نگاهي کوتاه به شهرستان بجنورد

شهرستان بجنورد يكي از مهم ترين شهرستان هاي استان خراسان شمالي است كه داراي مردماني سخت كوش، پاك انديش، مهمان نواز و از نژاد آريايي هستند. همه آن ها مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري بوده و به‌فارسي،كردي و تركي سخن مي گويند. شهرستان بجنورد در سرشماري عمومي نفوس و مسكن 1375 هـ . ق داراي 415،321 نفر جمعيت بوده است. مهم‌ترين صنايع دستي اين شهرستان فرش و قاليچه بافي است با طرح‌هاي كردي، تركمني، گليم و جاجيم بافي (پلاي بافي) است. فرش و قاليچه بافي از مهم‌ترين صنايع دستي اين شهرستان است اغلب قالي‌ها و فرش‌هاي اين شهرستان با طرح‌هاي كردي و تركمني بافته مي‌شوند. گليم‌اين‌منطقه‌به‌نام پلاي معروف است بافت آن به وسيله كارگاه‌هاي افقي و در روي زمين بوده و‌ به واسطه‌ي رونق فرش بافي گليم بافي و نمد مالي، رنگرزي هم رونق دارد. گليم مرغوب از پشم و گونه نامرغوب از رشته پتوي كهنه با رنگ آميزي استفاده مي‌شود. جاجيم بافي نيز به يك گونه پارچه زبر كه جنبه فرش دارد، گفته مي شود. 
آرامگاه سلطان سيدعباس، تالار آيينه، شهر تاريخي جرمگان و نارين قلعه مهم ترين بناهاي تاريخي و مكان هاي ديدني شهرستان بجنورد را تشكيل مي دهند. 

مشخصات جغرافيايي
شهرستان بجنورد، با پهنه اي حدود 17.245 كيلومتر مربع، در شمال باختري خراسان، از نظر جغرافيايي بين 20 درجه و 38 دقيقه تا 42 درجه و 36 دقيقه پهناي شمالي و 50 درجه و 57 دقيقه تا 2 درجه و 56 دقيقه درازاي خاوري، در بلندي 1210 متري از سطح دريا قرار دارد. اين شهرستان از شمال به كشور تركمنستان، از خاور به شهرستان هاي شيروان و اسفراين، از جنوب به شهرستان هاي اسفراين، سبزوار و استان سمنان، و از باختر به شهرستان هاي گنبد كاووس استان گلستان و شاهرود استان سمنان محدود است. فاصله مركز اين شهرستان (شهر بجنورد) تا مشهد از طريق راه آسفالته 244 كيلومتر است. آب و هواي اين شهرستان نيمه معتدل و مرطوب با زمستان هاي سرد و تابستان هاي گرم است. ريزش باران از اواخر مهرماه آغاز و تا ميانه آذر ماه ادامه دارد و ريزش برف از ميانه آذر ماه تا پايان اسفند ماه هر سال صورت مي گيرد. به اين ترتيب بيش ترين درجه حرارت در تابستان 40 درجه بالاي صفر و كم ترين آن در زمستان ها 15 درجه زير صفر است. ميانگين باران ساليانه آن به 250 ميلي متر مي رسد. مسيرهاي دسترسي به شهرستان بجنورد عبارت اند از:
1- راه آسفالته درجه يك بجنورد – مشهد، به درازاي 244 كيلومتر
2- راه آسفالته درجه يك بجنورد – تهران به درازاي 700 كيلومتر
3- راه شني بجنورد – اسفراين، به درازاي 63 كيلومتر

وجه تسميه و پيشينه تاريخي
نام قديم بجنورد در اصل «بيژن گرد» كه نامي باستاني است،‌ بوده است. از آن جا که «گرد» به معني شهر و آبادي است، بجنورد به «شهر بيژن» معني مي شود. بيژن گرد به مرور زمان به «بوزن گرد»، «بوزن جرد» و «بجنورد در آمده است. در شمال باختري بجنورد كنوني، تپه و آثار كهني از شهر پيشين وجود دارد، كه «بيژن يورت» يا «بيژن يورد» خوانده مي شود و مي رساند كه همان بيژن گرد است و بجنورد پيشين در اين جا قرار داشته است. اين تپه را مردم «‌كهنه كند» (روستاي كهنه) مي نامند و اين نام فارسي كهن، در ميان مردم كرد زبان بجنورد مي رساند، كه پيش از صفويان، اين جا به عنوان بجنورد پيشين و ويرانه اي بوده كه شهر كنوني پس از آن ساخته شده است. شهر بجنورد در روزگار باستان يكي از ولايت هاي پارت پيشين بوده است. بعضي گفته اند پيش از صد دروازه (شهرستان دامغان)، پايتخت پارت، شهر « اساك» بوده، كه آن را با بجنورد يا قوچان يكي دانسته اند. شهر بجنورد در دوران ساسانيان جزو قلمرو آنان شمرده مي شده و تابع بخش خاوري استان خورآسان (خراسان) بوده است. 
در سال 22 هـ . ق، بجنورد و ديگر نقاط خراسان توسط مسلمانان گشوده شد و تا ميانه سده 3 هـ . ق، از سوي نماينده گان خليفه بغداد اداره مي شد. در 259 هـ . ق، يعقوب ليث صفاري سراسر خراسان را گرفت و بجنورد جزو قلمرو و حكومت صفاري شد. سپس سامانيان بر خراسان، از جمله بجنورد دست يافتند. تيمور لنگ نيز در 783 هـ . ق، بجنورد و ديگر شهرها و آبادي هاي اين منطقه را ويران كرد. در روزگار صفوي، بجنورد به علت جايگاه مناسب طبيعي، جغرافيايي و نظامي اهميت يافت. در زمان حكومت تولي خان -حكمران صفوي - شهر گسترش يافت و به سرعت نقش نظامي، بازرگاني و آموزشي خود را باز يافت. شاه عباس بزرگ، كردان زعفرانلو و شادلو را به اين ناحيه كوچ داد. پس از صفويان بجنورد جزو قلمرو افشاريان و قاجاريان شد و حاكمان آن بيش تر از سران ايل هاي ساكن در اين ناحيه انتخاب مي شدند

