در مورد استان آذربايجان شرقي

محل اسکان مناسب در این استان: هتل تبریز

---------------------------------------

در زمان او ز غیرت میزند بر چشم و رو
                                              آب مصر و باد چین را خاک آذربایجان (سلمان ساوجی)

وجود كوهستان هاي زيبا و سر به فلك كشيده كه حتی در اوج گرماي آفتاب تابستاني جامه سفيدشان را از تن به در نمي كنند، رودخانه هاي خروشان و آبشارهاي فرح بخش آن با چشم اندازهاي بديع و جان افزا، باغ هاي پرميوه و ييلاق هاي سرسبزش، درياچه هاي پرموج و تفرج گاه هاي روح پرور، استخرها، آسياب ها و روستاهاي دل انگيز، همه و همه اين استان را به يكي از زيباترين مناطق ایران و یکی از بهترین مناطق برای گردشگری به خصوص در فصول گرم تبديل كرده است.
این استان داراي 12 شهرستان و 31 شهر است. شهرستان هاي آن عبارتند از اهر، بستان آباد، بناب، تبريز، سراب، شبستر، كليبر، مراغه، مرند، ميانه، هريس و هشترود. مركز آذربايجان شرقي شهر تاريخي و توسعه يافته تبريز است که خود یکی از دیدنی ترین شهرهای ایران به شمار می آید. آذربايجان شرقي يكي از كانون هاي صنايع دستي ايران محسوب مي شود. در اين استان انواع فرش، قاليچه، جاجيم، ورني، خورجين، گليم، شال، گليمچه، ظروف سفالي، سراميك، اقسام سبد حصيري و تركه اي، پارچه هاي پشمي و ابريشمي سوزن دوزي شده، نقره سازي و... موارد عمده صنايع دستي را تشكيل مي دهند و فرش تبریز هنوز یکی از معروف ترین و بهترین فرش های دست باف صادراتی ایران به شمار می رود.
اگر چه این استان بنا به تجربیات گروه آنوبانینی جزء سردترین استان های کشور است؛ اما از تنوع اقليمي قابل توجهی نیز برخوردار می باشد؛ به طوري كه در بیش از 50 روز از سال شاهد يخبندان بوده و در گرم ترين روزهای تابستان در برخي مناطق استان، درجه حرارت، به 40 درجه سانتيگراد می رسد.

 

 

این استان از لحاظ تنوع ظرفیت های گردشگری و جاذبه های توریستی نیز از مهمترین استانهای کشور است. آنوبانینی می تواند آثاری از دوره های پیش از اسلام، دوره اسلامی، دوره ایلخانی و...، کلیساهای زیبای باستانی، رودها و آبشارهای پر آب و سواحل زیبا و آثاری همچون روستای کندوان را به عنوان شاهد این مدعا ذکر کند. از مهمترین آثار باستاني استان می توان از: كليساي سنت استپانوس، پل دختر، ارك عليشاه، بازار تبريز، مسجد جامع تبريز، مسجد جامع  مرند، قلعه بابك، روستای کندوان، مسجد كبود، مقبره الشعراء، سنگ  بسم الله موزه آذربايجان، خانه مشروطیت، گنبد سرخ و کبود و رصد خانه باستانی مراغه، عمارت ايل گلي، برج شهرداري تبريز و... نام برد.

میانه در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی قرار دارد و به عنوان دروازه آذربایجان شناخته می شود و با شهرستانهای زنجان، سراب، خلخال، بستان آباد و هشترود همسایه می باشد. ارتفاع شهرستان میانه از سطح دریا 1100 متر و مساحت شهرستان 5590 کیلومتر می باشد.
جمعیت شهرستان میانه بالغ بر 207.758 نفر است که 24/6% از کل جمعیت استان آذربایجان شرقی را در 42.236 خانوار جای داده است که از این تعداد 84.141 نفر در شهرها در قالب 18.018 خانوار شهری و 123.617 نفر در روستاها در قالب 24.218 خانوار روستایی به سر می برند. شهرستان میانه با وسعتی معادل 5595 کیلومتر مربع در جنوب شرقی استان در مسیر راه ترانزیت بین المللی تهران، تبریز و اروپا و مسیر راه آهن تهران، زنجان، میانه، تبریز، جلفا و ترکیه قرار گرفته که 29/12% از کل وسعت استان را به خود اختصاص داده است. این شهرستان از 4 بخش (کاغدکنان، کندوان، ترکمانچای و مرکزی) همچنین 17 دهستان که شامل 350 روستای دارای سکنه و 54 روستای خالی از سکنه می باشد تشکیل گردیده است.
به نظر آنوبانینی پیشینه و سابقه تاریخی شهر ستان میانه به قبل از میلاد مسیح باز می گردد و بعضی نوشته ها سابقه تاریخی میانه را تا 720 سال پیش از میلاد نیز نقل می کنند. وجود کتیبه های آشوری و اورارتویی در بعضی مناطق آذربایجان و کشف آثار باستانی و مجسمه های سفالین در شهرستان میانه، قدمت تاریخی آن را به دوره های پیش از تشکیل دولت ماد می رساند.
در پی حفاریهایی که در سال 1352 شمسی در یکی از قریه های اطراف میانه به نام آرموداق انجام گرفت؛ یک مجسمه سفالین مربوط به دوره ساسانیان کشف شد. این تندیس توسط رئیس اداره باستان شناسی وقت به موزه باستانشناسی تبریز منتقل گردید.
در کتابهای تاریخی و سفرنامه های جهانگردان نام این شهرستان را "میانج" ثبت کرده اند. چون این شهرستان به نوشته برخی، پیش از میلاد مسیح در خط مرزی دو سرزمین ماد و پارت قرار گرفته بود و هم اکنون نیز (شاید) چون در وسط مراغه و تبریز قرار دارد و یا اینکه چون بین دو شهر زنجان و تبریز واقع گردیده این نام را انتخاب کرده اند. با این حال شهرستان میانه در قرنهای هفتم و هشتم هجری علاوه بر "میانج" نام دیگری چون "گرمرود" داشته و در برخی از کتاب های آن زمان برای شناسایی آن از هر دو نام "گرمرود و میانه" استفاده شده است.
رودخانه های متعددی در شهرستان میانه جاری می باشد که موقعیت مناسب آنها باعث رونق کشاورزی و دامداری گردیده که عبارتند از: قزل اوزن، قرانقو، شهر چای، گرم رود، قوری چای، آیدوغموش، آجی چای،  ترکمنچای و چندین رودخانه فصلی دیگر که در این شهرستان جاری است در نهایت تحت عنوان سفید رود به دریای خزر می ریزد. بزرگترین کارخانه فولاد شمال غرب کشور (فولاد آذربایجان) در میانه تاسیس و مورد بهره برداری قرار گرفته است.

