مرجانها

شايد از نظر زيبايي وبديعي هيچ محيط طبيعي ديگري در جهان قابل مقايسه با مناطق مرجاني نباشد. 
هزاران موجود كوچك وبزرگ با رنگهاي الوان و متنوع وبسيار شگفت انگيز چنان منظره بديع و شگفت آوري را درمقابل چشمان بيننده بوجود مي آورند كه توصيف آن مگر از طريق تماشا و ديدن امكان ندارد و راز اين زيبايي زماني بيشتر مي شود كه پرده اي از آب نيلگون و شفاف دريا آن را از چشم نامحرمان مي پوشاند 
مرجان(coral) 
مرجان كه در راسته جانوران شناسائي شده جانوري است گل مانند ، با بازواني گسترده همچون گلبرگها و حفره اي در ميان آنها بعنوان دهانه ، معمولا دسته جمعي زندگي نموده و غالبا نيز يك پايه آهكي از خود ترشح مي نمايند. 


مرجانها به دو دسته كلي تقسيم ميشوند: 
مرجانهايي كه از خود آهك ترشح نموده و به اصطلاح سفت بوده (hard coral) و ايجاد آبسنگ(reef) مي نمايد و دسته ديگر مرجان هايي كه آهكي نبوده و اصطلاحا نرم(soft coral) ناميده مي شوند. 
عمده مرجانهاي موجود در خليج فارس از نوع آبسنگي بوده و بدين جهت بيشتر از اين ديد مورد بررسي قرار مي گيرند. وجود همين آبسنگهاي مرجاني است كه جلوه طبيعت زيباي ديگري به جزاير ايراني خليج فارس بخشيده است. 


گسترش و انواع مرجانهاي خليج فارس 
مرجانها معمولا در تمام نواحي درياي اطراف جزاير يافت مي شوند ولي پراكنش انواع سخت يا آبسنگ ساز صرفا" محدود به مناطق كم عمق جزاير و به وسعت صدها كيلومتر مربع مي باشد. 
گسترش آبسنگهاي مرجاني از طريق عمق در اطراف جزاير بوده و عمق زندگي آنها از 50 تا 70 متر بيشتر نبوده و عمدتا در اعماق 25 متري و يا كمتر بسر مي برند. علت اين امر نياز مرجانهاي آبسنگ ساز به نور مي باشدچون وجود نور كافي جهت عمل فتوسنتز براي باكتري هاي همزيست (زوگزانته ها) كه در درون بافت هاي مرجاني زندگي مي كنند، ضروري است. بدون نور كافي ، ميزان فتوسنتز كمتر و در نتيجه قدرت مرجانها براي ترشح كربنات كلسيم و نهايتا ايجاد آبسنگ كاهش مي يابد. 
آبسنگها در واقع توده هاي كربنات كلسيم (آهك) هستند كه عمدتا توسط مرجانهاي آبسنگ ساز يا هرماتايپيك و تا حدي نيز توسط ديگر موجودات از قبيل جلبكهاي آهكي ايجاد مي شوند. 
ديگر مرجانها همانطور كه قبلا نيز گفته شد آهك ترشح ننموده و به عنوان مرجانهاي غير آهك ساز يا آهرماتايپيك ناميده مي شوند. تفاوت بين اين دو گروه در اين است كه درون بافت هاي بدن مرجان آبسنگ ساز نوعي سلول گياهي كوچك همزيست به نام زئوگزانت وجود دارد. 


مرجانها از نظر درجه حرارت 
از نظر درجه حرارت، تقريبا تمامي آبسنگهاي مرجاني در آبهاي دريايي با حرارت كمتر از 20 درجه يافت مي شوندولي هيچ گونه آبسنگي در آبي كه حرارت متوسط سالانه آن كمتر از 18 درجه باشد تشكيل نمي شود. مناسب ترين درجه حرارت براي تشكيل آبسنگهاي مناطقي با حرارت ميانگين سالانه 23 تا 25 درجه است. بعضي از آبسنگهاي مرجاني قادر به تحمل حرارت هاي 36 تا 40 درجه سانتيگراد هم مي باشندكه از آن جمله آبسنگهاي واقع در جنوب خليج فارس در سواحل عربستان، بحرين و قطر مي باشد. 


