مقالات پژوهش آب در كشاورزي

به منظور بررسي فرصتها و موانع گذار به مديريت پايدار اراضي و آب در ايران، چهار پژوهش کيفي-کمي در مقياس وسيع با ابزارهاي مشتمل بر پرسشنامه، مصاحبه برنامه ريزي شده و مصاحبه رو در رو طراحي و نظرسنجي از ذينفعان اين حوزه متشکل از کشاورزان، مطللعين از روستا، متخصصين خاک و آب و سياستگذاران طي سالهاي87-1386 انجام شد. سپس با تلفيق مطالعات نظري و تاريخي مشتمل بر پارادايمهاي سه گانه مورد بحث در قسمت اول مقاله و مطالعات تجربي مشتمل بر نظرات ذينفعان چارچوب نظري پارادايم مدرنيته بازتابي در ايران تدوين گرديد. نتايج حاصل از مطالعات تاريخي و تجربي حاکي از آنست که چارچوب پارادايم مدرنيته بازتابي بايستي مبتني بر چهار عنصر کليدي باشد. اولين عنصر عبارتست از سيستم ابداع و نوآوري بازتابي فناوري اراضي و آب با رويکرد احيا و تلفيق فناوريهاي مدرن و سنتي که بسترهاي اجتماعي، ارزشها و شرايط منطقه را مدنظر قرار مي دهد. موفقيت اين راهبرد فناوري در گرو دومين عنصر يعني حکمراني بازتابي اراضي و آب است که مشارکت کليه نقش آفرينان اين حوزه را تسهيل مي نمايد. سومين عنصر عبارتست از اخلاق اسلامي بکارگيري اراضي و آب با مفهوم محوري امانتمداري اسلامي و اخلاق زيست محيطي فضيلت گرا که مردم را در درک و ارتباط مناسب با طبيعت و محيط زيست ياري مي نمايد. چهارمين عنصر عبارتست از علوم بازتابي خاک و آب که با احيا جستجوگري ملهم از اسلام، دستيابي به مديريت امانتمدار را تشويق مي نمايد. اين علم پسانرمال و سبک دو دمکراتيزه نمودن علم براي ارتباط بين شاخه هاي علوم و مشارکت نقش آفرينان و ارتقا رابطه بين علم و جامعه در محيط هاي علمي و پژوهشي را تسهيل نموده و نوعي از متخصصين آينده اراضي و آب با عنوان مهندس فرارشته اي و يا رهبر عمومي را در کنار متخصصين فعلي تربيت مي نمايد.

 نسخه قابل چاپ

هدف از انجام اين تحقيق بررسي تلفات آب و كود (نيترات) و همچنين كارآيي مصرف آب در دو رژيم آبياري جويچه اي يك در ميان (ثابت و متغير) تحت شرايط كودآبياري و مقايسه آن با حالت معمولي آبياري جويچه اي بوده است. در اين راستا مطالعات مزرعه اي در سال 1389 در مزرعه تحقيقاتي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران انجام شد. كودآبياري در سه مرحله در طول فصل رشد گياه ذرت (در تاريخ هاي 16 تير، 18 مرداد و 8 شهريور) اعمال گرديد. درصد تلفات رواناب آب آبياري در سه كودآبياري براي رژيم هاي معمولي، يك در ميان ثابت و يك در ميان متغير به ترتيب در محدوده 57.3-32.4، 28.2-41.2 و 23.0-39.3 بدست آمد. تلفات نيترات از طريق رواناب در آبياري جويچه اي معمولي به ترتيب براي كودآبياري اول، دوم و سوم 32.4، 44.3 و 80.3 درصد، براي آبياري جويچه اي يك در ميان ثابت برابر 31.2، 35.1 و 40.2 درصد و براي آبياري جويچه اي يك در ميان متغير نيز برابر 25.7، 32.7 و 36.9 درصد حاصل شد. اختلاف معني داري در مقدار محصول (سبز و خشك) در رژيم هاي آبياري معمولي و يك در ميان متغير وجود نداشت. كارآيي مصرف آب در آبياري جويچه اي معمولي، يك در ميان ثابت و يك در ميان متغير به ترتيب 1.61، 1.31 و 2.82 كيلوگرم بر مترمكعب بدست آمد. آبياري جويچه اي يك در ميان متغير نه تنها سبب كاهش تلفات آب و كود در كودآبياري گرديد، بلكه سبب افزايش قابل توجه كارآيي مصرف آب شد.