شهرستان مرند یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی است که در شمال شرقی آن واقع گردیده است. مرکز این شهرستان شهر مرند بوده که در 71 كیلومتری شمال غرب تبریز و 724 کیلومتری شمال غرب تهران در محور ارتباطی اروپا و آسیای میانه قرار گرفته و دارای 2 بخش، سه شهر، 9دهستان و 129 آبادی بوده كه 113 آبادی دارای سكنه و 16 آبادی آن خالی از سكنه است.
در دایره المعارف بزرگ اسلامی آمده است كه مرند مركز سكونت اقوامی مهم در دوره كلده و آشور بود. بطلمیوس از این شهر به نام ماندگار یاد کرده است. به عقیده ویلیامز جاكسون، مرند پایتخت شهرستان واسپورگان در دوره ساسانیان بود و بقایای آتشكده ای در تپه خاكستری مرند دلیل همین مدعاست. آب و هوای مساعد کوهستانی، برف و باران كافی و مراتع و چمن زارهای سرسبز؛ جاذبه های طبیعی زیادی را در دره ها و کوه های منطقه به وجود آورده است. کوه کیامکی داغ و رودخانه ارس به همراه چشمه های آب معدنی از مهم ترین جاذبه های طبیعی مرند به شمار می آیند. به نظر آنوبانینی مرند به واسطه ی حاصل خیزی خاک و دارا بودن آب كافی از شهرستان های مهم كشاورزی استان آذربایجان شرقی محسوب می شود. بناهای متعدد تاریخی از جمله: مسجد جامع مرند، کاروان سرای هلاکو و تپه های باستانی، قلعه ها، پل ها، حمام های قدیمی و آرامگاه های مشاهیر از دیگر مکان های دیدنی شهرستان مرند محسوب می شوند.
آب و هوای مساعد کوهستانی، برف و باران كافی، مراتع و چمن زارهای سرسبز، جاذبه های طبیعی زیادی را در دره ها و کوه های منطقه به وجود آورده است. کوه کیامکی داغ و رودخانه ارس به همراه چشمه های آب معدنی از مهم ترین جاذبه های طبیعی مرند به شمار می آیند. بناهای متعدد تاریخی از جمله مسجد جامع مرند، کاروان سرای هلاکو و تپه های باستانی، قلعه ها، پل ها، حمام های قدیمی و آرامگاه های مشاهیر از دیگر مکان های دیدنی شهرستان مرند محسوب می شوند. 
مرند در اصل به زبان آذری "مارنده" بوده، مار همان كلمه ماد است كه در زبان آذری به مار تبدیل شده است. نام یونانی مرند "مرو" است و احتمالا از قومی به همین نام كه این منطقه را تا دریاچه ارومیه تحت اشغال داشته اند گرفته شده است. نام قوم مروا با پسوند "ند" به شكل مرواند به معنی جایگاه قوم مروا درآمده است كه در طول زمان به مرند تبدیل شده است. در تقویم البلدان آمده كه واژه مرند به زبان ارمنی به معنای دفن یا دفینه است. ارامنه معتقدند مرند محل دفن حضرت نوح است.
به نظر آنوبانینی تاریخ مرند به چند قرن پیش از میلاد مسیح می رسد. در دایره المعارف بزرگ اسلامی آمده است كه مرند مركز سكونت اقوامی مهم در دوره كلده و آشور بود. بطلمیوس از این شهر به نام ماندگار یاد کرده است. به عقیده ویلیامز جاكسون، مرند پایتخت شهرستان واسپورگان در دوره ساسانیان بود و بقایای آتشكده ای در تپه خاكستری مرند دلیل همین مدعاست. در سفرنامه ویلیامز جكسون آمریكایی، درباره وجه تسمیه مرند آمده است كه بنای این شهر به امر دختر ترسایی به نام "ماریا" گذاشته شد. وی كلیسای بزرگی در این محل بنا كرد كه اكنون مسجد جامع شهر است به همین دلیل نام این شهر "ماریانا" خوانده شد كه بعدها به مریند، مروند، ماریانه، و سپس به مرند تغییر نام یافت.
آثار كلیسای قدیمی این شهر هنوز پابرجاست و صلیب هایی بزرگ و كوچك به شكلی زیبا دور تا دور قسمت فوقانی آن را پوشانده اند. از سویی دیگر برخی از محققین مرند را تغییر یافته كلمه "مادوند" و "مارند" یعنی محل زندگی مادها ذكر كرده اند.
شواهد تاریخی نشان می دهد كه مرند در روزگار قیام بابک خرم دین جزو قلمروی او بود و محمد روادی حكم ران مرند از بابک اطاعت می كرد. پس از دوره روادیان، دیگر نامی از مرند برده نمی شود، ولی وقایع عمومی منطقه نشان می دهد كه این ناحیه تا حدود نخجوان، ایروان، تفلیس، شیروان، شماخی، خوی و آن محل نبرد حكومت های آذربایجان، گرجستان و ارمنستان از یک سو و فرستادگان خلفا از سوی دیگر بوده است. با برقراری نظام ایلخانی پس از حملات مغول، سلاطین ایلخانی بر مراغه، تبریز و سلطانیه حكومت راندند. در دوره تیموریان و پس از آن مرند مانند سایر شهرها دچار غارت و جنگ و ویرانی شد.
در دوران صفویه به خصوص در زمان شاه اسماعیل اول كه ایرانیان در جنگ چالدران شكست خوردند، ‌تمامی آذربایجان به تصرف عثمانی ها در آمد و مرند هم مانند سایر شهرها از این قاعده مستثنی نبود. حتی به دلیل موقعیت سوق الجیشی، بیش تر از سایر نقاط مورد تاخت و تاز قرار گرفت. در زمان شاه عباس، حكومت مرند به امیری به نام سلطان جمشید خان دنبلی داده شد و این شهر مركزیت حكومتی پیدا كرد. در سال 1016 هجری قمری، شاه عباس برای نبرد با عثمانیان مرند را پایگاه خود قرار داد.
در دوره قاجاریه به دلیل رونق فعالیت های صنعتی، بازرگانی و معدنی ماورای ارس و داد و ستد بین تبریز و خوی با باكو و تفلیس و مهاجرت و مسافرت مردم آذربایجان به روسیه هم چنین لزوم مبادلات پستی و راه كاروانی، بر شهرت و آبادانی مرند افزوده شد. در دوره انقلاب مشروطیت "شجاع نظام مرندی" در مرند، زنوز و منطقه علمدار و گرگر به مخالفت با مشروطیت و طرف داری از استبداد برخاست. در این زمان راه مرند راه بازرگانی ایران به اروپا و روسیه بود و برای تبریز از لحاظ تأمین آذوقه و مایحتاج زندگی اهمیت اساسی داشت. این راه بارها توسط افراد "شجاع نظام مرندی" مسدود شد، اما سرانجام این مرد با یک بمب پستی كه توسط مشروطه خواه معروف "حیدر خان عمو اوغلی" از تبریز فرستاده شد، به هلاكت رسید.