مرجانها و رابطه آنها با شوري آب دريا 
شوري از ديگر عوامل محدود كننده توسعه آبسنگهاي مرجاني محسوب مي گردد. مرجانهاي آبسنگ ساز قادر به تحمل شوري پايين تر از محدوده عادي آب درياها(32 تا 35 در هزار) نبوده و بدين جهت در مناطقي كه داراي ورودي آب شيرين رودخانه است يافت نمي شونددرحاليكه در مناطقي از خليج فارس كه شوري آن تا 42 گرم در ليتر نيز مي رسد بخوبي رشد مي نمايند. 


ساختار مرجانها مرجانها جزو جانوران محسوب مي شوند. از نظر رده بندي مرجانها متعلق به شاخه گزنه سازان(caldaria) مي باشند كه خود به سه رده زير تقسيم مي شوند: 
الف) رده گل زيان(Antozoa): شامل مرجانها، شقايق دريايي(sea anemone) و قلم هاي دريايي (sea pen) است. تمام گونه هاي اين رده كف چسب بوده و شبيه به گل مي باشند. داراي بازوان(تنتاكول)تو خالي بوده و از جانوران كوچك مانند زئوپلانكتون ها پس از بي حس كردن آنها توسط سلولهاي گزنده تغذيه مي نمايند. 
شكل مرجانهاي بادبزني(gorgonian) كه راسته اي از اين رده محسوب مي شوند شبيه به برگ بوده و مجموعه اي است از هزارها پليپ كه به صورت دسته جمعي زندگي مي كنند. مرجانهاي نرم مجموعه اي از پليپ هاي بدون اسكلت هستند كه در درون آب به صورت يك انگشت طويل با جريانها و امواج به حركت در مي آيند. 
ب) رده آبسانان(Hydrozoa): مانند مدوزها(Medusae) كه تماما" دريايي هستند و به صورت دست جمعي زندگي مي كنند. بعضي داراي سلول هاي گزنده بوده و در صورت تماس با بدن ايجاد خراش يا سوزش مي نمايند. 
ج) رده فنجان زيان(scyphozod): كه عروس هاي دريايي متعلق به اين گروه مي باشند. اين موجودات بصورت انفرادي زندگي كرده و گزنده مي باشند. بدين خاطر غواصان معمولا به هنگامي كه در زير آب غواصي مي نمايند، مواظبند تا بدنشان با عروس هاي دريايي برخورد ننمايدو به همين خاطر در مناطق و يا فواصل زاد و ولد كه تعداد آنان بسيار زياد است از لباس غواصي استفاده مي نمايند. 


زيست شناسي مرجان 
مرجان يا پليپ در درون يك حفره كوچك گلداني شكل كه مرجانگاه(Corellite) ناميده مي شود زندگي مي نمايد. هر فنجان يا مرجانگاه داراي يك رديف پره هاي سخت شعاعي است كه از قائده ايجاد مي شوند. شكل و الگوي اين پره ها متفاوت بوده لذا در رده بندي گونه اي از آنان استفاده مي شود. 
 
هر پليپ داراي سه لايه است كه شامل لايه پوشش خارجي(اپيدرمين) و لايه مياني از جنس فيبر(Mesogt rodermis) در وسط پليپ دهان قرار داشته كه بازوان ياتنتاكولها با سلول هاي گزنده(نماتوسيت) خود در اطراف آن قرار دارند و جانور به كمك آنها غذاي خود را كه عمدتا پلانكتون هاي جانوري است، به دام مي اندازد. تك سلولي هاي همزيست زوكزانتله، كه در حقيقت جزو گروه دو تاژكان(دينوفلاژلد) هستند. در بين سلولهاي لايه دروني بسر مي برند. 
تكثير و ازدياد كلني هاي مرجاني بصورت غيرجنسي و جوانه زدن پوليپ ها است. ولي ايجاد اجتماعات جديد بصورت جنسي و ايجاد نوزاداني بنام پلانولا(planula) است كه پس از گذراندن مرحله شناوري، در جايي ثابت مي شوند و ايجاد يك زندگي دست جمعي مي نمايند 

منبعhttp://www.ardalan.id.ir