 نسخه قابل چاپ

اين تحقيق به منظور بررسي اثرات تنش خشکي القايي توسط پلي اتيلن گلايکول بر مولفه هاي جوانه زني و رشد گياهچه هاي هشت ژنوتيپ گندم نان (سرداري101، هما، رصد، آذر 2، زرين، گاسگوژن، مارتن و سايسون) به صورت آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح كاملا تصادفي با سه تکرار انجام شد. تيمار خشکي شامل شاهد (0)، 2-، 6- و 10- بار بود. نتايج نشان داد كه ارقام مورد بررسي در تمامي صفات بجز نسبت طول ريشه چه به طول ساقه چه، وزن تر ريشه چه و نسبت وزن تر ريشه چه به وزن تر ساقه چه و سطوح تنش خشکي بجز وزن تر ريشه چه اختلاف معني داري را از نظر صفات مورد مطالعه دارا بودند. اثر متقابل ژنوتيپ × سطوح تنش خشکي بجز صفات طول ساقه چه، وزن تر گياهچه و وزن تر ساقه چه غير معني دار بود. با تشديد تنش خشکي کليه صفات مورد مطالعه، بجز نسبت طول ريشه چه به طول ساقه چه، نسبت وزن تر ريشه چه به وزن تر ساقه چه و وزن خشک ساقه چه، كاهش يافتند. بر اساس تجزيه خوشه اي 8 ژنوتيپ مورد بررسي در سه گروه قرار گرفتند و تجزيه تابع تشخيص اين گروه بندي را تاييد کرد. همچنين نتايج حاصل از مقايسات گروهي بين ارقام ديم و آبي حاکي از اين بود که در بسياري از صفات مورد بررسي ارقام ديم و آبي در دو گروه مجزا قرار گرفتند. در بين ارقام گندم ديم، رقم هما نسبت به سايرين در بسياري از صفات مورد بررسي، وضعيت مناسب و مطلوبي را در برابر تنش خشکي از خود نشان داده و جهت کاشت در مناطقي با کمبود بارندگي توصيه مي شود.

 نسخه قابل چاپ

باكتريهاي ريزوسفري محرك رشد گياه به طرق مستقيم و غيرمستقيم باعث بهبود رشد و عملكرد گياه مي شوند. در اين تحقيق توان چهارسويه از سودوموناس فلورسنتها بر شاخص هاي رشد برنج در شرايط شور مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور آزمايشي گلداني به صورت فاكتوريل، بر اساس طرح پايه كامل تصادفي در چهار تكرار انجام گرفت. فاكتور اول شامل پنج سطح شوري آب آبياري (700، 1400، 2800، 4200، 5600 ميكروزيمنس بر سانتي متر از منبع آب دريا) و فاكتور دوم شامل چهار مايه تلقيح (سودوموناس پوتيدا 4، سودوموناس پوتيدا 11، سودوموناس پوتيدا 108، سودوموناس فلورسنت 169) و يك تيمار بدون تلقيح بود. ريشه نشا برنج رقم طارم پس از تلقيح با سويه هاي موردنظر در گلدانها كاشته شدند. آبياري با تيمارهاي مختلف آب شور در طول دوره رشد گياه در حد اشباع انجام شد. قبل از مرحله برداشت، شاخص هاي رشد گياه شامل ارتفاع گياه، تعداد خوشه، تعداد پنجه و در مرحله برداشت وزن خشك اندام هوايي، وزن هزار دانه و عملكرد دانه تعيين شدند. نتايج نشان داد، با افزايش شوري عملكرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد پنجه، ارتفاع گياه و وزن خشك اندام هوايي گياه به طور معني داري (P<0.01) كاهش يافت. ضمنا تاثير تلقيح باكتريها با ريشه برنج در تمامي سطوح شوري باعث افزايش معني دار شاخص هاي ياد شده گرديد. در بين سويه هاي مورد بررسي، سويه سودوموناس فلورسنت 169 بيشترين تاثير را بر عملكرد دانه و تعداد پنجه، ارتفاع گياه، وزن خشک اندام هوائي در شرايط شور و غيرشور داشت. همچنين در شرايط شور مي توان از كليه سويه هاي مورد آزمايش به عنوان باكتريهاي محرك رشد و افزايش عملکرد گياه استفاده نمود.

