پژوهش هاي خاك (علوم خاك و آب)

توليد کودهاي شيميائي در ايران از سال 1324 با راه اندازي کارخانه اي در کرج آغاز شد و نخستين گزارش پژوهشي در باره کاربرد آنها در کشاورزي مربوط به سال 1340 يعني يک سال پس از تاسيس «اداره کل حاصلخيزي خاک»، به کمک سازمان جهاني خوار و بار کشاورزي (فائو) است. هدف هاي اصلي تحقيقات کودي در آن سال ها عبارت بودند از: الف) معرفي فايده هاي کاربرد کود هاي شيميائي و ب) تشويق کشاورزان به مصرف هرچه يشتر کودهاي شيميائي براي افزايش محصول. اما پس از آنکه اثرهاي زيانبار کاربرد بي رويه کودهاي شيميائي بر سلامت انسان و جانوران و نيز بر پايداري زيست بوم آشکار شد هدف ها بازتعريف شده و به سوي کاربرد کمتر کودهاي شيميايي و استفاده از کودهاي دامي، زيست جامدها، کودهاي زيستي، و مانند اينها رفت که گمان مي رود مواد کم خطرتري براي زيست بوم باشند. اين مقاله مروري است اجمالي بر روند فعاليت هاي پژوهشي در اين زمينه که با استفاده از گزارش هاي تحقيقاتي منتشر شده بوسيله دانشوران علوم خاک ايران در دوره 50 ساله فعاليت در زمينه کودهاي شيميائي تهيه و تنظيم شده است. دستاوردها، کمبودها، و موانع بر سر راه پژوهش مشخص گشته و سعي شده تا با استفاده از تجربه گذشته نقشه راهي براي آينده تحقيقات در اين زمينه ارائه شود.

 نسخه قابل چاپ

مديريت نامناسب زراعي و استفاده طولاني مدت از ادوات كشاورزي سنگين سبب ايجاد لايه هاي متراكم در خاك مي گردد، از طرف ديگر شوري خاک و آب افزون بر کاهش عملکرد گياهان، اثرات نامطلوب زيادي بر تحمل گياهان به تنشهاي مختلف مي گذارد. با اينحال تاثير تراكم خاك بر رشد و عملكرد محصولات در خاك هاي شور كمتر مورد توجه قرار گرفته است. به منظور مطالعه تاثير متقابل تراكم و شوري خاك بر جذب عناصر پرمصرف توسط گندم، آزمايشي گلداني با خاك لومي به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملا تصادفي با سه تكرار انجام شد، تيمارها شامل دو سطح شوري خاك (خاك شور (EC=6 dS m^-1) و غيرشور) و پنج سطح تراكم (شاهد، تراکم 5 درصد، تراکم 10 درصد، تراکم 15 درصد و تراکم  20درصد) بودند. سطوح مختلف تراكم در رطوبت 15 درصد با استفاده از وزنه دو كيلوگرمي كه از ارتفاع 30 سانتي متري بر سطح خاك درون گلدان ها رها گرديد ايجاد شد، همچنين براي اعمال شوري موردنظر (6 dS m^-1) از آب شور طبيعي استفاده شد. پس از برداشت گندم، مقدار عناصر نيتروژن، فسفر و پتاسيم اندازه گيري و مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفت. نتايج نشان داد تراكم خاك تاثير معني داري بر مقدار نيتروژن، فسفر و پتاسيم در دانه گندم (احتمال يك درصد) داشته است، به طوري كه با افزايش تراكم خاك توانايي جذب نيتروژن، فسفر و پتاسيم توسط دانه گندم كاهش يافته است. شوري خاك بر مقدار نيتروژن، فسفر و پتاسيم دانه تاثير معني داري (به ترتيب در سطح احتمال پنج درصد، يك درصد و يك درصد) گذاشته است، به طوري كه در تيمارهاي شور مقدار نيتروژن، فسفر و پتاسيم دانه نسبت به تيمارهاي غيرشور كاهش يافته است. همچنين اثر متقابل معني داري بين تيمارهاي تراكم و شوري بر مقدار نيتروژن و پتاسيم دانه (در سطح يك درصد) وجود داشت و با افزايش تراكم در شرايط شور مقدار اين عناصر به شدت كاهش يافته است، ليكن اين اثر بر مقدار فسفر معني دار نبوده است.

