درس ششم
(سکه ها آیینه گذشته ها)
- کهن ترین پول فلزی یافته شده در جهان، در موهنجودارو به دست آمده که حدود 3000 پیش از میلاد تهیه شده است.
- کهن ترین سکه یافت شده در جهان، متعلق به سناخریب پادشاه آشور است که در حدود 700 سال پیش از میلاد تهیه شده است.
- کرزوئید( کرزوسی ) پادشاه لودیه سکه هایی از جنس الکتروم ضرب کرد که به کرزوئید ( کرزوسی ) معروف شد.
- کهن ترین سکه های ایرانی را داریوش یکم هخامنشی به نام دریک طلا و به شکل نقره ضرب کرد.
- به مراکزی که سکه های سرزمین گوناگون را تعویض می کرد،صرافی می گویند.
- مهم ترین دستاوردهای تمدن بشری، پس از (کشف آتش و آهن) و (اختراع چرخ و خط) با اختراع پول بوده است.
- سکه ها، معمولاً به دو روش ساخته می شوند 1- قالب ریزی 2- ضرب
- روش قالب ریزی در ساخت سکه، بیشتر در چین و هند رایج بوده است.
- مهم ترین اشکال سکه ها عبارتند از : شمش - سکه های مفتولی – سکه های پهن.
- نمونه سکه های مفتولی در زمان صفویه در جنوب کشور ما رایج بوده است و به لاری معروف بود.
- برای ضرب سکه در زمان قدیم، همواره از طلا و نقره استفاده می شد چون فلزاتی قالب پذیر و در برابررطوبت و گرما مقاوم بودند.
- سکۀ طلا، معمولاً در معاملات بزرگ و با دیگر کشورها به کار می رفت و ضرب آن مخصوص پادشاهان مستقل بود.
- ضرب سکه طلا توسط حاکم یک ایالت، به معنای شورش بر ضد پادشاه کشور و استقلال طلبی بود.
- سکه های نقره، در بازار داخلی کشورها، کاربرد بیشتر و همگانی تری داشت.
- معمولاًهر سکه ای نامی دارد که (واحد پول) نامیده می شود و مانع اشتباه در شناسایی آن می گردد.
- در دورۀ اسلامی به سکۀ طلا(دینار) ، به سکۀ نقره(درهم) و به سکه مسی (فلس) گفته می شد.
- واحدهای پولی، (تومان ، آقچه) ریشه ترکی- مغولی و (مهر ، تنگه) ریشه هندی و (منات، ریال، لیره) ریشه اروپایی و (دینار،درهم،فلس) رشه یونانی دارند.
- سکه شناسی علم مطالعه، انواع گوناگون پول، ابزارهای تهیه پول، ابزارهای اعتبار پول، ابزارهای شبه پول و مراکز حفظ و تبدیل پول است.
- شمش، حلقه، سکه، اسکناس، تمبر و اوراق بهادار از انواع گوناگون پول هستند.
- مهر، سر سکه و ضرابخانه از ابزارهای تهیه پول هستند.
- توزین، مهر و عیار سنجی از ابزارهای اعتبار پول هستند.
- بانک، صرافی، خزانه و بیت المال از مراکز حفظ و تبدیل پول هستند.
- مدال، نشان و ژتون از ابزارهای شبه پول هستند.
- سکه چون هم اثر باستانی و هم خبری تاریخی وهم پدیده اقتصادی است لذا سکه شناسی سه علم تاریخ، باستان شناسی و اقتصاد را به هم مرتبت می سازد.
- سکه شناسی به کتیبه خوانی، زبان شناسی، نشانه شناسی، سال شماری و تقویم و جغرافیا نیازمند است.
- مراحل کار سکه شناس عبارتست از:1- یافتن 2- پاک کردن 3- شناسایی 4- طبقه بندی 5- انتشار.
- در مرحلۀ ( شناسایی ) کار تخصصی سکه شناس آغاز می شود.
- سکه های شناسایی شده براساس معیارهای تاریخی، جغرافیایی و دودمانه طبقه بندی می گردند.
- در ثبت مشخصات سکه ، دوره ضرب ، حاکم ضرب ، جنس ، وزن ، قطر دایره سکه ، مشخصات ویژه ، زمان ضرب ، مکان ضرب و متن پشت و روی سکه ، اطلاعاتی است که جمع آوری می گردد.
- از سکه ها می توان در شاخه های گوناگون دانش تاریخ، مانند: تاریخ سیاسی، تاریخ اقتصادی، تاریخ اجتماعی، تاریخ مذهبی، تاریخ هنری، جغرافیای تاریخی و باستان شناسی بهره برد.
- سکه ها با وزن و عیار خود ، توان اقتصادی دولت ها، و با پراکندگی خود رواج تجارت را نشان می دهند.
- مهم ترین دشواری های علم سکه شناسی عبارتند از : آسیب ها، اشتباه در خواندن، عدم دسترسی فراوان، عدم اطلاع از محل کشف سکه ها و احتمال جعل سکه.
- عمل سور شارژ یا ضرب مجدد وقتی بر روی یک سکه انجام می شود که فرصت ضرب سکه جدید نباشد و یا سکه های معتبری به دست آمده باشند و انگ (مهر) کوچکی برگوشه سکۀ قدیمی می زنند.