 نسخه قابل چاپ

به علت محدوديت منابع آب مناسب در مناطق خشک و نيمه خشک، آب شور و لب شور منبع بسيار مهمي براي آبياري در اين مناطق مي باشد. آب شور در آبياري سطحي فقط براي گياهاني که به شوري مقاوم مي باشند، استفاده مي شود و يا بصورت تناوبي با آب غيرشور بکار برده مي شود. به همين منظور در اين آزمايش روش آبياري زيرزميني و سطحي براي توليد گوجه فرنگي که يکي از محصولات مهم مي باشد، بررسي شد. براي انجام اين پژوهش، آزمايش فاکتوريل در قالب بلوک هاي کامل تصادفي با سه تکرار اعمال گرديد. تيمارها شامل سه سطح شوري آب آبياري (آب معمولي، شاهد) 0.7=S₁، S₂=2 و 4=S₃ دسي زيمنس بر متر به همراه دو روش آبياري شامل آبياري سطحي (M₁) و آبياري زيرزميني (M₂) با عمق سطح ايستابي (80 سانتي متر) در يک خاک لوم رسي اعمال شدند. نتايج نشان داد که شوري در سطح %1 و اثر متقابل روش آبياري و شوري بر عملکرد گوجه فرنگي در سطح %5 اثر معني داري داشت، در حاليکه روش آبياري بر عملکرد گوجه فرنگي اثر معني داري نداشت. حداکثر عملکرد (50.6 تن در هکتار) مربوط به تيمار M₁S₁ و حداقل آن (37.4 تن در هکتار) مربوط به تيمار M₁S₃ بود. در سطح شوري S₃، عملکرد گوجه فرنگي در آبياري زيرزميني نسبت به آبياري سطحي 17.1 درصد بيشتر بود. روش آبياري در سطح 5 درصد بر متوسط وزن ميوه و تعداد آن اثر معني داري داشت. همچنين شوري بر قطر ميوه، ارتفاع گياه و وزن تر گياه در سطح 1 درصد و بر تعداد ميوه در سطح 5 درصد اثر معني داري داشت. بيشترين کارايي مصرف آب آبياري (9.4 کيلوگرم بر مترمکعب) مربوط به تيمار آبياري زيرزميني با شوري آب آبياري 0.7 دسي زيمنس بر متر (M₂S₁) و کمترين مقدار آن (4.9 کيلوگرم بر مترمکعب) مربوط به تيمار آبياري سطحي با شوري آب آبياري 4 دسي زيمنس بر متر (M₁S₃) بود.

 نسخه قابل چاپ

به منظور ارزيابي تحمل به تنش کم آبي ژنوتيپ هاي مختلف بزرک، آزمايشي در سال 1388 در مزرعه تحقيقاتي دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتي اصفهان اجرا شد. در اين آزمايش 10 لاين اصلاحي به همراه پنج توده بومي اين گياه در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفي با سه تکرار و بطور جداگانه در دو رژيم رطوبتي شامل آبياري بر اساس 70 و 140 ميليمتر تبخير از تشت تبخير کلاس A مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج تجزيه واريانس نشان داد بين ژنوتيپ هاي مورد مطالعه تفاوت بسيار معني داري از لحاظ شاخص هاي مقاومت به خشکي و عملکرد دانه وجود داشت. با بررسي شاخص هاي مختلف تحمل و حساسيت به تنش رطوبتي (SSI،STI ،TOL ،GMP ، MP)، به نظر مي رسد که شاخص STI مناسبترين شاخص براي شناسايي ژنوتيپ هاي متحمل تر بود و بر اساس اين شاخص توده چهارمحال به عنوان متحمل ترين و لاين اصلاحي KO₁₀ به عنوان حساس ترين ژنوتيپ تعيين شدند. عملکرد دانه توده چهارمحال در رژيم هاي آبياري معمول و کم آبياري به ترتيب برابر 1468 و 1335 کيلوگرم در هکتار و براي لاين اصلاحي KO₁₀ به ترتيب برابر 527 و 111 کيلوگرم در هکتار بود.

