معرفی بناهای آموزشی و قهوه خانه های استان تهران

مدرسه دارالفنون

بنای دارالفنون

به دستور امیرکبیر و براساس نقشه میرزا رضا مهندس - از شاگردانی که در زمان عباس میرزا نایب السلطنه برای تحصیل به انگلیس اعزام شده بود - شکل گرفت و محمدتقی خان معمار باشی آن را ساخت و شاهزاده بهرام میرزا به کار ساختمان آن نظارت کرد. بخش شرقی دارالفنون تا سال 1267 هـ . ق ساخته شد و مورد بهره برداری قرار گرفت، اما بقیه بنا دو سال بعد (اوایل 1269 هـ . ق) پایان یافت.

در چهار طرف این بنا، پنجاه اتاق و جلوی آنها ایوانی بزرگ قرار داشت. مدرسه به شیوه مدارس جدید اروپا اداره می شد و دارای تالار اجتماعات ، تئاتر ، چاپخانه و سفره خانه نیز بود. مدرسه دارالفنون یکی از بناهای ارزشمند و تاریخی و مهم است.

شمار محصلان دارالفنون که در آغاز از 30 نوجوان 16 تا 24 ساله تجاوز نمی کرد. به مرور به 105 تن رسید. همین تعداد در سال 1307 هـ . ق به 287 تن افزایش یافت. مدرسه دارالفنون از بدو تأسیس تا 1309 به مدت چهل سال روی هم 1100 دانشجو پرورش داد. در این مدت، 26 معلم اروپایی و 16 معلم ایرانی عهده دار تدریس و تعلیم دانشجویان بودند.

دانشگاه تهران

فکر تأسیس دانشگاه تهران از همان سال های انقراض سلسله قاجاریه وجود داشت. نقشه اصلی محوطه و کلیات ساختمان های دانشکده ها زیر نظر «آندره گدار» و همکاران وی «مارکوف» ، «ماکسیم سیرو» و «موزر» تهیه شد. این مجموعه شامل ساختمان های دانشکده پزشکی ، دانشکده داروسازی ، دانشکده دندان پزشکی و دانشکده فنی بود. کلیه طرح های مربوط به این دانشکده در سال های 1313 تا 1315 شمسی به اجرا در آمد.

دانشکده پزشکی در 16 بهمن 1314 شمسی افتتاح شد . در توضیحات مربوط به طرح بنا آمده است: «منظره خارجی عمارت چنانچه شایسته یک محل علمی باشد بی زینت و بی زیور است». در این تعریف، معیارها و مبانی طراحی ابنیه واقع در دانشگاه تهران به روشنی مشهود است. به این مجموعه دو دانشکده دیگر در دوره رضاشاه اضافه شد که دانشکده حقوق و ادبیات بودند. طرح دانشکده توسط محسن فروغی تهیه شد. عملیات ساختمانی دانشکده حقوق در سال 1317 شروع شد و در سال 1319 خاتمه یافت. از ساختمان های دیگری که در دوره رضاشاه احداث شد، باشگاه دانشگاه است که طرح آن توسط ماکسیم سیرو تهیه شده بود.

دبیرستان فیروز بهرام

بنای فیروز بهرام

قرار دارد و پلان آن به شکل مستطیل است. این مدرسه از شمال به معبد زردشتیان ، از جنوب به مراکز تجاری ، از شرق به دبیرستان دخترانه ارامنه و از غرب به منازل مسکونی منتهی می شود. این بنا در اردیبهشت سال 1311 خورشیدی در زمین زردشتیان پی ریزی و به سرپرستی نیک اندیش اردشیر کیامنش ساخته شد.

تأثیر معماری سبک قاجار بر این بنا ، به خصوص در نماسازی آن، کاملاً مشهود است. بنا شامل سه نمای شمالی – جنوبی و شرقی است و سبک قرینه سازی در آنها به چشم می خورد. نمای آجری بنا نیز کاملاً متقارن و پنجره ها و قوس های آن نمایانگر سبک دوره قاجاریه است.

مدرسه محمدیه

مدرسه محمدیه,

قرار دارد. این مدرسه دو طبقه در زمینی به مساحت 380 متر مربع احداث شده و شامل حیاط مرکزی و تعدادی اتاق در گرد آن است. ایوان های مدرسه شامل دو ایوان است ؛ ایوان شمالی مدرس مجموعه است و ایوان غربی در گذشته به عنوان کتابخانه مورد استفاده بود. ورودی شامل دو لنگه در فلزی با یک سردر فلزی است که با شیر و خورشید و کاشی آبی رنگ تزیین شده است.

