بيشتر مي شود و يا اين كه بيشتر دچار سقط جنين، زايمان زودرس، پاره شدن كيسه آب جنين، عدم رشد جنين، تولد نوزاداني با وزن كم و حتي بروز لب شكري (شكاف لب) در نوزادانشان مي شوند.
رساندن هواي آزاد و پاك مهمترين اقدامي است كه افراد در مسموميت خفيف بايد انجام دهند، زيرا هواي پاك 21 درصد اكسيژن دارد و همچنين بيمار را بايد از شرايط و محيط آلوده دور كرد و مسموميت خفيف با استنشاق هواي پاك رفع مي‌شود.
در صورت بروز مسموميت شديد، به طوري كه بيمار دچار تشنج و بيهوشي شود، بايد وي را به بيمارستان انتقال داد تا با اقدامات اختصاصي و تجويز اكسيژن بهبود يابد.در منازل نيز اگر رنگ شعله‌ي بخاري‌هاي گازي زرد باشد امكان توليد گاز سمي وجود دارد و ممكن است با ايجاد خواب آلودگي افراد را مسموم كند و حتي در شرايط حاد به بيهوشي نيز منجر مي‌شود.
عقب ماندگي رشد جنين بر اثر قرار گرفتن زن باردار در هواي آلوده
همانطور كه پيشتر گفته شد زنان باردار بايد حتي المقدور از قرار گرفتن در معرض آلودگي هوا جلوگيري كنند. عدم رشد فكري جنين به طور قطع، وضعيت غير عادي رشد در داخل رحم است كه سقط شدن جنين را 10 برابر افزايش مي دهد. گاز منوكسيد كربن يكي از عواملي است كه خطر عقب ماندگي رشد جنين را افزايش مي دهد. زماني كه گاز منوكسيد كربن وارد بدن مي شود، داخل خون شده و همراه با گردش خون وارد تمام قسمتهاي بدن مي شود و مانع از رسيدن اكسيژن به بدن مي شود. در زمان بارداري، گاز منوكسيد كربن از جفت عبور كرده و مقدار اكسيژني را كه به اين قسمت داده مي شود را كاهش مي دهد و باعث مي شود تا شرايط عقب ماندگي رشد جنين فراهم شود.
ارتباط آلودگي هوا با اوتيسم
اوتيسم نوعي اختلال رشدي است كه با رفتارهاي ارتباطي ، كلامي غير طبيعي مشخص مي شود . علائم اين اختلال در سال هاي اول عمر بروز مي كند و علت اصلي آن ناشناخته است. اما مي توان يكي از فاكتورهاي ابتلا جنين و نوزاد به اوتيسم را، آلودگي هوا دانست.
مطالعات نشان مي دهد، آلودگي زياد هوا در طول دوره بارداري، خطر اوتيسم را براي جنين به همراه خواهد داشت و حتي در نوزاد تازه متولد شده به ويژه نوزاداني كه زودتر از موعد به دنيا آمده اند، خطر ابتلا به اوتيسم را افزايش مي دهد. بعضي از دانشمندان بر اين باور هستند، جنين زنان بارداري كه در بزرگراه هاي شهرهاي پرجمعيت زندگي مي كنند بيشتر در معرض ابتلا به اوتيسم هستند. در اينجا لازم است كه يادآور شويم بسياري از نوزادان سالم هستند كه در شهرهاي آلوده و پردود و دم با سلامتي كامل زندگي مي كنند اما براي احتياط بيشتر به مادران بارداري كه در اين مكانها زندگي مي كنند توصيه مي شود تا از حضور در اماكن پر تردد و آلوده خودداري كنند.
مصرف شير به دفع آلودگي ها كمك مي كند
مطالعات نشان داده كه مصرف شير تاثيرات مضر آلودگي هوا بر بدن را كاهش مي دهد، زيرا شير به دليل دارا بودن فسفر، منيزم و كلسيم، خنثي كننده سموم است. به همين دليل توصيه مي شود در شرايط آلودگي هوا براي كاهش صدمات به دستگاه تنفسي و التهاب دستگاه گوارش ناشي از اين آلودگي، مصرف شير و لبنيات را افزايش دهيد.
در بدن انسان باكترهاي مفيدي وجود دارند كه عمل دفع ادرار و مدفوع و مواد آلاينده را تنظيم مي كنند. هر وقت ميزان باكتري هاي مفيد بر اثر ورود سرب و مواد آلاينده به بدن كم شود، عمل دفع هم با مشكل مواجه مي شود و اين مواد در بدن باقي مي مانند. شير به دليل دارا بودن ماده اي فعال به نام " پتوبيوتيك "، سطح اين باكتري هاي مفيد را در روده انسان تعادل مي بخشد.
توصيه هاي جدي به زنان باردار
براي مراقبت و حفظ سلامتي جنين و نوزاد، به مادران عزيز و خانم هاي باردار توصيه هايي ارائه شده است كه رعايت آنها در طول اين دوران الزامي است.
· از ايمني اجاق گاز آشپزخانه، شومينه، بخاري هاي گازي اطمينان حاصل كنيد. تمام آنها مي توانند يك نشتي كوچكي داشته باشند.
· اگزوز خودرو خود را معاينه كنيد. ماشين را در پاركينگ و گاراژ دربسته روشن نكنيد.
· زماني كه در ترافيك گير كرده ايد، دستگاه تهويه خودرو را خاموش نگه داريد
· از پياده روي در خيابان هاي پر رفت و آمد جلوگيري كنيد.
· از ماندن در اتاقي كه پر از دود سيگار است خودداري كنيد.
· در روزهايي كه آلودگي هوا اعلام شده است از منزل خارج نشويد.
· در منزل خود سيستم تشخيص نشت گاز و گاز منوكسيد كربن وصل كنيد.