 نسخه قابل چاپ

انواع مختلفي از روابط براي پيش بيني نسبت جذب سديم (SAR) در آب زهكش پيشنهاد شده اند. براي ارزيابي صحت اين روابط تجربي از نتايج واقعي حاصل از يك مطالعه لايسيمتري استفاده شده است. براي به دست آوردن روابط و روابط پايه، از نتايج 116 نمونه تجزيه شيميايي آب از نقاط مختلف كشور كه شامل آب رودخانه ها، آبهاي زيرزميني و آبهاي زهكش بود استفاده شده است. همچنين از نتايج تجزيه 30 نمونه آب زهكشي كه تركيب دقيق شيميايي آب آبياري آنها و نيز حجم آب آبياري و زهكش آنها در طي يك آزمايش لايسيمتري مشخص شده بود استفاده شد. در آزمايش لايسيمتري، لايسيمترهاي استوانه اي با قطر داخلي 40 و ارتفاع 180 سانتيمتر با يك خاك لوم شني پر شده و به صورت هفتگي با آب طبيعي آبياري مي شدند. در اين لايسيمترها يونجه براي مدت 3 سال كشت شد. همبستگي هاي ساده بين نسبت جذب سديم در آب آبياري (SAR_iw) و مقدار متناظر آن در آب زهكش (SAR_dw) منجر به همبستگي ضعيفي شد (R²=0.108). در حالي كه اصلاح اين نسبت با فرض حصول شرايط ماندگار (كه در آن غلظت يونها نسبت مستقيمي با عكس كسر آبشويي داشته باشند) توانست به خوبي نسبت جذب سديم در آب زهكش را برآورد (R²=0.802). به رغم برخي نوسانات در كسر آبشويي در طي فصل رشد، همبستگي حاصل از اين روش با روشهاي پيچيده تري كه اخيرا پيشنهاد شده است قابل مقايسه بود.