 نسخه قابل چاپ

مواد آلي به علت اثرات سازنده اي كه بر خصوصيات فيزيكي، شيميايي و بيولوژيکي خاك دارند بعنوان يكي از اركان مهم حاصلخيزي خاك ها شناخته مي شوند. به علت پايين بودن درصد مواد آلي در خاك هاي استان بوشهر، آزمايشي بصورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي شامل 15 تيمار و در 3 تكرار به مدت 5 سال به مرحله اجرا در آمد. فاكتور اصلي طرح شامل منابع مواد آلي (در 8 سطح) و فاكتور سطح مصرف مواد آلي (در 2 سطح) كه در سال اول به خاك افزوده شدند، بود. مواد آلي بكار رفته شامل: M1) شاهد، M2) كود پوسيده گاوي، M3) كود مرغي، M4) كود سبز شبدر، M5) کمپوست برگ خرما، M6) کمپوست بقاياي كنجد، M7) بقاياي گياه ساليكورنيا و M8) كمپوست پسماند شهري بود. سطوح بكار رفته از هر يك از تيمارها به ترتيب عبارت بودند از (7.5 و 15)، (2.5 و 5)، (1- پس از 3 چين زير خاك، 2- تماما زير خاك)، (5 و 10)، (5 و 10)، (2.5 و 5) و (10 و 20) تن در هكتار. در سال اول کشت شبدر انجام شد و در سالهاي بعدي به ترتيب پياز، باقلا، اسفناج و كلزا كه از كشت هاي متداول منطقه است كشت شدند. بررسي نتايج نشان داد كه مصرف مواد آلي تاثير معني داري بر عملکرد گياه تا سه سال اول آزمايش داشته است. در پايان آزمايش، خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاک نيز اندازه گيري شد. هدايت الكتريكي و درصد رطوبت اشباع خاک، در تيمارهاي مختلف نسبت به شاهد افزايش معني داري داشت ولي وزن مخصوص ظاهري کاهش نشان داد. ساير خصوصيات خاک مانند درصد كربن و ازت آلي، مقدار فسفر و پتاسيم قابل جذب و همچنين ميزان آب قابل استفاده در خاك، تفاوت معني داري نسبت به شاهد نداشتند.

 نسخه قابل چاپ

پتانسيل احيايي و pH از جمله خواص شيميايي مهم و موثر بر حلاليت و قابليت دسترسي عناصر غذايي خصوصا مس مي باشد. در اين تحقيق اثر غرقابي كردن بر شكلهاي مختلف مس در 4 خاك مختلف از نظر pH بررسي شد. جهت كاهش شديدتر پتانسيل احيايي خاكها از پودر خشك شده يونجه استفاده شد. نمونه هاي خاك شامل يك خاك اسيدي از مزرعه توتون، يك خاك خنثي از يك شاليزار اطراف مرداب انزلي و دو خاك آهكي از مزارع گندم و يونجه بودند. نمونه هاي خاك با مقادير 0 و 2 درصد بقاياي گياهي بصورت پودر يونجه تيمار شد و در دو شرايط هوازي (60 درصد ظرفيت نگهداري آب خاك) و بي هوازي (سوسپانسيون 1:2.5 خاک به آب) به مدت 12 هفته در دماي 25 درجه سلسيوس نگهداري شد. نمونه هاي فرعي پس از 1 و 12 هفته برداشته شد و شكلهاي مختلف مس با روش عصاره گيري دنباله اي تعيين شد. نتايج نشان داد كه تقريبا در همه خاكها در هر دو شرايط هوازي و بي هوازي، مس محلول و تبادلي در اثر كاربرد بقاياي گياهي ابتدا افزايش و سپس تا حدودي كاهش يافت. افزودن بقاياي گياهي در شرايط بي هوازي در همه خاكها به جز خاك شاليزار غلظت مس متصل به اكسيدهاي آهن بي شكل را به طور معني داري افزايش و در شكل تتمه كاهش داد. تغييرات كم شکلهاي مس در خاك شاليزار ممكن است به خاطر مقدار مواد آلي بيشتر و نيز شرايط غرقاب اوليه در مقايسه با ساير خاكها باشد. اين تيمار همچنين سبب افزايش غلظت مس در شكل کربناتي تنها در دو خاك آهكي شد.به هر حال كاهش پتانسيل احيايي در اثر غرقابي نمودن خاكهاي اسيدي و آهكي سبب افزايش شاخص تحرك مس شد كه نشاندهنده افزايش قابليت دسترسي مس در اين شرايط مي باشد.

