عده‌اي
بر اين اعتقادند كه بعد از ساخت كليساي آسد و ازادزين (مادر مقدس)، كليساي
استپانوس، نيمه مخروبه باقي ماند. اما به منظور ورود به كليساي مادر مقدس،
مي‌توان از طريق يكي از زيباترين ورودي‌هاي كليسا در سمت شمال، به مجموعه
راه پيدا كرد.
بعد
از ورود به كليساي مادر مقدس، با حياطي بسيار زيبا روبرو مي‌شويم كه طي
ادوار مختلف كوچك‌تر شده است. تمامي قسمت‌هاي حياط مذكور، از جنس آجر
مي‌باشد و همچنين مي‌توان مقبره شخصيت‌هاي بزرگ مذهبي از ادوار مختلف
تاريخي، در محله جلفا را نيز در آن مشاهده كرد. بعد از اينكه از ورودي
اصلي، داخل كليسا شديم، به چشم‌انداز جالبي برخورديم و آن وجود يك رديف
اتاق‌هاي كوچك در كنار اين ورودي بود كه طبق گفته‌هاي كارشناسان، در سال
1840م، از اين اتاق‌ها به عنوان كلاس درس استفاده مي‌شده و در حال حاضر با
تغيير كاربري، به اتاق‌هايي براي ملاقات افراد با يكديگر تبديل شده‌اند.
در جهت مخالف ورودي اصلي مي‌توان كليساي سورپ هاكوپ را مشاهده كرد؛ اين
كليسا از يك ساختمان ساده با محرابي مستطيل شكل، تشكيل شده است كه بر فراز
آن سه گنبد قرار دارد. وزن گنبدها بر ستون‌هايي استوار شده است و بزرگ
ترين گنبد در اين مجموعه، طرحي هشت ضلعي دارد
.
پس
از بازديد از اين فضا، به اتاقي سه‌گوشه كه در كنار ديوار شمالي قرار
دارد، وارد مي‌شويم و در آن به سنگاب بزرگي برمي‌خوريم كه زيبايي خاصي به
فضا بخشيده است.
فضاي
داخل كليسا، ساده و در عين حال مزين به گچبري‌هاي هنرمندانه مي‌باشد. اين
مجموعه به دليل داشتن طاق‌هاي قوسي كماني، از جمله بناهايي است كه زبانزد
خاص و عام مي‌باشد. بناي اصلي كليسا، وسط حياط مركزي، قرار دارد كه ورودي
اصلي آن در سمت غرب است. اما دو ورودي ديگر در ديواره‌هاي شمالي و جنوبي
قرار گرفته است. برج ناقوسي كه در قرن 19م. در جبهه غربي بنا، احداث شده،
چهره و ظاهري زيبا به آن بخشيده است. ديوارهاي اطراف كليسا با هنر نقاشي
اسليمي و سنگ‌هاي صليبي شكل تزئين شده‌اند. در دو طرف ورودي اصلي، فضاهايي
وجود دارد كه كاربري اصلي‌شان برگزاري مراسم‌هاي مختلف در آن است. با گذر
از اين فضا، در سمت راست، به راه پله‌اي مارپيچ برمي‌خوريم كه به منظور
دسترسي بانوان به طبقه دوم مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. در طبقه
فوقاني، چندين اتاق و يا فرورفتگي چهار و پنج ضلعي ديده مي‌شود كه در
دوران گذشته، با عبور از اين فضاها مي‌شد به فضاي بيروني مشرف شد
.
در
اين ميان نكته قابل توجه اينكه ستون‌هاي ايوان سه طرف كليساي مادر مقدس،
به سبك سنتي ايراني ساخته شده است. از سوي ديگر، قسمت پيشاني ستون‌ها با
نقش تركيبي آجر و كاشي‌هاي رنگي، پوشيده شده است
.
عده‌اي
از معماران سنتي و اساتيد دانشگاه هنر اصفهان بر اين باورند كه تداوم
تزئينات داخلي بر اثر برآمدگي طاقي شكل گنبد، كه به دلايلي نامشخص ناديده
انگاشته شده است و به رنگ ساده آبي روشن نقاشي شده، از ميان رفته است. اين
كليسا همانند ديگر بناهاي تاريخي، شامل نقاشي‌هاي ديواري به سبك اروپايي
با موضوعاتي از انجيل و نوارهايي كه حاوي سنگ نوشته‌هايي به زبان ارمني
است، در امتداد تزئينات بديع ايراني مي‌باشد
.
منبع: نصف جهان