شاید آن روزها که داد کند
                           گر به لطف از مراغه یاد کند (اوحدی)

مراغه يكي از قديمي ترين شهر هاي ايران و دومين شهر بزرگ استان آذربايجان شرقي (بعد از تبريز) و در كنار رودخانه زيباي صوفي (صافی) مي باشد.

تا عمر مراغه بود، هرگز ننشاند
                          مانند تو سرو در کنار صافی (اوحدی)

مراغه در مشرق درياچه اروميه، بر دامنه جنوبي كوه سهند قرار گرفته است. بنا بر تحقیق آنوبانینی نام مراغه در اصل ماراوا، مراوا و ماداوا بوده که جایگاه مادها معنی می دهد. موقعيت منطقه اي مراغه طوري است كه از شمال به شهر تبريز و ارتفاعات كوه هاي سهند و از شرق به شهرستان هشترود و از سمت مغرب به درياچه اروميه و از جنوب به شهرستان مياندوآب محدود است.

 

نمايي از شهر مراغه

 

فاصله مراغه–تبریز از طریق جاده آسفالته 130 کیلومتر و اختلاف ساعت این شهر با تهران 21 دقيقه و 30 ثانيه است. اين شهر علاوه بر جاده آسفالته، از طريق خط آهن به تبريز و تهران و از طريق خط هوايي به تهران متصل مي شود. به طور كلي مراغه از دو ناحيه كوهستاني و جلگه اي تشكيل يافته و از لحاظ آب و هوا، معتدل (متمايل به سرد) و نسبتا مرطوب است.
از آثار بسیار کهن در مراغه؛ مهرابه مراغه است. مهرابه ها نیایشگاه های مهرپرستان بوده است. مهرپرستی؛ دینی ایرانی بوده که تقدس خورشید از اجزای اصلی آن به شمار می رفته است.

 

سد علویان بر روی صوفی چای (رودخانه صوفی)

 

مراغه يكي از مراكز مهم تهيه و صدور خشكبار محسوب مي شود. از چشمه هاي معدني معروف اطراف شهر مراغه مي توان به: شور سو، گشايش، ايستي بلاغ، قره پالچيق و ساري سو اشاره كرد. از بناهاي تاريخي و قديمي آن گنبد كبود (قبر مادر هلاکو)، گنبد مدور، گنبد غفاريه و آرامگاه اوحدی مراغه ای شاعر برجسته دوره ایلخانی و... را مي توان نام برد.
اوج شهرت نام مراغه به عهد هلاكوخان مي رسد. در دوره هلاكوخان و در زماني كه مراغه به عنوان پايتخت برگزيده شده بود، با تقاضا و تشويق دانشمند بزرگ ايراني خواجه نصير الدين طوسي، معتبرترين مركز علمي جهان يعني رصدخانه مراغه در يكي از تپه هاي شمال غربي مراغه احداث گرديد كه قبل از ويراني يكي از بزرگترين مراكز پژوهشي و نجومي زمان خود در جهان بود. هم اكنون گنبدي بلند جهت پوشش بقاياي برج مركزي رصدخانه بر روي آن احداث گرديده كه به عنوان نمايشگاهي از آثار آلات نجومي آن دوره نيز از آن استفاده می شود.