به منظور بررسي اثر باکتريهاي محرک رشد گياه (PGPR) در افزايش عملکرد و بهبود برخي خواص کيفي قارچ دکمه اي (Agaricus bisporus) در بسترهاي مختلف حاصل از ضايعات صنعتي و کشاورزي آزمايشي به صورت فاکتوريل در قالب طرح کاملا تصادفي به اجرا در آمد. تيمارهاي مورد استفاده در اين آزمايش شامل بسترهاي حاوي کاه گندم به عنوان ماده اصلي و مکملهاي پودر ضايعات ماهي، ضايعات کشتارگاه، ضايعات زيتون، کود گاوي و کود مرغي و دو سطح تلقيح با مخلوط باكتريهاي باسيلوس و سودوموناس و شاهد (بدون تلقيح) بودند. نتايج نشان داد اثر نوع بستر، تلقيح باكتري و نيز اثرات متقابل آنها در سطح يک درصد بر وزن تر، درصد ماده خشک، غلظت عناصر غذايي و ميزان پروتئين قارچ دکمه اي معني دار بود، ولي بر ميزان خاکستر و تعداد قارچ دکمه اي معني دار نبود. قارچهاي رشد يافته در بستر حاوي كود گاوي تلقيح شده با باكتريهاي محرک رشد بيشترين وزن تر (751.5 گرم در واحد آزمايشي) و قارچهاي پرورش يافته بر بسترهاي حاوي ضايعات کشتارگاه بدون تلقيح باكتري کمترين وزن تر (592.6 گرم در واحد آزمايشي) را داشتند. همچنين بسترهاي حاوي کود مرغي همراه با باكتري، بيشترين ماده خشك (7.1 درصد) و در مقابل بسترهاي حاوي ضايعات ماهي بدون تلقيح باكتري کمترين ميزان ماده خشك (4.43 درصد) را توليد کردند. بيشترين ميزان پروتئين مربوط به بستر حاوي ضايعات ماهي تلقيح شده با باکتري (29.25 درصد) و کمترين ميزان پروتئين مربوط به بستر حاوي کودگاوي بدون تلقيح (17.27 درصد) بود. قارچهاي پرورش يافته در بستر حاوي ضايعات ماهي که با باکتريهاي محرک رشدگياه تلقيح شده بودند، بيشترين غلظت نيتروژن، فسفر، منيزيم و روي و مس را دارا بودند. درحاليکه بيشترين ميانگين در مورد عنصر آهن مربوط به ضايعات زيتون تلقيح شده با باکتري بود. در اين آزمايش تاثير باكتريهاي محرك رشد بر وزن تر، وزن خشك و ميزان پروتئين قارچ دکمه اي مثبت و معني دار بود.

 نسخه قابل چاپ

هدف اين تحقيق بررسي اثر مصرف همزمان نفت خام و شکل هاي نيتروژن بر ديناميک کربن و تعيين تاثير ويژگي هاي خاک شني بر روند آن بود. آزمايش به صورت فاكتوريل (4×3) و در قالب طرح پايه كاملا تصادفي در سه تكرار و در شرايط آزمايشگاهي طي 126 روز انجام شد. براي اين منظور، ابتدا نمونه هاي خاک شني توسط سطوح صفر، 5 و 10 درصد نفت خام آلوده شده و سپس از نمك هاي نيتروژن دار نيترات پتاسيم، كلريد آمونيوم و مخلوطي از اين دو نمک استفاده گرديد. نمونه ها تا پايان آزمايش در دماي 1±25 درجه سلسيوس در داخل انکوباتور نگهداري شدند. سپس هر هفت روز يکبار نمونه هاي خاک به منظور انجام آزمايش تنفس ميکروبي مورد استفاده قرار گرفتند. نتايج نشان داد افزودن نيتروژن به خاک شني سبب تحريک جوامع ميکروبي خاک مي شود. افزودن همزمان نفت خام و نيتروژن به خاک، اثرات تحريک کنندگي زيادي بر معدني شدن کربن خاک داشت به طوري که تيمار NH₄ و سطح %10 نفت خام بيشترين ميزان معدني شدن کربن را به خود اختصاص دادند. به طور خلاصه، نفت خام پس از اضافه شدن به خاک با جامعه خاکزيان اثرات متقابل مثبت و منفي برقرار مي کند. با اين حال، کاربرد نيتروژن در شکل مناسب در خاک هاي آلوده به نفت خام ممکن است سبب کاهش اثرات مضر ترکيبات هيدروکربني بر جامعه ريزجانداران خاک گردد.