باغها ،کاخها و موزه ها درشهرستان بجنوردآيينه خانه مفخم بجنورد

اين خانه به سردار مفخم يكي از سرداران اواخر دوره قاجاريه تعلق داشته است. آيينه كاري و كاشي كاري‌هاي درون بنا از زيبايي خاصي برخوردارند و شيوه معماري همان دوران را به ذهن متبادر مي‌سازند. اين بنا در شهر بجنورد واقع شده است.
تالار آيينه بجنورد
يكي ديگر از ديدني هاي بجنورد را تالار آيينه اين شهر تشكيل مي دهد. اين تالار محل ستاد فرماندهي يار محمد خان بوده است و امروزه از ديدني هاي منطقه به شمار مي آيد 
موزه بجنورد
اين موزه در سال 79 در عمارت آ يينه خانه مفخم بر پا گرديده است. بنا مربوط به دوره قاجاريه بوده که در زمان حکمراني يار محمد خان شادلو ملقب به سردار مفخم و همزمان با ناصرالدين شاه در دو طبقه و با تزيينات آيينه کاري و کاشيکاري ساخته شده است .اين بنا در اصل ديوانخانه سردار مفخم بوده که مشورت در مسايل سياسي و نظامي حوزه حکومتي او در اين محل برگزار مي شده است. از نکات قابل توجه بالار آيينه ، وجود عکسهايي از پادشاهان قاجار، رجال و مشاهير سياسي و سرداران نظاني خراسان و بجنورد است که بر سقف و پيرامون تالار نصب شده اند.اين موزه بر حسب موضوع داراي 5 بخش است: بخش وسايل روزمره زندگي : شامل وسايل غذاخوري ، وسايل استحمام ، روشنائي ، انواع قفل، آويز و... مي باشد که بيانگر نحوه زندگي و معيشت و همچنين نوع نگاه و برداشت آنها از چگونگي کاربرد اين وسايل است. انواع کاسه هاي مسي، قدح، بشقاب، قاشق، سماورو قوري از ديگر وسايل اين بخش هستند. بخش پوشاک : در اين بخش پوشاک سنتي اقوام ساکن در اين شهرستان به نمايش درآمده است که شامل پوشاک کرمانج، ترکمن، پوشاک ترکي، فارس و تات که هر يک در نوع تزئينات ، شکل ، فرم و رنگ متفاوت هستند. بافته ها: شامل قالي، قاليچه، گليم ، پلاس، پشتي و... که حاصل سر پنجه با ذوق و هنرمندي بافندگان است. ابزار وادوات موسيقي مقامي : در اين بخش ابزار موسيقي مقامي رايج شهرستان بر حسب اقوام ساکن همانند موسيقي کرمانجي ، ترکي ، ترکمني و... تقسيم بندي وآلات موسيقي مربوط مثل دو تار، قشمه، دايره و کمانچه به نمايش درآمده اند. زيور آلات : در اين بخش انواع زيور آلات اقوام کرد، ترکمن و ... به نمايش درآمده است

بناي سنگي اسپاخو

بناي تاريخي اسپاخو در شمال جاده آسيايي و در دامنه رشته كوهاي قور خود قرار گرفته است كه به لحاظ قدمت و موقعيت مكاني از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد. طرح اين بنا عبارت است از تركيب يك ايوان با پلان چهار گوش كه به وسيله دهليزي به يك اتاق چهار گوش گنبددار كه در سمت شرق ايوان قرار دارد، در ارتباط ميباشد. سقف اتاق به صورت گنبدي از نوع پوششهاي نيمكره اي قابل مقايسه با گنبدهاي چهار تاقي هاي ساساني است

شهر تاريخي جرمگان بجنورد

در جنوب شهر بجنورد آثار بسياري از يك شهر تاريخي‌نمايان است. اين شهر به نام جرمگان يا جرمقان،‌ سرشناس بوده و يكي از شهرهاي آباد و بزرگ خراسان به شمار مي‌رفته و به دست سپاهيان مغول به كلي ويران شده است

بش قارداش
معماري اين بنا شامل ايوانها، چهار گلدسته و فضاي داخلي است كه گنبدي به رنگ فيروزه اي بر فراز آن قرار گرفته است. تزئينات آن شامل: كاشيكاري هفت رنگ، كاشي فيروزه اي و تلفيق آجر و كاشي مي باشد. بنا داراي كتيبه هايي است مزين به آياتي از سوره مباركه نور كه به قلم شيوه اي ثلث بر زمينه لاجوردي نوشته شده كه امروزه بقاياي آن در ايوان اصلي به چشم مي خورد قاجار