کف دالان ورودی 90 سانتی متر پایین تر از سطح کف بازار است. در شمال حیاط ، مدرس واقع است و دارای ورودی بلند مشبک کاری می باشد. در این قسمت آرامگاه بانی مدرسه و خانواده ی او قرار دارد. سقف مدرَس و ایوان جنوبی که در مقابل آن قرار دارد ، گنبدی است. در ایوان شمالی رف هایی با قوس های تزیینی دیده می شود. سر در ایوان ها و اتاق ها همه دارای قوس های تزیینی است و بر زیبایی بنا می افزاید.

دبیرستان البرز

مجموعه فرهنگی – آموزشی دبیرستان البرز در میان محوطه ی بزرگی به وسعت 2940 متر مربع،

واقع است. ساختمان دبیرستان البرز و ساختمان جنبی آن که در گذشته آموزشگاه علوم بود، به فاصله ی 50 متر از یکدیگر در داخل این محوطه جای دارند. ساختمان علوم در سال 1297 و ساختمان مرکزی دبیرستان در سال 1303 شمسی شکل گرفت.

کل بنا دارای نماهای متقارن است و علاوه بر تکرار ریتم پنجره ها، نمای شمالی و جنوبی ورودی اصلی ساختمان با ایوانی بلند در نما ، حجمی ویژه یافته است. نماهای شمالی و جنوبی نیز کاملاً یکسان هستند و با هفت دهانه ی نورگیر و ستون های آجری نما و کاشیکاری های بالای قوس پنجره ها تزیین شده اند. ورودی مدرسه با 9 پله در سطح بالاتری قرار دارد و در دو سوی آن ، دو برج در دو سوی ایوان ، ورودی را مشخص تر می سازد. ازاره ( آن قسمت از دیوار اتاق و یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین بود ) های سنگی دور تا دور بنا را فرا گرفته و تمامی بنا از آجر است.

معرفی قهوه خانه های تهران

معتبرترین قهوه خانه های تهران قدیم ، قهوه خانه های آینه و قنبر در ناصرخسرو ، قهوه خانه یوزباشی در پشت شمس العماره ، قهوه خانه تلمیه در کوچه مروی و قهوه خانه آسید علی در خیابان سعدی شمالی و ... بود.

قهوه خانه های قدیم تهران فاقد میز و صندلی و در و پنجره شیشه ای بود و محل نشستن افراد، سکو یا تخت هایی بود که آنها را به وسیله قالی یا زیلو مفروش می کردند. از نظر معماری این قهوه خانه ها شباهت بسیار به سربینه حمام های قدیمی داشتند که دیوارهای آنها با کاشی پوشیده می شد. علاوه بر فضای سرپوشیده ، قهوه خانه دارای فضای سربازی نیز بود که به آن باغچه می گفتند.

حوض و سنگابه ای در وسط قهوه خانه دیده می شد . دیوار قهوه خانه با نقش هایی از صحنه های رزم و بزم و تصاویر قهرمانان اساطیری شاهنامه به ویژه تصاویری از رستم و سهراب، سیاوش، و کشته شدن دیو سپید توسط رستم پوشیده می شد. در مواردی نیز پرده هایی از ماجرای این رخدادها زینت افزای قهوه خانه ها بود.

قهوه خانه ها را به خصوص در شب های فرخنده مانند میلادها، به ویژه شب مبعث ، آذین می بندند و چراغان می کنند. در این شب ها مجالس انس برپا می شود و تا نیمه های شب به شعرخوانی ، نقل و مقالی و سخنوری می پردازند. در بعضی شب ها مانند میلاد امیرمؤمنان ، مجلس ذکر سماع ترتیب داده می شود و قول و غزل می خوانند و دست افشانی می کنند.

در شب های ماه مبارک رمضان تـُرنابازی در قهوه خانه ها انجام می شد و بازنده را گاهی به دادن زولبیا بامیه محکوم می کردند. اغلب این قهوه خانه ها پستویی داشت که محل دم کردن چای و چاق کردن قلیان و طبخ ناهار بود. در قهوه خانه های جدید ، میز و صندلی جای سکو و تخت را گرفته است.