دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه یکی از شاخص‌های شناخته شده نرخ باروری کل (T.F.R) است، عنوان کرد: یعنی تعداد فرزندانی که جانشین والدین می‌شوند که اگر این شاخص در حد ۱/۲ یا کمتر باشد به معنی کاهش تدریجی جمعیت و نهایتاً انقراض نسل است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌گوید جمعیت ایران در سال ۱۴۸۰ به ۳۱ میلیون نفر خواهد رسید اما از آغاز اجرای طرح‌هایی سخن گفت که براساس آن جمعیت ایران در سال‌های آتی نه‌تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه روند افزایشی نیز به خود خواهد گرفت.
محمدرضا مخبردزفولی در خصوص ضرورت‌های افزایش جمعیت در کشور اظهار داشت: ایران در شرایط فعلی از گذار اول جمعیتی به گذار دوم یعنی از باروری طبیعی به باروری ارادی یا کنترل شده وارد شده است.
وی ادامه داد: به فرض اینکه سیاست‌های جمعیتی کشور سال‌ها قبل با دید کارشناسی تهیه شده باشد، بدیهی است که پس از گذشت بیش از نیم قرن اجرای این سیاست‌ها، نیازمند به ارزیابی نتایج و پژوهش و پایش آن، برای تجدید نظر مطابق شرایط زمان و نیازهای جامعه است.
** شاخص‌های جمعیتی موجود نگران کننده است
مخبردزفولی افزود: بنابراین بازنگری در خصوص سیاست‌های جمعیتی کشور ضروری است زیرا مسئولیت مدیریت ارشد جامعه که ارتقا و اعتلای شرایط زیستی آنان است توجه به حفظ و سلامت جمعیت را ایجاب می‌کند که این هم منوط به بقای نسل است و طبق آمار موجود مراکز مطالعاتی و تحقیقات متقن علمی داخلی و بین المللی، شاخص‌های جمعیتی موجود نگران کننده است.
** شاخص ۱/۲ یا کمتر یعنی کاهش تدریجی جمعیت و نهایتاً انقراض نسل
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه یکی از شاخص‌های شناخته شده نرخ باروری کل (T.F.R) است، عنوان کرد: یعنی تعداد فرزندانی که جانشین والدین می‌شوند که اگر این شاخص در حد ۱/۲ یا کمتر باشد به معنی کاهش تدریجی جمعیت و نهایتاً انقراض نسل است.
وی با اشاره به اطلاعات مرکز آمار ایران و سازمان ملل در سال ۱۳۸۵ در خصوص جمعیت ایران افزود: این رقم طبق اطلاعات مرکز آمار ایران و سازمان ملل در سال ۱۳۸۵ برای کل کشور ۱.۸ و در سال ۱۳۹۰ به حدود ۱.۶ فرزند رسیده است و اگر روند فعلی ادامه یابد در سال ۱۳۹۵، جمعیت ایران به ۷۶ میلیون و ۹۷۳ هزار نفر، باروری کل ۱،۳۴، میزان مرگ ومیر ۵.۴، میزان موالید ۱۳.۷، شاخص سالخوردگی ۸.۸ و نرخ خالص مهاجرت به ۰.۴- خواهد رسید.
مخبردزفولی در خصوص پیش‌بینی جمعیتی ایران براساس سناریوی رشد پایین سازمان ملل در سال ۲۰۱۰ گفت: براین اساس در سال ۱۴۰۰، جمعیت ایران به ۷۸ میلیون و ۶۵۷ هزار نفر، باروری کل ۱.۰۵، میزان مرگ ومیر ۵.۴، میزان موالید ۱۰، شاخص سالخوردگی ۱۰.۷ و نرخ خالص مهاجرت ۰.۳- و در سال ۱۴۰۵، جمعیت ایران به ۷۹ میلیون و ۱۴۱ هزار نفر، باروری کل ۰.۸۶، میزان مرگ ومیر ۵.۸، میزان موالید ۷.۲، شاخص سالخوردگی ۱۳.۳ و نرخ خالص مهاجرت به ۰.۳- خواهد رسید.