 نسخه قابل چاپ

اين تحقيق، به منظور بررسي اثر کم آبياري بر عملکرد کمي و كارايي مصرف آب كلونهاي سيب زميني، در مرکز تحقيقات کشاورزي و منابع طبيعي همدان در قالب طرح کرتهاي خرد شده با 3 تکرار انجام گرديد. فاکتور اصلي شامل تيمارهاي آبياري در 6 سطح 60،50 ، 70، 80، 90 و 100 درصد نياز آبي گياه و فاکتور فرعي شامل 4 کلون جديد سيب زميني به همراه رقم سانته (شاهد منطقه) بود. سيستم آبياري مورد استفاده روش آبياري قطره اي نواري (تيپ) بود. صفات مورد اندازه گيري شامل کارايي مصرف آب در تيمارهاي مختلف آبياري، عملکرد کل و غده هاي توليدي در اندازه هاي مختلف بود. غده هاي بيشتر از چهار جوش اسکب و غده هاي دفرمه و بد شکل و داراي رشد ثانويه و نيز غده هاي پوسيده شمارش و در تيمارهاي مختلف توزين شدند. نتايج تجزيه مرکب واريانس داده هاي حاصل از دو سال اجراي آزمايش نشان داد كه اثر ميزان آب مصرفي و نوع كلون (رقم) در تمامي صفات مورد بررسي شامل: تعداد و عملكرد متوسط غده درشت، تعداد و عملكرد متوسط غده بذري، تعداد و وزن متوسط غده ريز و خارج از سايز قابل استفاده، عملکرد کل و كارآيي مصرف آب در سطح 1 درصد معني دار است. بيشترين ميزان عملكرد كل در كلون 2-397008 بدست آمد كه با متوسط عملكرد 72.7 تن در هكتار در سه رژيم آبياري 80، 90 و 100 درصد نياز آبي تفاوت معني داري نشان نداد. در اغلب تيمارهاي آبي كلون 2-397008 بيشترين عملكرد را داشت هر چند اختلاف معني داري در مجموع بين اين كلون با دو كلون 9-397007 و 13-3970015 از نظر عملكرد مشاهده نشد. همچنين بيشترين کارآيي مصرف آب را همين کلون و در رژيم آبياري 80 درصد نياز آبي داشت. بيشترين ميزان درصد ماده خشك غده در تيمار آبياري 60 درصد بدست آمد (متوسط 22.87 درصد) و با تيمارهاي آبياري 50، 70 و 80 درصد نياز آبي تفاوت معني دار نشان داد. در مجموع بيشترين مقدار كارايي مصرف آب در تيمار 80 درصد نياز آبي گياه بدست آمد که با ديگر تيمار هاي آبياري در سطح 5 درصد تفاوت معني دار داشت. نتايج نشان داد که تيمار 80 درصد نياز آبي سيب زميني علاوه بر اينکه کاهش عملکرد معني داري نسبت به تيمار 90 و 100 درصد نياز آبي ايجاد نمي کند، قادر است ضمن صرفه جويي در مصرف آب، به افزايش معني دار كارايي مصرف آب نيز کمک کند. کلون 2-397008 نسبت به ساير کلونها، آستانه تحمل بهتري به کم آبياري داشت. بنابراين كشت اين كلون در مناطقي كه با بحران آب مواجه هستند توصيه مي شود.

 نسخه قابل چاپ

امروزه با توجه به اهميت آب و كمبود منابع آب در كشور، استفاده از منابع موجود به صورت صحيح و كاربرد آبهاي نامتعارف يكي از مهمترين راه كارها در بخش كشاورزي مي باشد. با استفاده از سيستم هاي آبياري تحت فشار و اعمال مديريت صحيح آن ها در مناطق با آبهاي نامتعارف مي توان گام موثري در افزايش توليد محصولات كشاورزي و صرفه جويي در ذخاير آبي نمود. به منظور بررسي اثر شوري آب آبياري بر روي گياه گرمك با روش آبياري قطره اي آزمايشي طي دو سال زراعي، در ايستگاه تحقيقات زهكشي و اصلاح اراضي رودشت اصفهان با سه سطح شوري آب آبياري: 2، 5 و 8.3 دسي زيمنس بر متر در سه تكرار و به صورت بلوكهاي كامل تصادفي اجرا گرديد. تجزيه و تحليل داده ها نشان داد كه افزايش شوري آب آبياري موجب كاهش معني دار عملكرد ميوه تازه، عملكرد در واحد سطح، تعداد ميوه و ميانگين وزن ميوه شد. ميانگين عملكرد در واحد سطح با افزايش شوري آب آبياري به ترتيب 45.2، 40.2 و 33.9 تن در هكتار بود. ميزان كاهش عملكرد ميوه در تيمارهاي شوري آب آبياري 5 و 8.3 دسي زيمنس بر متر نسبت به تيمار 2 دسي زيمنس بر متر بترتيب 11.1 و 25 درصد بود. آستانه تحمل به شوري عصاره اشباع خاك براي گياه گرمك با روش آبياري قطره اي 2.3 دسي زيمنس بر متر برآورد گرديد. همچنين درصد كاهش عملكرد به ازاي افزايش هر واحد شوري عصاره اشباع خاك حدود 11.7 درصد بدست آمد.