 نسخه قابل چاپ

بررسي توزيع غلظت فلزات سنگين جهت پايش آلودگي خاک و حفظ کيفيت محيط زيست ضروري است. اين تحقيق با هدف تهيه نقشه توزيع مکاني غلظت فلزات سنگين مس، کروم، آرسنيک و آنتيموان در استان همدان به وسعت 19546 كيلومتر مربع انجام شد. بدين منظور با استفاده از روش نمونه برداري سيستماتيک تصادفي طبقه بندي شده 286 نمونه خاک سطحي (20-0 سانتيمتري) جمع آوري گرديد و غلظت کل اين فلزات، خصوصيات خاک شامل pH، ماده آلي، درصد رس، سيلت و شن در آنها اندازه گيري شد. نقشه پهنه بندي غلظت فلزات آنتيموان، مس و کروم با استفاده از روش کريجينگ معمولي و مدل نمايي و فلز آرسنيک با استفاده از روش کريجينگ معمولي و مدل کروي، تهيه شد. تجزيه و تحليل نقشه پهنه بندي فلزات سنگين مورد مطالعه ونقشه هاي کاربري اراضي و زمين شناسي منطقه، نشان داد عناصر آرسنيک، آنتيموان، مس و کروم عمدتا منشا زمين شناسي دارند.

 نسخه قابل چاپ

وفور ارسنيک در خاکهاي آهکي حوزه آبخيز دشت قروه به عنوان قطب کشاورزي استان کردستان آلودگي محصولات کشاورزي و تشديد آلودگي منابع آب منطقه را موجب مي گردد. به منظور تعيين ميزان تاثير خصوصيات مختلف فيزيکو شيميائي خاکهاي منطقه بر حلاليت و در نتيجه سميت ارسنيک، تعداد 8 پروفيل خاک در آلوده ترين منطقه حوزه آبخيز دشت قروه مورد نمونه برداري قرار گرفتند. تحليل نتايج آزمايشات انجام شده بر روي 37 نمونه خاک نشان داد که تشکيل ارسنات به عنوان عمده ترين فراکسيون کمتر سمي ارسنيک داراي روابط معناداري با ميزان شن، سيلت، کربن آلي، اکسيدهاي آزاد آهن، نيترات و فسفات است. مقايسه اين روابط مشخص کرد که معنادارترين اين روابط مربوط به رابطه ميان ارسنات و ميزان اکسيدهاي آزاد آهن (a=0.01 و r=0.748) مي باشد که با توجه به مقادير اندک اکسيدهاي آزاد آهن در خاکهاي مورد مطالعه اقداماتي نظير اضافه کردن کودهاي آهن و يا کاربرد نمکهاي آهن به همراه اصلاح pH خاک در کنار محدود نمودن مصرف کودهاي فسفاته و نيتراته مي توانند به عنوان موثرترين راهکارهاي کنترل آلودگي ارسنيک در منطقه به کار گرفته شوند.