وی ادامه داد: همچنین در سال ۱۴۱۰، جمعیت ایران به ۷۸ میلیون و ۹۸۵ هزار نفر، باروری کل ۰.۸۴، میزان مرگ ومیر ۶.۴، میزان موالید ۶.۲، شاخص سالخوردگی ۱۶.۳ و نرخ خالص مهاجرت به ۰.۳- و در نهایت در سال ۱۴۸۰ جمعیت کشور به ۳۱ میلیون و ۳۹۷ هزار نفر، باروری کل ۱،۴۸، میزان مرگ و میر ۲۴.۹، میزان موالید ۶، شاخص سالخوردگی ۴۷.۴ و نرخ خالص مهاجرت به صفر خواهد رسید.
** جمعیت ایران در سال ۱۴۸۰ به ۳۱ میلیون نفر می‌رسد
مخبردزفولی تصریح کرد: بنابر این جدول طبق آمار داخلی و پیش بینی سازمان ملل در آینده بعد از کمی افزایش تا سال ۱۴۰۵ ، رشد جمعیت رو به کاهش می‌گذارد و در سال ۱۴۷۰ کل جمعیت ۳۷ میلیون نفر است که ۴۹.۸ درصد آن یعنی نیمی از جمعیت را سالخوردگان تشکیل می‌دهند و رشد باروری کل در آن زمان حدود (۵/۱) است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه جمعیت ایران در سال ۱۴۸۰ به ۳۱ میلیون نفر می‌رسد، افزود: حدود نیمی از این جمعیت را سالخوردگان تشکیل می‌دهند و بقیه این جمعیت که حدود ۱۶ میلیون نفرهستند(کودک و نوجوان و جوان و نیروی مخترع، مبتکر و نیروی کار و نیروی نظامی و حفاظت از مرزها) همزمان باید بیشترین انرژی و امکانات خود را صرف نیمه دیگر سالخورده و پیر و ناتوان کنند که این بزرگترین فشار اقتصادی برای کل جامعه است.
** تلاش کشورهای پیشرفته به ارائه مشوق برای ترغیب والدین به داشتن فرزند بیشتر
مخبردزفولی گفت: در حال حاضر کشورهای پیشرفته که نرخ باروری کل آنها کمتر از ۲ است با ارائه مشوق‌هایی تلاش دارند تا والدین را به داشتن فرزند بیشتر ترغیب کنند و کسی هم اقدامات آنها را منفی ارزیابی نمی‌کند.
وی ادامه داد: با اینکه تشویق به افزایش جمعیت در کل جوامع در نهایت دنبال می شود اما در حالیکه اتخاذ سیاست‌های تشویقی در ۲۲کشور از جمله کشورهای اروپا و آمریکا بیش ا ز ۵۵ سال است که به شدت ادامه دارد و اهتمام جدی به تشویق در جهت افزایش جمعیت دارند ولی جمعیت تغییر زیادی نکرده و بحران اقتصادی فعلی غرب نتیجه کاهش جمعیت و کنترل سال‌های گذشته آنان است و این مهم خود به ارزش اقتصادی جمعیت اشاره دارد.
** بحران امنیتی یکی از چالش‌های آینده جمعیتی ایران
مخبردزفولی در خصوص چالش‌های آینده جمعیتی کشور گفت: با روند فعلی رشد جمعیت و توجه به الگوی گذار دوم جمعیتی با چالش‌های آینده جمعیتی که شامل بحران میزان باروری و تجدید نسل، کاهش حجم کل جمعیت ملی، بحران کاهش نیروی در سن کار، بحران سالمندی جمعیت و افزایش مهاجرت‌های بین المللی و تغییرات هویتی و فرهنگی و بحران امنیتی می‌شود، مواجه خواهیم بود.
