70- به مرثيهاي كه ميخوانيم، خودمان اعتقاد داشته باشيم، تا اين اعتقاد در شنوندگان نيز تاثير معنوي و عاطفي بگذارد.
71- كيفيت بعضي گريه كردنها زننده است، از انجام چنين گريههايي خودداري كنيم.
72- از دروغها و تحريفاتي كه در مرثيهها صورت گرفته است با اطلاع باشيم تا آنها را نخوانيم.
73- مواظب باشيم براي گرياندن مردم، مرثيهها را كم و زياد و تحريف نكنيم تا مثلا سوزناك شوند و مردم را به گريه اندازند.
74- اگر نگاه جمعيت يا افراد خاصي مانع مرثيه خواني ما ميشود، ميتوانيم گاهي چشمان خود را روي هم بگذاريم.
75- توجه داشته باشيم كه مرثيه خواني با زبان محاورهاي دلنشينتر از مرثيه خواني با زبان مكاتبهاي است.
76- مرثيه خوان با تجربهاي ميگفت: «مراثي و اشعار مربوط به آن را پيش از خواب حفظ كنيد تا در ذهن شما كاملا نقش ببندد».
77- از هر حالت و يا حركتي كه متناسب با مرثيه خواني و شخصيت مرثيه خوان نباشد خودداري كنيم.
78- براي مرثيه خواني و جاري ساختن اشكها، سعي كنيم احساسات و عواطف شنوندگان را برانگيزانيم.
79- براي برانگيختن شور و احساس شنوندگان بايد خودمان در هنگام مرثيه خواني شور و سوز و احساس نيز داشته باشيم.
80- بين محتواي مرثيه و شرايط و احساسات شنوندگان ارتباط برقرار كنيم، تا غم و اندوه بيشتري را احساس نمايند و اشك بيشتري را جاري سازند.
81- هنگام مرثيه خواني به همهي جمعيت نگاه كنيم تا توجه همگان را جلب نماييم. و نيز براي جلب توجه و تاثير بيشتر ميتوانيم در حد ضرورت و متناسب و هماهنگ با محتواي مرثيه از حركات سر و صورت و دست استفاده كنيم.
82-براي مرثيه خواني ترس به خود راه ندهيم، و از جمعيت زياد شنوندگان و سشخصيت آنان هراسان نشويم.
83- در آغاز مرثيه خواني ترس و لرز و دلهره و ضربان شديد قلب امري طبيعي است، از اين رو ياس را به خود راه ندهيم و مرثيه خواني را در «جاهاي مختلف» و در حضور «جمعيتهاي گوناگون» تمرين و دنبال كنيم تا ترس و دلهرهي ما از بين برود.
84- آثار و فوايد معنوي مرثيه خواني را به خاطر بياوريم، تا علاقهي ما به مرثيه خواندن بيشتر شود كه نعمتي بزرگ است و متاسفانه برخي از آن غافلند.
85- اگر مرثيه را همراه با سخنراني ميخوانيم مواظب باشيم كه مرثيهي ما ناقض سخنرانيمان نباشد و بعكس، مثلا - بنا به فرض - اگر در سخنراني ميگوييم: «توبه در آخر عمر پذيرفته نميشود» در اين صورت نبايد مرثيهي حضرت حر را بخوانيم، زيرا حضرت حر در آخر عمرش توبه كرد و امام حسين - عليهالسلام- توبهي او را پذيرفت.
86- هدف نهايي از مرثيه خواني «گرياندن» نيست، اگر چه مرثيهي همراه با گريه بهتر است.
87- مرثيه خوان بايد آنچنان ورزيده باشد كه اگر به او گفتند در سه دقيقه مرثيه خواني كند بتواند، و چنانچه به وي گفتند در سي دقيقه مرثيه خواني كند باز هم بتواند.
88- اگر در آغاز راه هستيم به خود «تلقين» كنيم كه ميتوانيم مرثيه خواني نماييم، زيرا تلقين يكي از راههاي تعليم و تعلم است.
89- در همه جا نبايد مرثيه خواند، بلكه بايد يا شرايط مرثيه خواني موجود باشد و يا شرايط آن را به وجود آورد و سپس مرثيه خواند.
90- مرثيهها را مطابق فهم و موقعيت فردي، سني، زماني و مكاني شنوندگان انتخاب كنيم و بخوانيم. مثلا براي نوجوانان مرثيهي حضرت قاسم - عليهالسلام- و براي كودكان مرثيهي حضرت رقيه - عليهاالسلام - و براي بانوان مرثيهي حضرت زينب - عليهاالسلام - را بخوانيم.