اندازه گيري برخي از ويژگي هاي مهم خاک، ممکن است دشوار، بسيار وقت گير و پرهزينه باشد. بنابراين، تخمين اين گونه از ويژگي هاي خاک با استفاده از ويژگي هاي زوديافت خاک، مي تواند مفيد باشد. به اين روابط، توابع انتقالي خاک (PTFs) مي گويند. اين پژوهش به منظور ايجاد توابع انتقالي خاک براي برآورد گنجايش زراعي (FC)، نقطه پژمردگي دائم (PWP) و گنجايش تبادل کاتيوني خاک (CEC) براي خاک هاي استان کرمان انجام شد. بنابراين، تعداد 100 نمونه خاک از مناطق مختلف استان کرمان (کرمان، بردسير، رفسنجان، شهربابک، سيرجان و ارزوئيه بافت) و از لايه صفر تا 30 سانتي متر گرفته شد. سپس ويژگي هاي ديريافت (FC،PWP  و CEC) و زوديافت (درصد رس، سيلت، شن، آهک، ماده آلي و گچ) خاک ها اندازه گيري گرديد. در روش رگرسيون، براي FC درصد رس، شن و گچ، براي PWP درصد رس و براي CEC درصد رس و ماده آلي، اثرات معني داري در مدل هاي ايجادشده نشان دادند. ضرايب تبيين (R²) به ترتيب براي FC،PWP  و CEC برابر 0.86، 0.45 و 0.94 محاسبه شدند. بهترينPTFs ها توسط شبکه عصبي مصنوعي براي FC،PWP  و CEC با 6 لايه پنهان و در نظر گرفتن تمامي ورودي ها به دست آمد (ضريب تبيين به ترتيب برابر 0.98، 0.93 و 0.99). دقت در روش شبکه عصبي نسبت به روش رگرسيون بيش تر بود. نتايج نشان داد که اگر تعداد ويژگي هاي زوديافت اندازه گيري شده زياد نباشند، مي توان از مدل هاي رگرسيوني با دقت قابل قبولي استفاده کرد. اگر تعداد ويژگي هاي زوديافت اندازه گيري شده زياد بود، آن گاه مدل شبکه عصبي، نتايج بسيار دقيق تري ارائه مي نمايد. دقت مدل شبکه عصبي با کاهش تعداد پارامترهاي زوديافت (ورودي ها)، کاهش يافت.

 نسخه قابل چاپ

فرآيندهاي تخريب خاکدانه ها و پاشمان ذرات خاک از مهم ترين پيامدهاي برخورد قطرات باران بر سطح خاک مي باشند. اين تحقيق به منظور بررسي تغييرات زماني فرآيندهاي تخريب و پاشمان در خاک بکر مارني در استان زنجان انجام گرفت. آزمايش در هشت تيمار زمان بارندگي با سه تکرار در قالب طرح کاملا تصادفي در سال 1389 انجام شد. براي اين منظور پس از جمع آوري خاکدانه هاي با قطر 6 تا 8 ميلي متر، خاکدانه ها در 24 جعبه مسطح به ابعاد 30 سانتي متر در 40 سانتي متر قرار داده شدند. جعبه ها در فواصل زماني مختلف (7.5، 15، 22.5، 30، 37.5، 45، 52.5 و 60 دقيقه) زير دستگاه شبيه ساز باران با شدت ثابت 40 ميلي متر بر ساعت قرار گرفتند. ميزان تخريب با مقايسه ميانگين وزني قطر خاکدانه ها قبل و بعد از بارندگي به روش الک خشک و ميزان پاشمان از جمع آوري ذرات خاک پراكنده شده در اطراف جعبه ها طي هر رخداد بارندگي و تعيين وزن خشک آن ها به دست آمد. بر اساس نتايج رابطه مثبت معني داري بين زمان بارندگي و تخريب خاکدانه (R²=0.99, p<0.01) و نيز پاشمان ذرات خاک (R²=0.95, p<0.05) وجود داشت. در ابتداي بارندگي (7.5) دقيقه ميزان تخريب خاكدانه ها بيشتر از پاشمان ذرات خاك بود. با تداوم بارندگي، ميزان پاشمان نيز به دنبال تخريب خاكدانه ها افزايش يافت و در زمان 45 دقيقه به دليل تخريب بيشتر خاكدانه ها، سله در سطح نمايان شد. در اين زمان، ميزان تخريب و پاشمان تقريبا به اوج رسيد. پس از اين زمان، تشكيل سله از تخريب بيشتر خاكدانه ها و تا اندازه اي از پاشمان بيشتر ذرات جلوگيري كرد. بين ميزان پاشمان ذرات و تخريب خاكدانه ها رابطه مثبت معني دار (R²=0.98, p<0.05) وجود داشت.