گنبد کبود كه به مقبره مادر هولاكو نيز معروف می باشد در حدود 10 متري برج مدور واقع است. در اين برج، كتيبه اي كه تاريخ بناي آن را معلوم نمايد وجود ندارد ولي كارشناسان آن را مربوط به دوره سلجوقي دانسته و تاريخ بناي آن را به سال پانصد و نود و سه نسبت مي دهند. عده اي نيز به علت انتساب برج به مادر هلاكو آن را متعلق به دوره مغول مي دانند ولي به عقيده "آندره گدار" تاريخ بناي برج بايد مربوط به قبل از هلاكو باشد.

 

گنبد کبود یا مقبره مادر هلاکو؛ مراغه

 

اين برج، 10 ضلعي است و در زواياي 10 گانه آن ستوني مدور با تزئينات تخميري تعبيه شده كه تا زير طاق هاي موجود ادامه مي يابد. زير قوس طاق نماها به سه رديف مقرنس ساده و تزئينات پركار معقلي زيبا زينت يافته است. در زير گنبد کبود از داخل يك حاشيه از كتيبه گچ بري به خط نسخ، آياتی از قرآن مجيد به چشم مي خورد. از ساير تزئينات داخل مقبره اعم از گچ بري ها و نقاشي ها آثار كمي برجاي مانده است. در زير اتاق اصلي برج نيز سردابه كوچكي وجود دارد.

 

گنبد کبود یا مقبره مادر هلاکو؛ مراغه

 پس از انقلاب با ايجاد يك پوشش مجدد سعي در مقاوم سازي بنا داشتند كه تا امروز نيز اين بنا به خاطر مرمت همان سال ها در جاي خود ايستاده است. اما از آنجايي كه در آن زمان طرح مرمتي خاصي براي مرمت برج در نظر گرفته نشده بنا به مشاهدات گروه آنوبانینی بخش اعظم برج اعم از تزيينات داخلي و خارجي و قسمت هايي از ديوارها مرمت نشده و در معرض تخریب است.

 

گنبد سرخ یکی از قدیمی ترین بناهای موجود در مراغه است که در قسمت جنوب غربي شهر قرار دارد. نام باني بنا و تاريخ احداث آنرا مي توان از كتيبه جبهه شمالي و نام سازنده آن را از كتيبه غربي ملاحظه نمود.  آنچه از اين كتيبه ها برداشت مي گردد این است که بناي گنبد سرخ در سال542 هجري قمری به دستور عبدالعزيز بن محمود بن سعد يديم و به وسيله بني بكر محمد بن بندان بن محسن معمار ساخته شده است. به طور كلي گنبد مزبور بنایی مربع شكل است متشكل از سردابه و اتاق اصلي كه بر روي سكوي سنگي قرار دارد و به وسيله هفت رديف پله مي توان به آن دسترسي يافت. پنج پله در جلوي سكو واقع شده و پله ششم و هفتم جزء آستانه درگاه محسوب مي شوند.
در بازدید آنوبانینی مشاهده شد ورودي گنبد سرخ به سوي شمال باز مي شود و شامل درگاه بلند و زيبايي است كه آجركاري پر نقش و نگار ظريفي همراه با كاشي هاي فيروزه اي كه تازه در معماري سلجوقي متداول گشته بود زينت يافته است. اطراف اين آجركاري را كتيبه اي به خط كوفي احاطه نموده كه متن آن چنين است: "امر بينا هذه القبه، الامير الرءيس العالم فخرالدين عمادالاسلام قوام آذربايجان ابوالعز عبدالعزيز بن محمود بن سعد يديم الله علاه". بر بالاي آن كتيبه اي افقي به خط كوفي مشاهده مي شود كه متضمن تاريخ بناي كتيبه مي باشد: "بني المشهد في الحادي عشر من شوال سنه اثنين و اربعين و خمسا".

 

گنبد سرخ؛ مراغه

 

مجموعه اين تزئينات معقلي و آجركاري و كتيبه ها و نقش و نگارهاي گوناگون جلوه خاصي به بنا بخشيده است. نماي سه ضلع شرقي، غربي و جنوبي گنبد سرخ هر يك داراي دو طاق نماي آجري با طرحهاي تزئيني و سه طاق مزين به آجركاري تخميري مي باشد. در كتيبه جبهه شرقي آيه 54 از سوره 39 قرآن كريم نوشته شده و در جبهه غربي كتيبه اي است كه نام سازنده بنا را نشان مي دهد: "عمل العبد المذءب الراجي الي عفوالله بني بكر محمدبن بندان البنا بن المحسن المعمار".
در چهار گوشه خارجي بنا ستون هاي مدوري با تزئينات آجري وجود دارد كه علاوه بر كمك به ايستايي بنا، به زيبايي آن نيز مي افزايد. قسمت داخلي بنا به صورت فضایي مربع شكل است كه سه ضلع آن هر كدام دو طاق نما همانند نماي خارجي تعبييه شده است. در گذشته در طول گنبد كتيبه اي گچبري شده مزين به آيات قرآني بوده كه به مرور زمان ازبين رفته است. چهار روزن در چهار طرف بنا و نيز روزني در مركز گنبد نور فضاي داخلي را تامين مي كند.
 گنبد بنا دوپوش است. پوشش داخلي به صورت عرقچين و پوشش خارجي آن كه به طور كامل فرو ريخته؛ به فرم هرمي بوده است. كف اتاق را از قطعات سنگ تراشيده مفروش كرده و ديوارهاي داخلي بنا را با گچ اندود نموده اند. از ظواهر امر اين چنين برمي آيد كه مقبره اصلي در درون دخمه قرار داشته و اتاق فوقاني، مسجد كوچكي بوده كه پخش نذورات و قرائت قرآن در آن صورت مي گرفته است.