91- ميتوانيم از مرثيهها نكات اخلاقي، تربيتي، سياسي، تاريخي و نظامي را استفاده كنيم و آنها را براي شنوندگان بازگو نماييم. يك فرماندهي نظامي ميگفت: «گاهي مواقع از مراثي امام حسين - عليهالسلام- و پيكار او با دشمنانش، نكات نظامي را برداشت ميكنيم».
92- معمولا از تعابيري كه مخصوص همان زمانها بوده است استفاده كنيم، مثلا به جاي خيمه كلمهي چادر يا سنگر و به جاي عمود، كلمهي گرز را به كار نبريم.
93- مجالس دعا، ختم و مانند آن زمينهي خوبي براي يادگيري و شروع مرثيه خواني است.
94- فقط براي ديگران مرثيه نخوانيم، بلكه در بعضي اوقات و در تنهايي براي خود يا خانوادهمان نيز مرثيه بخوانيم.
95- جلسهي مرثيه ميتواند براي مخاطبان، جلسهي توبه و بازگشت به سوي خدا نيز باشد، به آن توجه كنيم و از آن استفاده نماييم.
96- مرثيه خوان نبايد بر مسموعاتي (شنيدهها) كه به نظر دروغ و غير صحيح يا غير قابل قبول است تكيه كند.
97- در مجالس مرثيه خوانهاي خبره و مشهور شركت نماييم، تا از روش و كيفيت مرثيه خواني آنان نيز بهرهمند شويم. يكي از مرثيه خوانها ميگفت: «براي يادگيري مرثيه خواني بايد در جلسات مرثيه خوانها شركت كنيد تا با چشم خود ببينيد كه چگونه مرثيه ميخوانند».
98- مرسوم است كه در هر يك از روزها يا شبهاي دههي محرم، مرثيهي يكي از وقايع يا شهداي كربلا را ميخوانند، از مرثيه خوانان با تجربه اين را سوال كنيم كه مثلا در شب تاسوعا يا عاشورا چه مرثيهاي بايد خوانده شود؛ البته اين امر در جاهاي مختلف متفاوت است.
99- اگر مثلا در دو جا مرثيه خواني ميكنيم بهتر است براي هر كدام مرثيهي جداگانه و يا دو قسمت مختلف از يك مرثيه را بخوانيم، زيرا در بعضي موارد ممكن است برخي از شنوندگان هر دو جا يكي باشند.
100- مرثيهها را طوري بازگو نكنيم كه خواري و ذلت خاندان عصمت و طهارت - عليهمالسلام - از آن برداشت شود.
101- در مرثيه ميتوان به جاي آمار و اعدادي كه از نظر صحت مورد ترديد و يا انكار است، به كلماتي از قبيل (جمعيتي بسيار)، (عدهاي زياد)، (تعدادي فراوان) اكتفا نمود، مثلا به جاي اينكه بگوييم: «امام حسين - عليهالسلام- چندين هزار نفر از دشمنان را كشت»، بهتر است بگوييم: «امام حسين - عليهالسلام- تعداد فراواني از دشمنان را كشت».
102- شايسته است از ذكر مراثي يا آماري كه موجب انكار يا عكس العمل منفي شنوندگان ميشود خودداري كنيم. بويژه در مقابل شنوندگاني كه كمتر از اعتقاد راسخ و ايمان بالا برخوردار هستند. مثلا در چنين مجالسي شايد لازم نباشد كه بگوييم: «نوجوان كربلا حضرت قاسم - عليهالسلام - سي و پنج نفر از دشمنان را كشت».
103- ميتوانيم برخي از قسمتهاي مرثيه يا اشعار و رجزهاي آن را با همان زبان عربي بخوانيم و سپس آنها را ترجمه كنيم، مگر در مواري كه ترجمهي آنها لازم نباشد.
104- اگر از كلمات و جملات عربي در مرثيه خواني استفاده ميكنيم آنها را بطور صحيح تلفظ كنيم، بويژه در مجالسي كه آشنايان به زبان عربي مانند علما و طلاب حضور دارند.
105- اگر به زبان عربي آشنايي داريم، مراثي حضرت فاطمهي زهرا - عليهاالسلام - در جلد (43) بحار الانوار و مراثي امام حسين و اصحابش -- عليهمالسلام - در جلدهاي (44) و (45) بحار الانوار گردآوري شدهاند.
106- اگر بعد از غذا و يا با حالت كسالت، بيماري، خستگي، عصبانيت، ناراحتي، خواب آلودگي و مانند آن مرثيه خواني نكنيم، بهتر و موثرتر است. از اين رو آرامش، سلامت و استراحت كافي پيش از مرثيه خواني را فراموش ننماييم.
107- ميتوان براي يادگيري مرثيهها و اشعار زيبا دفتري مانند كلاسور را تهيه كرد و آنها را در آن دفتر نوشت، تا در هنگام مرثيه خواني به تناسب موضوع از مرثيهها و اشعار آن استفاده نمود.
