هوای پاییزی این روزها، فرصت خوبی است تا سری به استان کردستان بزنید و طبیعت دیدنی این منطقه را این بار با رنگ و بوی پاییز تماشا کنید. استانی که جاذبه های تاریخی را در پس زمینه ای از طبیعت باورنکردنی اش مقابل چشمان شما می آورد.
اگر گذارتان به استان کردستان افتاد، تماشای قلعه تاریخی زیویه را فراموش نکنید. قلعه ای 3500 ساله که در شمال روستای زیویه، در 55 کیلومتری شهرستان سقز قرار دارد و تاریخ ساخت آن به قرن نهم تا ششم پیش از میلاد می رسد.قلعه زیویه را به اقوام مانایی نسبت می دهند؛ قومی كه یكی از قبایل متحد با مادها بودند و در جنوب دریاچه ارومیه و شمال كردستان فعلی زندگی می کردند.
قرار گیری این قلعه بر روی یک تپه و اشراف آن بر محیط اطراف، مهم ترین دلیلی است که آن را دژی با کاربری نظامی می دانند. در سالنامه آشوری سارگن دوم هم که برای اولین بار اشاره ای به این قلعه شده است، شورش و طغیان اقوام مانایی را از طریق قلعه دانسته اند که به نوعی قرارگاه اصلی مانایی ها در عملیات جنگی شان بوده است. بر اساس اطلاعات این سالنامه، پس از تسخیر پایتخت مانایی ها یعنی ایزیرتر و شكست پادشاه آنها به نام «ایرانزو» 2قلعه مهم مركزی سرزمین مانا بنام های زیپیه یا ایزیپیه ازیپنا (که احنمالا همان زیویه امروز است) و آرماثیت تصرف شد.
اما پرفسور گیرتنس محقق و باستانشناس فرانسوی ومؤلف كتاب «هنر ایران در دوره ماد و هخامنشی» معتقد است كه این قلعه یك قلعه حكومتی بوده و گنجینه های به دست آمده از آن، دفینه ای هستند كه در كنار جسد یك پادشاه سكایی گذاشته شده اند.
معماری قلعه
قلعه زیویه، این روزها به شدت رو به تخریب است. به خصوص باد و باران های فصلی که به شدت بنیان این قلعه باستانی را سست کرده اند. این قلعه در گذشته یک تالار ستون دار با 16 ستون داشته که در دو ردیف 8 تایی قرار گرفته بودند. پایه این ستون‌ها از سنگ بود و خود ستون‌ها هم از خشت ساخته شده بودند. اما این روزها اگر گذارتان به این قلعه بیفتد، احتمالا چیز زیادی از ستون ها نخواهید دید. این ستون ها همه در طول زمان یا در اثر بی توجهی چپاولگران از بین رفته اند.
کشف قلعه
قلعه زیویه که در گذر زمان در زیر خاک مدفون شده بود، در سال 1325 و با بارش های شدید برف و باران کم کم از زیر تپه بیرون آمد و با تحقیقات باستان شناسی بیشتر که رابرت رایسون، باستان شناس آمریکایی انجام داد، به طور کامل از زیر خاک بیرون آمد.
اما در فاصله سال های 1323 تا 1325 شخصی به نام ایوب رب نوع (یا ایوب ربنو) شروع به کاوش در این منطقه کرد که در این مدت نه تنها صدمات جبران ناپذیری را به این اثر وارد کرد، بلکه آثار و اشیای به دست آمده از آن را هم از کشور خارج کرد و در اختیار موزه های بزرگی مثل لوور، بریتانیا، رمیتاژ و... گذاشت.
در سال 1354 نصرالله معتمدی دست به کار کاوش در این منطقه شد و بررسی هایش را در دو فصل مختلف، تا 1373 ادامه داد. او در این مدت توانست آثار ارزشمندی را از پیشینه این تپه باستانی کشف کند.
با این حال، این نقطه پایان فعالیت های باستان شناسی در تپه زیویه نبود. این فعالیت ها از سال 1378 و توسط سیمین لک پور باز هم ادامه پیدا کرد و او بعد از 11 فصل در این منطقه، تحقیقات پیشینیان را کامل کرد.
در این مدت راه پله های سنگی، فضاهای جانبی و تالار ستون دار که از شاخص ترین بخش های قلعه است کشف شد.