 نسخه قابل چاپ

در کشاورزي دقيق تعيين تغييرپذيري ويژگي هاي خاک از اهميت والايي برخوردار مي باشد. به منظور دستيابي به عملکرد بيشتر با مديريت بهتر، دانش کاملي از ويژگي هاي فيزيکوشيميايي خاک و حد بحراني عناصر غذايي در مزارع لازم مي باشد. در همين راستا، زمين آمار يکي از روش هايي است که امروزه در جهت بررسي تغييرپذيري مکاني ويژگي هاي خاک بکار مي رود. در اين مطالعه 188 نمونه خاک سطحي از مزارع شرق استان مازندران در سال 1387 جمع آوري شد. مقادير pH، کربن آلي، کربنات کلسيم معادل، فسفر قابل جذب، پتاسيم قابل جذب، عناصر ريزمغذي (آهن، منگنز، روي و مس) قابل عصاره گيري با DTPA و بافت خاک نمونه ها اندازه گيري گرديد. همبستگي مکاني متغير روي و بهترين مدل برازش داده شده (مدل گوسي) بوسيله واريوگرام مشخص و دامنه موثر براي اين متغير 40 کيلومتر بدست آمد. به منظور تعيين نقشه پراکنش اين متغير، روش هاي درون يابي کريجينگ، عکس فاصله وزني و اسپلاين مورد استفاده قرار گرفتند. همچنين دقت اين روش ها از طريق معيارهاي آماري دقت (MAE)، انحراف (MBE) و ريشه ميانگين مربعات خطا (RMSE) محاسبه گرديد. جهت تعيين حد بحراني روي در خاک براي گياه سويا (Glycine max L.)، يک آزمايش گلداني با نمونه هاي خاک جمع آوري شده از 29 مزرعه (از بين 188 مزرعه مورد مطالعه) که حاوي غلظت هاي متفاوتي از اين عنصر بودند، اجرا شد. اين آزمايش در مرکز تحقيقات کشاورزي استان مازندران به صورت فاکتوريل در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي در سه تکرار (174 گلدان 5 کيلوگرمي) انجام شد. فاکتور اول شامل 29 نوع خاک و فاکتور دوم شامل دو سطح روي (0 و 10  ميلي گرم بر کيلوگرم خاک) بود. پس از برداشت و تعيين عملکرد نسبي، حد بحراني روي در خاک براي دست يابي به 95 درصد حداکثر عملکرد نسبي با استفاده از روش تصويري کيت- نلسون برابر 1.40 ميلي گرم بر کيلوگرم خاک بدست آمد. با تعيين حد بحراني اين عنصر در خاک هاي زراعي منطقه و استفاده از نقشه احتمال آن با روش کريجينگ شاخص مشخص شد که حدود 80 درصد از اراضي منطقه دچار کمبود روي هستند.

 نسخه قابل چاپ

افزايش دي اکسيد کربن اتمسفري در سالهاي اخير منجر به افزايش گرمايش جهاني و تغييرات اقليمي شده است. دي اکسيد کربن يکي از مهمترين گازهاي گلخانه اي مي باشد که اثرات سوء بسيار زيادي بر محيط زيست و حيات انسان بر روي کره زمين گذاشته است. اين در حالي است که جنگلها و مناطق جنگل کاري شده در زمينهاي باير و مخروبه تاثير چشمگيري بر ترسيب کربن دارند. اين تحقيق در دو توده اقاقيا و زبان گنجشک به همراه مرتع اطراف به عنوان شاهد در پارک جنگلي چيتگر انجام گرفت و مقادير کربن ترسيب شده در خاک اندازه گيري شد. رابطه بين برخي از فاکتورهاي فيزيکي و شيميايي خاک با کربن آلي خاک نيز مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد کل کربن ترسيب شده در واحد سطح توده هاي اقاقيا و زبان گنجشک به ترتيب 78.19 و 48 تن در هکتار و در مرتع شاهد 10.8 تن در هکتار بود. مقدار کربن آلي در دو توده مذکور در لايه اول (15-0 سانتي متري) خاک بيشتر از لايه دوم (30-15 سانتي متري) بود، ولي در قطعه شاهد عکس اين نتيجه مشاهده شد. همچنين نتيجه رگرسيون گام به گام نشان داد که pH، شن و نيتروژن به ترتيب مهم ترين اجزا تاثيرگذار بر مقدار کربن آلي خاک بودند. نتايج تجزيه همبستگي نيز نشان داد که بين کربن آلي خاک با درصد سنگ و سنگريزه و شن رابطه مثبت معني دار و با pH، درصد سيلت و رس رابطه منفي معني دار وجود داشت. ارزش اقتصادي حاصل از ترسيب کربن خاک توسط توده هاي مذکور به ترتيب 111800000000 و 26875000000 ريال در کل سطح پارک جنگلي چيتگر تهران محاسبه گرديد.