واقعا اطلاعات بسیار خوب ومفیدی بود

موزه مراغه در کنار مقبره اوحدی قرار دارد؛ که عنوان موزه تخصصی ایلخانی را به خود اختصاص داده است. شهر مراغه در دوره ایلخانیان مغول، مقر حکومتی و پایتخت آنان بوده است. اشیاء موجود در این موزه شامل ظروف سفالی، سکه، کتاب، ظروف مفرغی و... مربوط به دوران اسلامی است.

 

********************************************************************************************************

 

گفتار اوحدی نبود بی حقیقتی
                                          قولش قبول کن که به اقبال ره بری

یکی از آثار معروف مراغه؛ مقبره اوحدی مراغه ای است که محل دفن رکن الدین ابوالحسن مراغی مشهور به اوحدی مراغه ای، عارف و شاعر پارسی گوی نامدار دوره ایلخانی، صاحب مثنوی معروف جام جم است؛ که در میان باغ سرسبزی واقع گردیده. شیخ اوحد الدین اوحدی مراغه ای فرزند حسین اصفهانی در حدود سال 670 ه. ق. در مراغه متولد شد. از جوانی انسانی عارف و وارسته بود و در علوم دینی و عرفانی به درجه کمال رسید. ابتدا صافی تخلص می کرد (همنام رودخانه مراغه) ولی بعدها تخلص خود را از نام استاد و مراد خویش؛ اوحدالدین کرمانی که از بزرگترین عرفای زمان خود بود گرفت.

 

مقبره اوحدی مراغه ای؛ مراغه

اوحدی؛ مانند اغلب شاعران عصر خود پس از گذراندن جوانی و پایان بردن تحصیلات معمولی زمان خود، از مراغه به قصد سیر و سیاحت خارج شد و مدت های مدیدی را به سیاحت گذراند. در این سیاحت ها بود که گذارش به کرمان می افتد و از محضر شیخ اوحدالدین کرمانی بهره مند می شود.
بنا بر تحقیقات آنوبانینی وی قسمت عمده عمر را در اصفهان گذرانده و از این رو گاهی اصفهانی نیز خوانده شده است. اثر جاویدان وی به نام "جام جم" شامل پنج هزار بیت است که در سال 733 ه. ق. آنرا به نظم کشیده است. از جمله آثار دیگر اوحدی "ده نامه" و "منطق العشاق" است که همواره مورد توجه شاهان ایلخانی بوده است.

همرنگ اوحدی شود اندر جهان به عشق
                                                   هر کس که او نگه کند این رنگ و طیب را

بر دیوار شمالی و جنوبی بنا؛ نام اوحدی و تاریخ فوت (738 ه. ق.) حک شده است. در سال 1352 از سوی انجمن آثار ملی ایران، بنای جدیدی بر روی قبر مذبور احداث شده و سنگ مقبره قبلی را به موزه آرامگاه انتقال دادند.

 

صد مرتبه زد بخت به هم زیج و رصد را
                                          این هفت فلک، اختر مسعود ندارد (نظیری)

رصدخانه مراغه یکی از يادگارهاي علمي و فلكي خواجه نصیرالدین طوسی؛ فیلسوف، ریاضیدان و منجم بزرگ دوره ایلخانی و صاحب رساله مشهور اخلاق ناصری و زیج معروف ایلخانی است كه به دست او، با همراهي عده اي از فضلا و دانشمندان بنا شده. اين رصدخانه زمانی از مشهورترين رصدخانه هاي اسلامي بوده که آوازه آن تمام جهان آن روز را فرا گرفته و تاكنون با اين همه تطورات و تغييراتي كه در جهان پديد آمده  هنوز هم نام آن رصدخانه و باني آن بر سر زبانهاست.
در سال 657 هجری به دستور خواجه بزرگ طوسي؛ "فخرالدين ابوالسعادات احمد بن عثمان مراغي" معمار معروف آن عصر، ساختمان وسيع و با شكوه رصدخانه را با نقشه استاد شروع نمود. محلي كه براي رصدخانه انتخاب شده بود تپه ای است كه در شمال غربي شهر مراغه واقع شده و اينك بنام رصدخانه مراغه معروف است.

 

رصدخانه مراغه؛ مراغه

براي كمك به رصدخانه علاوه بر كمك هاي مالي دولت، اوقاف سراسر كشور نيز در اختيار خواجه گذارده شده بود كه از عشر (یک دهم) آن جهت امر رصدخانه و خريد وسائل و اسباب و آلات و كتب استفاده مي نمود. در نزديكي رصدخانه، كتابخانه بزرگ و بسيار عالي ساخته شده بود كه در حدود چهارصد هزار جلد كتاب نفيس از بغداد، شام، بيروت و الجزيره تهیه و جهت استفاده دانشمندان و فضلا در آن قرار داده شده بود.