وی افزود: مسئله دیگر که باید در سیاست گذاری‌های جمعیتی به آن توجه شود موضوع ظرفیت است که به تعداد جمعیتی اشاره دارد که یک محیط طبیعی باتمام خصوصیاتش، آن را از نظر نیازها تأمین کند و ظرفیت و توان جمعیتی هر کشوری را می توان با توجه به منابع و امکانات مختلفی مانند زمینهای قابل کشت، حاصلخیزی خاک یا میزان بارندگی و ... مشخص کرد.
** ایران از جمله کشورهای کم جمعیت در میان کشورهای آسیا
مخبردزفولی با اشاره به اینکه یکی از شاخص‌های جمعیتی برای ظرفیت جمعیتی محاسبه تراکم حسابی و بیولوژیک است، بیان کرد: در حال حاضر تراکم حسابی جمعیت ایران برای ۴۳ نفر در هر کیلومتر مربع و تراکم بیولوژیک نزدیک به ۴ نفر در هر هکتار است که تراکم حسابی جمعیت در آسیا در سال ۲۰۰ برابر ۱۲۰ نفر در هر هکتار بوده است و مثلا در ژاپن نزدیک به ۳۳۹ نفر و در کره شمالی ۱۹۷ نفر در هر هکتار بوده است که با این مقایسه ایران جزء کشورهای کم جمعیتی در کشورهای آسیایی به شمار می‌آید.
** تمرکز حدود ۲۰ درصد جمعیت ایران در کلان شهر تهران
وی با اشاره به آمارها عنوان کرد: آنچه که از آمارها به دست می‌آید تراکم بیولوژیک هم در استان‌های کشور دارای تفاوت عمده‌ای است؛ با این حساب مشکلی که در حال حاضر در خصوص جمعیت ایران وجود دارد توزیع نامتوازن آن در کلان شهرها و تمرکز حدود ۲۰ درصد جمعیت ایران در کلان شهر تهران است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: این شرایط برنامه ریزان و مدیران را به تجدید نظر و اتخاذ سیاست‌های روز آمد تشویق می‌کند تا با برنامه ریزی و قانونگذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی با استفاده از ظرفیت های مختلفی که در کشور وجود دارد از بروز بحران پیشگیری کنند.
** تشریح اقدامات شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص افزایش جمعیت در کشور
مخبردزفولی همچنین در خصوص برنامه‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص افزایش جمعیت در کشور گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی با بررسی مطالعات و تحقیقات زمینهای و توجه به ضرورت رصد مستمر و مداوم وضعیت و تحولات جمعیت و با ارزیابی دقیق وعلمی سیاست‌های جمعیتی گذشته، حال و آینده اقدام به آینده پژوهی و تدوین سیاست‌های جمعیتی کرده است تا زمینه مساعد برای دستیابی به جمعیت مطلوب متناسب با آمایش سرزمینی فراهم شود.
وی ادامه داد: این سیاست‌ها که در خرداد ماه سال ۹۱ به تصویب نهایی شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است شامل تصمیمات، راهبردها و راهکارهایی است که در راه منطقی کردن و هماهنگ ساختن ارگان‌ها و نهادهای اجتماعی و نظامات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، باعث همکاری، همرأیی و همراهی صاحب نظران، برنامه ریزان، مدیران و مجرمان می‌شود.
مخبردزفولی در خصوص اهداف شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد سیاست‌های در نظر گرفته شده در بحث افزایش جمعیت بیان کرد: ارتقای شرایط زیستی و کیفیت زندگی مردم و تأمین رفاه آنها و زمینه سازی برای امکان ایفای نقش فعال و سازنده افراد در رشد و ارتقای کشور و ایجاد تمدن نوین اسلامی، ایجاد تعادل و هماهنگی بین نرخ رشد جمعیت و آهنگ رشد تولید ملی به نحوی که اندازه جمعیت در حال آینده متناسب با منابع امکانات نیازها و ضرورت‌های نظام باشد جمله اهداف این شورا در خصوص جمعیت است.