 نسخه قابل چاپ

هدايت هيدروليکي اشباع و غير اشباع خاک و پارامتر توزيع اندازه خلل ( ?گاردنر)، پارامترهاي مهم هيدروليکي براي درک برخي از جنبه هاي جريان رطوبت در خاک غيراشباع مي باشند. اين پارامترها با زمان و مکان تغيير مي يابند. براي بررسي اين تغييرات، اندازه گيري هاي صحرايي با نفوذسنج ديسک در پتانسيل هاي ماتريک 15-، 10-، 6-، 4-، 3-، و صفر سانتيمتر در سه مجموعه زماني از خرداد تا مرداد سال 1388 بر روي 4 کاربري مختلف شامل جو پاييزه، ذرت علوفه اي، باغ سيب و زمين غير زراعي در اراضي کشاورزي دانشگاه اروميه انجام گرديد. آزمايش هاي سرعت نفوذپذيري براي هر مجموعه اندازه گيري و کاربري، با 5 تکرار متوالي اجرا شدند. در تمام کاربري ها، خاک به صورت رسي طبقه بندي گرديد. در اين مطالعه، آزمون کرت هاي خرد شده در زمان مورد استفاده قرار گرفت. نتايج آناليز واريانس نشان داد که کاربري زمين، زمان و اثر متقابل آنها، تاثير معني داري در سطح 1% روي مقادير هدايت هيدروليکي (بجز در پتانسيل ماتريک 15- سانتيمتر) دارند. در پتانسيل ماتريک 15- سانتيمتر، متوسط مقادير هدايت هيدروليکي در سطح 5% تغيير معني داري نشان دادند. به عبارت ديگر، کاربري زمين و زمان، کمترين تاثير را روي هدايت هيدروليکي در پتانسيل هاي ماتريک 15- سانتيمتر نشان دادند. پارامتر ? گاردنر نسبت به کاربري زمين و زمان در سطح 1% اختلاف معني داري نشان داد ولي نسبت به مشارکت نسبي آنها، اختلاف معني داري در سطح 5% وجود نداشت. نتايج اين مطالعه نشان مي دهد که رطوبت اوليه خاک، نقش مهمي روي شدت تغييرات هدايت هيدروليکي خاک (K) دارد.

 نسخه قابل چاپ

تبخير از تشت يکي از مولفه هاي مهم و تاثيرگذار در برنامه ريزي و مديريت منابع آب مي باشد و برآورد آن در مقياسهاي زماني مختلف، به عنوان يکي از مهمترين پارامترهاي جوي، از اهميت ويژه اي در برنامه ريزي آبياري در کشاورزي برخوردار است. يکي از روش هاي مطالعاتي بررسي تغييرات تبخير تعرق و پيش بيني، روش سري هاي زماني مي باشد. براي اين منظور، روشها و مدلهاي مختلفي ارائه شده اند که از آن جمله مي توان مدلهاي سري زماني AR، MA و ARIMA را برشمرد. در اين تحقيق، عملکرد هر يک از مدلهاي يادشده در برآورد و تخمين مقادير آتي سري زماني روزانه تبخير از تشت در ايستگاه سينوپتيک شيراز طي دوره 2010- 2006 مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد که مدل سري زماني (ARIMA (1, 1, 1 عملکرد بسيار بهتري نسبت به ساير مدلهاي ARIMA دارد و روند تغييرات سري زماني را به خطاي کمتري شبيه سازي مي کند. در تحليل آماري همبستگي مقادير مشاهده شده و تخمين زده شده تبخير از تشت، مقدار R (ضريب همبستگي) برابر 0.92 و مقدار RMSE برابر 1.64 ميليمتر بر روز به دست آمد. انجام مطالعات موردي مشابه در ساير مناطق اقليمي کشور جهت اعتبار سنجي اين مدلها توصيه مي شود.