 نسخه قابل چاپ

گزارش هايي مبني بر کمبود مس و منگنز در خاک هاي آهکي ايران در دست است. اين کمبودها مي تواند به دليل پ هاش بالا و يا عدم تعادل ميان مس و منگنز با ساير عناصر غذايي مانند کلسيم، منيزيم، آهن و روي در خاک هاي آهکي باشد. به منظور آگاهي از اثر مس، منگنز و بر همکنش آنها بر رشد و عدم توازن بين عناصر غذايي در ذرت علوفه اي (Zea mays L.) آزمايشي به صورت فاکتوريل 4´4 در شرايط گلخانه اي در چارچوب طرح کاملا تصادفي با سه تکرار در يک خاک آهکي با بافت لوم رسي (fine, mixed (calcareous,) mesic Typic Calcixerepts) انجام شد. تيمارها شامل چهار سطح مس (صفر، 2.5، 5، و 10 ميلي گرم در کيلوگرم از منبع CuSO₄.5H₂O) و چهار سطح منگنز (صفر، 10، 20، و 40 ميلي گرم در کيلوگرم از منبع MnSO₄.4H₂O) در سه تکرار بود. نتايج نشان داد که کاربرد منگنز سبب افزايش معني دار وزن ماده خشک اندام هوايي ذرت شد. اما کاربرد مس در بالاترين سطح سبب کاهش معني دار وزن ماده خشک گياه شد و در ساير سطوح اختلاف معني داري با گياه شاهد نداشت. دليل کاهش عملکرد ماده خشک ذرت مي تواند اثر ضديتي مس با آهن و همچنين نامناسب بودن نسبت هاي مس به منگنز، مس به آهن و مس به منگنز + آهن + روي باشد. کاربرد مس سبب افزايش معني دار غلظت و جذب مس در گياه شد، اما اثري بر غلظت و جذب منگنز نداشت. افزودن منگنز غلظت مس را کاهش ولي جذب آن را توسط گياه افزايش داد. کاربرد منگنز سبب افزايش غلظت و جذب منگنز در ذرت شد. غلظت و جذب آهن با کاربرد مس در ذرت کاهش يافت. منگنز غلظت آهن را کاهش ولي جذب آن را به وسيله گياه افزايش داد. افزودن مس و منگنز اثري بر غلظت روي در ذرت نداشت ولي کاربرد منگنز سبب افزايش جذب روي به وسيله گياه شد. مصرف مس و منگنز اثري بر نسبت ريشه به اندام هوايي ذرت نداشت. حداکثر عملکرد ماده خشک با کاربرد 5 يا 10 ميلي گرم مس در کيلوگرم و 20 و 40 ميلي گرم منگنز در کيلوگرم خاک به دست آمد. گستره بسندگي براي مس در گستره 6 تا 7 ميکروگرم و براي منگنز در گستره 50 تا 55 ميکروگرم در گرم ماده خشک بود. قبل از هر توصيه کودي، نتايج اين پژوهش بايستي در شرايط مزرعه نيز تاييد شود.