 

رصدخانه مراغه؛ مراغه

در جوار رصدخانه، سرايی عالي براي استفاده خواجه و منجمين ساخته شده و مدرسه علميه اي جهت استفاده طلاب دانشجو نیز احداث گردیده بود. اين كارها مدت 13 سال به طول انجاميد، تا اينكه هلاكو در سال 663 ه. ق. درگذشت. ليكن خواجه تا آخرين دقايق عمر خود مواظبت و اهتمام بسيار نمود كه آن رصدخانه و كتابخانه از بين نرود و خللي در كار آنجا رخ ندهد و تقویم و زیج ایلخانی حاصل این تلاش بی وقفه بوده است.
هم اكنون از بزرگ ترين مركز علمى منطقه، تنها قسمت هاى كوچكى بر بلنداى تپه مشرف به شهر مراغه باقيمانده است. خوشبختانه در طول دهه پنجاه با كاوش هايى كه به سرپرستى دكتر پرويز ورجاوند انجام شد باقيمانده هاى اين بنا مرمت شده است. در حال حاضر، گنبدی بزرگ به جهت حفظ بناهای باقیمانده بر روی آن قرار داده شده که ظاهرا به صورت نمایشگاه نیز از آن استفاده می شود.
در سال 672 هجري قمري، خواجه نصير که آثار مکتوبش از 50 کتاب و رساله افزون است با جمعي از شاگردان خود به بغداد رفت تا بقاياي كتاب هاي تاراج رفته را جمع آوري و به مراغه ارسال دارد. اما اجل مهلتش نداد و در تاريخ 18 ذي الحجه سال 672 هجري قمري در بغداد دار فاني را وداع گفت. جسدش را به كاظمين انتقال داده و در جوار امامين همامين دفن نمودند.

کلیبر یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی است که در ناحیه ی شمال شرقی این استان واقع شده است. شهرستان كلیبر از جنوب با اهر، از شمال با جمهوری آذربایجان، از غرب با رود ارس و جمهوری ارمنستان و از شرق با استان اردبیل همسایه است. كلیبر در بستر رود كلیبر و در سرزمینی صخره ای واقع شده و تنها معبر كوهستانی میان اهر و بخش های ساحلی رود ارس است. آب و هوای این شهرستان نسبتا سرد و نیمه خشک است. كلیبر در در ارتفاع 1240 متری از سطح دریا واقع شده و به علت  قرار گرفتن در کرانه های رودخانه ارس، آب و هوایی مساعد برای زندگی در هر برهه ای از زمان را فراهم ساخته است.
به نظر آنوبانینی گذشته از موهبت های الهی، دست هنرمند پیشینیان در زمان های متمادی بیشتر گردشگران را مجذوب خود ساخته است. از جمله آثار و شواهد برتر مذکور؛ پل های خداآفرین بر روی رودخانه ارس در شمال شهرستان کلیبر، امارت های آینالو و وینق در جنگل های ارسباران از این نمونه ها است.
کاروانسرای دوره صفوی که در کنار رودخانه کلیبر واقع شده و برج های یادمان یا مقبره ای از دوران مختلف که اکثرا مربوط به دوره ایلخانان است و همچنین امامزاده کلیبر و حمام مسجد جامع کلیبر، اصالت تاریخی شهرستان را سندیت می بخشد.
علاوه بر آثار و شواهد باستانی، دلاوری های مردان تاریخ این دیار، بیشتر شایان تقدیر است که همیشه مدافع سرزمین های خود در برابر دشمنان بوده اند؛ نمونه آن بابک خرمدین است که بیش از 20 سال در برابر اعراب به مقابله برخواست و در آخر با خیانتی دستگیر و به طرز فجیعی کشته شد. این دلاور مرد در قلعه هایی چون قلعه پیغام (پیکان)، قلعه آوارسین و قلعه بابک (بذ، جمهور، جاویدان) حکومت کرده که به دیده تحقیق بر تاریخ بر ما واضح است که این مردان بزرگ را اندیشه هایی جز رهایی از یوغ بیگانگان نبوده و این همه طغیان ها جز برای نجات ایران نبوده است.
در روزگاران قدیم اهر و كلیبر از قصبات پیشكین (مشگین شهر) بودند. ‌حمدالله مستوفی در ذکر منطقه تومان پیشگین، درباره كلیبر چنین می نویسد: "تومان پیشگین، ‌در این تومان هفت شهر است. پیشگین، خیار، انار، ارجاق، اهر، تكلفه، كلنبر( كلیبر)".

اهر (با فتح الف و ه) از شهرهای قدیمی استان آذربایجان شرقی ایران است. این شهرستان از شمال به کلیبر، از شرق به مشکین‌شهر و مغان، از جنوب به هریس و از مغرب به ورزقان محدود است. اهر در ارتفاع ۱۳۴۱ متر از سطح دریا، در ۸۹ کیلومتری شمال شرقی تبریز و ۷۶۵ کیلومتری شمال غربی تهران واقع گردیده ‌است.
در گذشته، شهر اهر از سه محله تشکیل می شده است: کوی ساداتلو، کوی نخجوانلو و کوی باغبانلو. هر سه محله مسکونی بوده و در حد فاصل آنها باغات انبوهی وجود داشته است. آب شهر از چند قنات تامین می شده که در محله های مختلف شهر مانند قنات محله چلب‌وردی وجود داشته که امروزه تقریباً همه آنها از بین رفته است.
مورخان در مورد علت نامگذاری این شهر به اهر به موارد گوناگونی اشاره کرده اند از جمله اینکه نام این شهر در قدیم "میمند" بوده چنانچه نویسنده کتاب حدود العالم در سال 375 ه.ق. از اهر بنام "میمند" نام برده و این منطقه را منطقه ای بسیار آباد توصیف کرده است. بعضی دیگر از مورخان معتقدند نام اهر به فتح "الف" و سکون "ه" از کلمه ای که در زبان عربی معنی درخت ون را می دهد گرفته شده است؛ چراکه در این منطقه خوش آب و هوا، درختان ون به وفور یافت می شده است.
عده ای دیگر از مورخان نیز نام این شهر را ریشه در عقاید مذهبی آنان دانسته اند، چنانکه کلمه اهر از کلمه "هر" و "هور" که به معنای خورشید می باشد و نشان دهنده مذهب مهر و هور پرستی این منطقه دارد گرفته شده است. به نظر آنوبانینی اسامی مناطق وابسته به این شهر تایید کننده این موضوع می باشد؛ مناطق زیر موید مهر پرستی این مناطق در دوران قدیم می باشد.
بقعهٔ شیخ شهاب‌الدین محمود اهری از اماکن تاریخی و مقدس در این شهرستان است. مسجد جامع و مسجد شیخ عماد نیز از نقاط تاریخی شهر است.