وی ادامه داد: همچنین باز توزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت با توجه به توان زیست محیطی مناطق مختلف و نیاز آنها به نیروی انسانی مناسب و تدوین سیاست‌ها، برنامه‌ها، راهبردها و اتخاذ تدابیر قانونی برای هدایت مهاجرت‌های بین المللی و منطقه‌ای و ملی به نحوی که مهاجرت‌ها با نظمی منطقی باعث هم افزایی و شتاب رشد فزاینده علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور شود از دیگر اهداف این شورا در خصوص افزایش جمعیت است.
مخبردزفولی با اشاره به برخی از مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد افزایش جمعیت گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی در راهبرد کلان بر جلوگیری از کاهش نرخ باروری کل و ارتقای آن متناسب با آموزه‌های اسلامی، اقتضائات راهبردی کشور، مطالعات جمعیت شناختی، آمایش و پایش مستمر جمعیتی تاکید دارد.
وی افزود: شورای عالی انقلاب فرهنگی در راهبردهای ملی بر مواردی مانند فرهنگ سازی برای دستیابی به جمعیت مطلوب و اصلاح بینش و نگرش مسئولان و مردم نسبت به پیامدهای منفی کاهش باروری بویژه زیر حد جانشینی، تدوین سیاست‌ها، برنامه‌ها و قوانین و مقررات حمایتی و تشویقی برای دست یابی به نرخ باروری مناسب، جمعیت مطلوب و لغو سیاست‌ها، برنامه‌ها و قوانین و مقررات مشوق کاهش باروری و تدوین الگوی سبک زندگی و ترویج آن به ویژه فعالیت‌های اجتماعی، آموزشی و اشتغال زنان متناسب با معیارهای اسلامی و هماهنگ بامصالح خانواده به منظور ایفای هر چه کامل‌تر نقش مادری و همسری تأکید دارد.
مخبردزفولی ادامه داد: همچنین ایجاد و استقرار نظام مدیریت فرابخشی و جامع جمعیت کشور، آمایش مستمر جمعیتی کشور و تدوین سیاست‌های مهاجرتی به منظور جهت دهی به جابجایی‌های جمعیتی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین المللی و اهتمام به ارتقای کیفی جمعیت کشور از طریق متناسب ساختن نرخ باروری خانواده‌ها با شرایط و اقتضائات سلامت، معیشت و فرهنگ آنها از جمله مواردی است که در بحث افزایش جمعیت در راهبرد ملی به آن تأکید شده است.
وی بیان کرد: تمام این موارد به استقرار ستاد راهبردی و نظام مدیریتی فرابخشی و جامع جمعیت بر می‌گردد تا بتواند با بازنگری مستمر و مداوم بر ساماندهی و به روز رسانی سیاست‌ها، برنامه‌ها واقدامات متناسب با نیاز ملی و بومی و منطقه‌ای اقدام کند.
** تصویب سرفصل‌های درس جایگزین تنظیم خانواده در شورا
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه برخی معتقدند در شرایط کنونی ما احتیاجی به واحدی به نام تنظیم خانواده برای تدریس در دانشگاه‌ها نداریم، در این مورد آیا شورای عالی انقلاب فرهنگی درس جایگزینی به جای تنظیم خانواده برای تدریس در دانشگاه‌ها مدنظر دارد؟ گفت: درس فعلی به نام تنظیم خانواده در شرایط فعلی که از نظر وضعیت جمعیتی به سوی کاهش شدید نرخ باروری جمعیت در حرکت هستیم باید متناسب با نیازها و رویکردهای جمعیتی تغییر کند.
وی خاطرنشان کرد: بنابراین برای آموزش خانواده به معنای واقعی آن به بررسی شرایط و امکانات و نیازهای جامعه متناسب با آمایش سرزمینی و سیاست‌های اتخاذ شده منطقه‌ای و ملی و نیازهای فرهنگی و اجتماعی زوجین ضروری است که آموزش‌های لازم در جهت ارتقای آگاهی زوجین و تربیت نسل سالم و صالح فراهم شود که برای این مهم پیش بینی لازم انجام شده و در شورای عالی سر فصل‌های درس تصویب شده و برای متن مناسب نیز سفارش تدوین انجام شده است.