 نسخه قابل چاپ

براي ارزيابي چهار روش عصاره گيري فسفر قابل استفاده گياه در خاک هاي گچي استان اصفهان، آزمايشي گلخانه اي بر روي گياه گندم با تعداد 30 نمونه خاک که از نظر ميزان فسفر قابل استفاده گياه و ساير خصوصيات فيزيکي و شيميايي در محدوده وسيعي قرار داشتند، صورت گرفت. روش هاي عصاره گيري فسفر شامل اولسن، سلطانپور، مهليچ 3 و عصاره اشباع با آب مقطر بود. آزمايش به صورت فاکتوريل در قالب طرح کاملا تصادفي به اجرا در آمد. نتايج نشان داد که ترتيب عصاره گيرهاي مورد مطالعه بر اساس توانايي آنها در استخراج فسفر خاک به صورت مهليچ-3> اولسن> سلطانپور> آب مقطر مي باشد. علاوه بر اين آب مقطر، عصاره گير مناسبي جهت استخراج فسفر قابل استفاده گياه نيست. در اين ميان روش اولسن با بيشترين همبستگي با فاکتورهاي گياهي مختلف از قبيل عملکرد وزن خشک، ميزان فسفر موجود در اندام هوايي و ميزان جذب فسفر، مناسبترين روش تشخيص داده شد. از سوي ديگر با توجه به نتايج آزمايش روش مهليچ 3 روش مناسبي براي استخراج فسفر قابل استفاده گياه در خاک هاي گچي بوده و با توجه به قابليت عصاره گيري همزمان عناصر غذايي ماکرو و ميکرو در خاک جايگزين مناسبي براي عصاره گير اولسن در خاک هاي گچي مي باشد.

 نسخه قابل چاپ

به منظور ارزيابي کود فسفره آلي و کود بيولوژيک فسفاته بارور 2 به عنوان جايگزيني براي کودهاي فسفره رايج در زراعت گندم، آزمايشي طي دو سال زراعي 85-84 و 86– 85 در مزرعه اي واقع در استان کرمان، شهرستان بردسير با طرح پايه بلوک هاي کامل تصادفي با 3 تکرار و 12 تيمار بر روي گندم اجرا شد. تيمارهاي آزمايش شامل 150 کيلوگرم در هکتار کود فسفره آلي + 100 گرم کود بيولوژيک فسفاته بارور (T₁) 2، 100 کيلوگرم در هکتار کود فسفره آلي + 100 گرم کود فسفاته بارور (T₂) 2، 50 کيلوگرم در هکتار کود فسفره آلي 100 + گرم کود فسفاته بارور (T₃) 2، 50 کيلوگرم در هکتار کود فسفره آلي (T₄)، 100 کيلوگرم در هکتار کود فسفره آلي (T₅)، 150 کيلوگرم در هکتار کود فسفره آلي (T₆)، 50 کيلوگرم در هکتار کود سوپرفسفات تريپل + 100 گرم کود فسفاته بارور (T₇)، 100 کيلوگرم در هکتار کود سوپرفسفات تريپل + 100 گرم کود فسفاته بارور (T₈) 2، 150 کيلوگرم در هکتار کود سوپرفسفات تريپل 100 + گرم کود فسفاته بارور (T₉) 2، 50 کيلوگرم در هکتار سوپر فسفات تريپل (شاهد T₁₀)، 100 کيلوگرم کود فسفاته تريپل (T₁₁) و 150 کيلوگرم در هکتار کود سوپرفسفات تريپل (T₁₂) بودند. صفات مورد اندازه گيري عبارتند از عملکرد دانه، تعداد خوشه در مترمربع، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه و ميزان فسفر خاک بعد از برداشت محصول بر اساس نتايج بدست آمده بيشترين عملکرد دانه با مصرف کود بيولوژيک فسفاته بارور 2 به همراه کود آلي فسفره به ميزان 150 کيلوگرم در هکتار (T₁) به ميزان 8477 کيلوگرم در هکتار به دست آمد که در مقايسه با تيمار شاهد شامل 50 کيلوگرم در هکتار کود سوپرفسفات تريپل T₁₀ (عرف منطقه بر اساس نتيجه آزمون خاک) 58.4 درصد افزايش نشان داد. بيشترين اجزا عملکرد به ميزان 43.3 گرم، 466 عدد، 47.67 دانه به ترتيب مربوط به وزن هزار دانه، خوشه در مترمربع و دانه در خوشه از تيمار T₁ به دست آمد که در مقايسه با تيمار شاهد به ترتيب %28.3، %39.2، %32.9 افزايش نشان داد. بيشترين ميزان فسفر تثبيت شده در خاک از تيمار 150 کيلوگرم در هکتار کود سوپرفسفات تريپل (T₁₂) به ميزان 9.78 ميلي گرم برکيلوگرم به دست آمد که از نظر آماري با تيمار T₁₁ تفاوت معني داري نداشت.

 نسخه قابل چاپ