محل اسکان مناسب در این شهر: هتل تبریز

----------------------------------------------

 

نبود شهر در آفاق، خوشتر از تبریز
                                              به ایمنی و به مال و به نیکوئی و جمال (قطران)

تبریز با بيش از 1 ميليون و 700 هزار نفرجمعیت دومين شهر صنعتي كشور و سومين شهر  پرجمعيت ايران است. ارتفاع آن از سطح دریا 1340 متر است و با وسعتی حدود 11800 کیلومتر مربع در قلمرو میانی خطه آذربایجان و در قسمت شمال شرقی دریاچه ارومیه و 619 کیلومتری غرب تهران قرار گرفته است. مردم تبریز همانند اکثر مردم آذربایجان شرقی دارای مذهب شیعه بوده و به زبان ترکی آذری صحبت میکنند. ولی در این شهر اهل تسنن و اقلیت های مذهبی نیز در بعضی محلات وجود دارند. تبريز در قديم، به "شهرباغ" معروف بوده و در برخی اسناد برای تبریز نام های "تاورز"، "تورژ"، "تورش" و "دورژ" هم ذكر شده است.

 

تاریخ تبریز پیش از ظهور اسلام؛ مملو از ظن وگمان ها و حتی تعارض است.اما بعد از ظهور اسلام این شهر توسعه بسیاری یافته و در گستره وسیع حکومت اسلامی به "قبه السلام" مشهور می شود. سپس در شاهراه ابریشم، شرق را با غرب پیوند داده و رونق اقتصادیش به بنیان بازارها و کاروانسرا هایی می انجامد که عظیم ترین مکان مسقف پهنه گیتی می گردد.
بنیاد شهر تبریز و وجه تسمیه نامش افسانه ای را می ماند. درباره بنا و وجه تسمیه شهر تبریز "حمدالله مستوفی" و "یاقوت حموی" می نویسند: بنای تبریز از زبیده زن هارون الرشید است. وی که به بیماری تب نوبه مبتلا بوده؛ روزی چند در آن حوالی اقامت کرده، در اثر هوای لطیف و دل انگیز آنجا بیماریش زایل می شود. به همین دلیل فرمود تا شهری در آن محل بنا کنند و نام آن  را "تب ریز" بگذارند.

همانطور که در ابتدا اشاره شد؛ پیشینه تبریز همواره در هاله ای از ابهام مستتر بوده. حتی در اوایل ظهور اسلام نیز در حمله اعراب به آذربایجان، نامی از تبریز دیده نمی شود. تنها اشاره دقیق و مستند مربوط به زمان سلسله روادیان است که در دوره خلافت متوکل عباسی، تبریز رو به آبادی نهاد و دور شهر را بارو کشیدند. از آن زمان به بعد تبریز با سپری ساختن وقایع تلخ و شیرین مشهور شد. اوصافی که در طول تاریخ از تبریز شده است به اجمال چنین است:
در قرن چهارم هجری، "یاقوت حموی"، تبریز را مشهورترین شهر آذربایجان می خواند. "ابو حوقل" در 367 و "ابن مسکوبه" در 421 و "ناصر خسرو" در 438؛ تبریز را بزرگترین و آبادترین شهر آذربایجان می خوانند. در سال 618 لشگر مغول به پشت دروازه های تبریز می رسند، اما تدابیر شایان تقدیر بزرگان شهر، تبریز را از حمله لشگر وحشی مغول مصون نگه می دارد و مردم تبریز با بذل مال، شهر را از کشتار و ویرانی رها می سازند.

در زمان غازان خان مغول، تبریز شکوه ویژه ای می یابد. "خواجه رشیدالدین فضل الله" وزیر اندیشمند ایلخانیان "ربع رشیدی" را بنیاد می نهد که در زمان خود عظیم ترین مرکز علمی–فرهنگی به شمار می رود. این شهر در طول تاریخ دوره های طلایی متعددی را سپری ساخته است. دوران پایتختی، دوران ولیعهدنشینی، دوران شکوفایی تجاری، اقتصادی،علمی، هنری و...
زمانی تبریز، در عرصه هنر تحول شگرفی را موجب می گردد که امروز آثار کم نظیر آن دوره، زینت بخش موزه های جهان است. مردان و زنان نامداری از این شهر برخاسته اند. کعبه ملای روم، میعادگاه عرفا، شعرا، اندیشمندان و بزرگان بوده؛ به همین دلیل تبریز یگانه شهری است که صاحب مقبره الشعرا است. مقبره ای که خاقانی ، همام ، قطران و دیگر بزرگان متقدم و سرانجام شهریار شیرین سخن، در آن مکان آرمیده اند.