 نسخه قابل چاپ

به منظور امکان سنجي مديريت پايدار اراضي و آب در ايران پژوهشي در دو محور مطالعات نظري و تجربي (ميداني) طي سالهاي 88-1385 انجام شد. در مطالعات نظري که موضوع اصلي اين مقاله مي باشد، تکامل توامان فناوريهاي کشاورزي، نهادهاي اجتماعي و ارزشهاي اخلاقي- ديني مورد بررسي قرار گرفت و مشخص شد در يک روند تاريخي در حوزه مديريت اراضي و آب سه پارادايم سنت / پيشامدرن، مدرنيته صنعتي و مدرنيته بازتابي قابل تمايز است. پارادايم سنت با قنات به عنوان فناوري کليدي، بنه (نظام مشارکتي سنتي کشت جمعي) به عنوان نظام بهره برداري غالب و نظام اخلاقي که ريشه در آئين زرتشت و دين اسلام دارد، تعريف مي شود. گذار به پارادايم مدرنيته صنعتي را مي توان با جايگزيني بنه با خرده مالکي، جايگزيني بخشي از قناتها با چاههاي عميق و سدهاي بزرگ و ظهور جهان بيني مکانيکي بهمراه پيامدهاي اخلاقي آن تعريف نمود. با توجه به چالشهاي پارادايم مدرنيته صنعتي، پيامدهاي بحران محيط زيست و توجه به توسعه پايدار، ايران در حال گذار از مدرنيته صنعتي به مدرنيته بازتابي يا مدرنيته دوم بسر مي برد. عليرغم فعاليتهاي انجام شده در راستاي توسعه پايدار، پارادايم جديد در ابتداي راه خود بوده و بسط آن نيازمند احيا سيستم هاي سنتي اراضي و آب و تلفيق آن با سيستمهاي مدرن است بگونه اي که مزاياي هر دو سيستم حدالامکان حفظ گردد.

 نسخه قابل چاپ

در تحقيق حاضر، اثر چهار تيمار آبياري سطحي شياري شامل آبياري كامل (در حد 100 درصد جبران نقصان رطوبتي خاك)، كم آبياري سنتي در حد 75 و 50 درصد جبران نقصان رطوبتي خاك و تيمار آبياري بخشي در حد 50 درصد جبران نقصان رطوبتي خاك روي صفات كيفي شامل: ميزان روغن، پروتئين دانه و برخي صفات مرفولوژي اندام هوايي و زيرزميني گياه سويا در قالب آزمايشي به صورت طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار در مزرعه پژوهشي دانشكده كشاورزي دانشگاه تهران (كرج) مورد مطالعه و تعيين قرار گرفت. مقادير آبياري درست در حد جبران نقصان رطوبتي خاك (تلفات ناچيز) اعمال شد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه با افزايش ميزان تنش آبي درصد روغن دانه کاهش و درصد پروتئين دانه افزايش مي يابد. با اعمال کم آبياري رشد اندام هوايي سويا کاهش و اندام زيرزميني آن افزايش پيدا کرده و دوره رشد گياه کاهش يافت. نه تنها درصد روغن دانه و اغلب صفات مرفولوژيكي گياه بين تيمار آبياري بخشي نسبت به تيمار كم آبياري سنتي در حد 50 درصد جبران نقصان رطوبتي خاك اختلاف معني داري وجود نداشت، بلكه صرفه جويي 50 درصد آب آبياري در تيمار آبياري بخشي (PRD) نسبت به تيمار كم آبياري سنتي در حد 50 درصد جبران نقصان رطوبتي خاك حاصل شد.