108- كسب تجربه از خود و ديگران از رموز موفقيت در امر مرثيه خواني است.
109- دقت كنيم محتواي مرثيه را اشتباه نگوييم. مثلا توجه داشته باشيم كه حضرت عباس - عليهالسلام- مشك آب را اول به دست راستش گرفت و يا به دست چپش؟ يا مثلا امام حسين - عليهالسلام - زبانش را در دهان حضرت علي اكبر - عليهالسلام - گذاشت و يا بعكس؟
110- در مرثيه خواني از اين شاخه به آن شاخه نپريم، بلكه همان موضوع و محتواي مرثيه را براي شنوندگان بازگو كنيم.
111- سعي كنيم مرثيه را براي شنوندگان «مجسم» نماييم.
112- در مرثيه خواني مواظب باشيم به جاي تقويت روحيه، تضعيف روحيه نكنيم.
113- اگر مرثيه خوانهاي ديگري براي خواندن در مجلس حضور دارند، وقت آنان را نيز در نظر داشته باشيم.
114- خواندن مرثيه را بيش از حد، طولاني نكنيم، تا موجب ملال و خستگي شنوندگان نشود و بر آنان اثر منفي نگذارد؛ بويژه در مجالسي كه علاقه و زمينهي كمتري نسبت به مرثيه در آنها وجود دارد، از طولاني كردن مرثيه خودداري نماييم.
115- در غير موارد ضروري، مرثيه را متناسب با زمان خود بخوانيم، مثلا مرثيه ورود امام حسين - عليهالسلام- به كربلا را در همان اوايل محرم و مرثيهي ورود جابر بن عبدالله انصاري به كربلا را در روز اربعين بخوانيم.
116- سعي كنيم حتما در ايام خاص و ويژه ماند ماههاي محرم و صفر و ايام فاطميه و شبهاي قدر و وفات و شهادت مرثيه بخوانيم. و شايسته است در اين ايام از خنده و مزاح پرهيز كنيم.
117- از كتابهاي مقتل (مقاتل) و مرثيههايي كه داراي مدرك و سند و مأخذ صحيح و معتبر هستند استفاده كنيم، و از هر مرثيه خواني، مرثيهها را نقل ننماييم و براي ديگران نخوانيم. كتابهاي منتهي الامال، نفس المهموم و بيت الاحزان محدث قمي، لهوف سيد بن طاووس، جلاء العيون مجلسي و ارشاد شيخ مفيد در زمينهي مرثيه خواني كتابهاي خوب، مفيد و معتبري هستند.
119- اگر مأخذ و مدرك مرثيه را به شنوندگان بگوييم بهتر است، بخصوص در مجالسي كه طلاب، علما و بزرگان حضور دارند.
120- آرام و شمرده شمرده مرثيه را بخوانيم و با فرياد و با شتاب و سرعت بيش از حد، مرثيه خواني نكنيم.
121- هنگام خواندن مرثيه فاصلهي مناسب دهان خود با ميكروفون را رعايت كنيم، تا صدا خوب منتقل شود و بلندگو سوت نكشد. و توجه داشته باشيم كه صداي بلندگو بيش از اندازه، كم يا زياد نباشد.
122-اگر مرثيه را با صوت زيبا بخوانيم دلنشينتر است. و اگر صوت زيبا نداريم، مرثيه را به صورت عادي و معمولي و بدون صوت بخوانيم، ولي مرثيه خواني را به خاطر نداشتن صوت زيبا ترك و رها نكنيم.
123- در جاهايي كه مرثيه، سوزناك و حزين ميباشد، بهتر است هماهنگ با آن، صدايمان را سوزناك و حزين و چهرهمان را اندوهناك نماييم.
124- شايسته است صوت ما هنگام خواندن مرثيه يكنواخت نباشد، بلكه صوت خود را به تناسب محتواي مرثيه و به گونهاي كه زننده نباشد بالا و پايين ببريم و بلند و آهسته كنيم.
125- اگر در شيوه و سبك مرثيه خواني از كسي تقليد ميكنيم آن را به مرور زمان ترك نماييم تا خودمان صاحب سبك شويم، البته گفتهاند در آغاز راه، تقليد از مرثيه خوانهاي ديگر اشكالي ندارد.
126- اگر مرثيه خوانهاي ديگري نيز در مجلس حضور دارند از روي احترام، از آنان كسب اجازه كنيم و به آنها تعارف نماييم.
127- كتابها و اشعار مرثيه و نوحه خواني را مطالعه كنيم، و به نوارهاي مرثيه و نوحه خواني گوش فرادهيم.
128- از باني و مؤسس و دست اندركاران مجلس روضه خواني تشكر و قدرداني نماييم، اما به صورت مبالغهآميز و خارج از حد و فراتر از واقعيت نباشد.