تبریز از لحاظ گردشگری بسیار مستعد بوده و از چه از لحاظ اکوتوریسم و چه از لحاظ تنوع آثار باستانی قابل توجه است. گرچه آب و هوای منطقه در فصل های سرد سال گردشگری را در آن مشکل کرده است لیکن در ماه های اردیبهشت تا مهر ماه از آب و هوایی مطبوع برخوردار بوده و مسافرتی خاطره انگیز را نوید می دهد.

خواجو کنار دجلهء بغداد جنّت است
                                          لیکن میان خطّهء تبریز خوشتر است (خواجوی کرمانی)

نمیری شهریار از شعر شیرین روان گفتن
                                                    که از آب بقا جوئید عمر جاودانی را (شهریار)

مقبره الشعرای تبریز در خيابان ثقه الاسلام و در ضلع شمالي بقعه سيد حمزه واقع است. بناي يابود زيبايي با تأسيسات توريستي به نام مقبر الشعرا در اين محل ايجاد گرديده که آرامگاه یکی از بزرگترين شاعران معاصر کشورمان (شهريار) در اين محل قرار دارد.

 

تندیس محمد حسین شهریار؛ مقبره الشعرا؛ تبریز

در ماخذ و منابع، از مقبره الشعرا؛ تا قبل از قرن هشتم نامی برده نشده و قدیمی ترین تذکره فارسی، یعنی لباب الالباب محمد عوفی که ظاهرا در سنه 618 تالیف شده و شرح حال شاعران قرن ششم مانند خاقانی و ظهیر را که در مقبره الشعرا دفن شده اند، نگاشته است، نامی از مقبره الشعرا نبرده و از این روی، قدیمی ترین کتابی که نام مقبره الشعرای سرخاب را به صراحت دارد "نزهه القلوب" حمدلله مستوفی است که در سال 740 ه. ق تالیف شده است.

 

مقبره الشعرا؛ تبریز

مقبره الشعرا قبلا با نام های حظیره الشعرا، حظیره القضاه و قبرستان سرخاب، معروف و مشهور بوده اما متاسفانه گذشت روزگاران و مهم تر از آن حوادث طبیعی چون سیل و زلزله،  شکل  ظاهری آن را از بین برده و اثری از قبور این بزرگان بر جای نمانده است. لیکن در شهریور ماه 1350 هجری شمسی طرح یاد بود مقبره الشعرا طراحی شده و به تدریج ساخته شد که همکنون این مجموعه فرهنگی پذیرای میهمانان و گردشگران می باشد. در بازدید گروه آنوبانینی این مکان یکی از بهترین نقاط برای استقرار سایت اطلاع رسانی جامع آذربایجان تشخیص داده شده که با مسئولین مربوط نیز گفتگو شد که امید است با راه اندازی آن گردشگری منطقه توسعه یافته و پشتیبانی هایی از توریستهای خارجی و گردشگران علاقه مند کشورمان صورت پذیرد.

 

مقبره الشعرا؛ تبریز

معروفترین آرمیدگان مقبره الشعرا به شرح زیر می باشند:
اسدی طوسی، قطران تبریزی، مجیرالدین بیلقانی، خاقانی شیروانی، ظهیرالدین فارابی، شاپور نیشاپوری، شمس الدین سجاسی، ذوالفقار شروانی، همام تبریزی، مانی شیرازی، شکیبی تبریزی و سید محمد حسین شهریار.

 

مقبره الشعرا؛ تبریز

از دیگر نقاط دیدنی شهر تبریز، می توان موزه این شهر را نام برد. این موزه در مساحتی قریب به 3000 متر مربع از سال 1341 مورد بهره برداری قرار گرفته و مشتمل بر 3 سالن نمایش است که در آنها 2300 قطعه شیء ثبت شده وجود دارد. آثار به نمایش گذاشته شامل اشیاء باستانی از دوران های مختلف تاریخی، آثار مردم شناسی و آثار مشروطیت می باشد.

مسجد کبود (گـُـی مسجد) بنا به کتیبه سردر آن؛ به سال 870 هجری قمری و در زمان سلطان جهانشاه، مقتدرترین حکمران سلسله "قره قویونلویان" که فردی زیبا پسند و شاعر بوده، بنا شده است. تنوع و ظرافت کاشی کاری و انواع خطوط به کار رفته در آن و همچنین زیبایی و هماهنگی رنگ ها سبب شده که به "فیروزه اسلام" شهرت یابد. کتیبه ها به وسیله "نعمه الله البواب" خوشنویس مشهور قرن نهم کتابت شده و سرکاری آن با "عزالدین قاپوچی" بوده است.

 

 

زلزله سال 1193 ه. ق. سبب فرو ریختن گنبدها و خرابی آن شده است. تعمیرات و دوباره سازی مسجد به منظور حفاظت بخش های باقیمانده، شامل طاق ها و پایه ها از سال 1318 شروع شده است. مسجد کبود تبریز با توجه به قدمت آن و نظر به اینکه از معدود بناهایی می باشد که در زمین لرزه های بزرگ شهر تبریز به طور کامل تخریب نشده است و هنوز بخشهایی از آن پا برجاست بسیار پر اهمیت است. در زمان بازدید آنوبانینی از این بنا قسمت های مختلف آن در حال بازسازی بود که امید است با  بازسازی بیشتر آن عظمت این اثر تاریخی بیشتر برای گردشگران مشخص گردد.