 نسخه قابل چاپ

از جمله اثرات ناشي از تجمع املاح و مساله شوري افزايش فشار اسمزي محلول خاک و کاهش انرژي آزاد آب مي باشد که گياه از طريق تعديل اسمزي با آن مقابله مي کند. در اين شرايط گياه ناچار به انباشتن ترکيبات نيتروژن دار (از جمله پرولين) و ترکيبات هيدروکسيلدار در سيتوپلاسم سلولي خود براي ايجاد پتانسيل اسمزي مورد نياز مي باشد. مصرف بخشي از کربن حاصل از فتوسنتز و سميت ناشي از غلظت بالاي يونها براي تعديل اسمزي، منجر به کمبود ساير يونها و کاهش رشد و عملکرد در گياه مي گردد. در سالهاي اخير استفاده از روشهاي بيولوژيک، براي افزايش کارايي و تحمل گياهان در اراضي شور، به عنوان يک راهکار مورد توجه قرار گرفته است. به منظور بررسي نقش قارچهاي ميکوريز آربسکولار در افزايش مقاومت به شوري آزمون گلخانه اي به صورت آزمايش فاکتوريل با سه سطح شوري 4، 8 و 12 dS/m از منبع دو نمک NaCl و CaCl₂، پنچ سطح تلقيح با قارچهاي ميكوريزي شامل سطوح شاهد، گونه هاي گلوموس موسه (Glomus mosseae)، گلوموس اينتراراديسز (G. intraradices)، گلوموس اتانيکاتوم (G. etunicatum) و يک تيمار ترکيبي از اين سه گونه و رقم چمران و لاين 9 از ارقام اميدبخش گندم حاصل از آزمايشات شوري با مشخصات (Bank"S"/Vee"S'') به ترتيب به عنوان نيمه مقاوم و مقاوم به شوري در قالب طرح کاملا تصادفي به اجرا در آمد. نتايج اين آزمون نشان داد با افزايش شوري غلظت پرولين در برگ پرچم گياه گندم افزايش يافت و رقم چمران (نيمه مقاوم) داراي غلظت بيشتري از پرولين نسبت به لاين 9 (مقاوم) مي باشد اما کارايي مصرف آب (WUE)، ميزان جذب پتاسيم، نيتروژن، فسفر و کلسيم در لاين 9 در سطح احتمال 1 درصد بيشتر از رقم چمران بود .(P<0.01). اختلاف تيمارهاي تلقيح شده با قارچهاي ميکوريزي با تيمار شاهد در لاين 9 و رقم چمران در تمام شاخصهاي اندازه گيري شده معني دار گرديد و تيمار ترکيبي که مجموعي از سه گونه قارچ استفاده شده در اين تحقيق مي باشد بيشترين تاثير را در کاهش تجمع پرولين، افزايش کارايي مصرف آب و جذب عناصر معدني هر دو رقم چمران و لاين 9 نسبت به شاهد تلقيح نشده داشت.

 نسخه قابل چاپ

تنش خشکي يکي از عوامل مهم محدودکننده رشد گياهان زراعي از جمله گندم است. سطح گسترده اي از زمين هاي کشاورزي ايران دچار تنش خشکي مي باشند. با توجه به نقش مهم گندم در تغذيه مردم ايران، بررسي راه کارهاي افزايش عملکرد گندم بويژه در شرايط تنشي امري لازم و ضروري است. برخي از باکتري هاي افزاينده رشد گياه از جمله ريزوبيوم ها حاوي آنزيمي به نام 1- آمينوسيکلوپروپان-1-کربوکسيلات (ACC) دآميناز هستند که مي تواند 1- آمينوسيکلوپروپان-1-کربوکسيلات که پيش ماده مستقيم توليد اتيلن در گياهان است را به آمونياک و آلفاکتوبوتيرات تجزيه نمايد، و از اين طريق موجب کاهش اتيلن ناشي از تنش شود. در اين پژوهش اثرات تلقيح دو سويه Sinorhizobium meliloti KYA40 و KYA71 داراي توان توليد آنزيم deaminase ACC و KYA95 بدون توان توليد آنزيم ياد شده (شاهد منفي) در سه سطح رطوبتي 60-40 درصد آب قابل دسترس گياه (d₀)، تنش رطوبتي 30-20 درصد آب قابل استفاده گياه (d₁) و تنش رطوبتي 15-5 درصد آب قابل استفاده گياه (d₂) در قالب طرح بلوک هاي کاملا تصادفي به صورت فاکتوريل بر رشد و جذب عناصر غذايي گندم در شرايط گلخانه اي بررسي شدند. نتايج نشان داد که تلقيح با سويه KYA40 موجب افزايش وزن خشک اندام هوايي، ارتفاع بوته، محور طولي ريشه، سطح برگ و جذب پتاسيم شد. سويه KYA40 در تنش رطوبتي 15-5 درصد آب قابل استفاده گياه (d₂) موجب افزايش وزن خشک اندام هوايي شد. سويه KYA71 در سطح رطوبتي 60-40 درصد موجب افزايش در جذب مس و منگنز شد.

 نسخه قابل چاپ